Бгінгі ілиястану мселелері.

Кеестер Одаы Жоары сотыны скери коллегиясыны 1957 жылы 12 суірде жазысыз жапа шеккендерді атау жнінде абылданан шешiміні негізінде І.Жансгiровті деби мрасын айта арау туралы комиссия рылып, аулы абылдануы.

Ширек асырдай зілістен кейін Ілияс Жансгіровті жинатарыны здіксіз жариялануы. Оны біратар шыармаларыны орыс жне зге халытар тілдеріне аударылуы.

М.аратаев, . Жмалиев, Р. Бердібай, С. Сейітов, Т.ожекеев, М.уезов жне таы баса сыншы-алымдарды ылыми-зерттеу маалаларыны жазылуы.

Ілияс жайлы естеліктерді дниеге келуі: уанды Шкеновті «Бізді Ілияс» (Алматы, 1973ж.), Срсенбі Дуітов растыран «Азамат аын» (Алматы, 1984ж.), профессор Мратбек Иманазинов растыран «Жан айыын жара рдым» (Алматы, 1994ж.), доцент Ш.Кыяхметова растыран «Аыза бергісіз мыр» (2007).

1965 жылы Мырзабек Дйсеновті «Ілияс Жансгіров» атты монографияны жариялануы, монографияны кейiнгi зерттеулерге баыт – бадар беруі, Ілиястану ілімін алыптастырып, негізгі арналарын айындауы, рі арай ркендетуді німді баытын белгілеуі. Аынны ле жазу шеберлігін зерттеуге арналан алым, аын Трсынхан бдiрахманованы «Аын сыры» (Алматы, «Жазушы» баспасы,1965ж.) кітабыны жарыа шыуы. йелі Фатима абитованы «ртеде нген гл» (Алматы, «Атамра» баспасы, 1998ж.) кітабыны дниеге келуі.

Профессор М.Иманазиновты Ілиясты аза прозасына осан лесін зерттеген «Ілияс Жансгіров» (2004), аынны поэзиялы туындыларын жааша кзарас трысынан пайымдап, нды, жаа пікірлерді арнасын ашан академик Т.Сыдыовты «Ілияс Жансгіров жне дстр жаластыы» (2011) атты монографиялы зерттеу ебектерді жары круі.

Ілиястануды арнасы жыл ткен сайын кеейіп, жаа зерттеулермен толытырылды. Профессор М.Иманазинов Ілияс Жансгіровті деби мражайында ызмет істеген кезенен бері (1991ж.) мраат жаттарымен жмыс жасап, Ілиясты мырнамасы, лімі, аталуы жайлы жаа, нды пікірлер білдіріп келеді. Талай жылы ізденістеріні нтижесін «Ілияс Жансгіров» (Алматы, «аза университеті» баспасы, 2004ж.) деген монографиясын шыару арылы халыа жеткізді.

Аынны мірі мен шыармашылыы жайлы ш библиографиялы крсеткішті растырылуы: Ілияс Жансгіров. Библиографиялы крсеткіш. 1973 жыл; аза дебиетіні классиктері. С. Сейфуллин, І.Жансгіров, Б.Майлин. Библиографиялы крсеткіш. 1995 жыл; Ілияс Жансгіров. Библиографиялы крсеткіш. (аза, орыс тілінде) /раст: К.Е.Аймхамбетова, А.Н.Нрсейітова/ Алматы.-Р лтты кітапханасы.-2004 жыл.

Мрат бiлаовты «І.Жансгіровты драмалы шыармаларындаы тартыс пен аарман» (2003ж.) ебегінде драмалы шыармалары тыш рет монографиялы лгіде талданып, поэтикалы трыда айта бааланан. аламгерді драма жанрын игеруге деген алашы адамынан бастап, драматургия шарттылытарына жауап беретін толыанды пьесасын дниеге келгенге дейінгі жазушыны йрену, жетілу, шеберлік шыдауы трізді кезедері айындалады. аарман бейнесін сомдау мен характерін жасау жолындаы авторды діс-тсілдері бааланады. арапайым кейіпкерді тадырды талысына салып шыдау арылы типтік дегейдегі драмалы кейіпкер жасау шеберлігін мегеруі, драмалы тартысты туындатар шеберлігі р илы сапада зерделенген.

білхан біласан І.Жансгіровті лі ешкімні кзіне тспей жатан дниелерін мраат ойнауынан шыарып, Iлиясты з олымен жазылан олжазбаны араб графикасынан тiкелей зерттеп, азiргi кириллицаа аударып, «Жетісу» (Алматы, «Ценные бумаги» баспасы, 2001ж.) жинаын шыарды. Ебекте азаты ткен міріні шынайы болмысы, Кенесары ктерiлiсi, Жетiсу, Балаш, Жаркент iрiн орыс елiнi жаулап алуы, сол тстаы ел мiрi жайлы шынайы жазылан деректер кеес кiметiнi саясатына иаш келетiндiктен социалистiк цензураны кесiрiнен кезінде жары кре алмаан. Тек туелсiздiк аланнан кейiн ана бл іске асырылды. «Негiзiнен, Iлияс Жансгiровтi мраат материалыны штен бiр блiгi - азiргi кезеге дейiн жары крген шыармаларыны тп дерегi, жазылу жайыны кретамыры. 15–ке тарта алы бумаларда (папкаларда) Iлиясты з олымен жазан 12 ойын кiтапшалары мен дптерлерi жатыр. Оны оып араан адама лi де болса талай ты жатан деректi ашылатыны сзсiз»,-дейді ілиястанушы алым М.Иманазинов.

И. Боранбаева, . біласанлы мен біратар жауапты адамдар «жаттар, хаттар, кнделіктер, дала хикаялары» атты мрааттар материалдарыны негізінде жина (Алматы, «ш иян» баспасы, 2006ж.) растырып, шыарды. Кітапа 1920-1964 жылдар аралыындаы Ілияса атысты жаттар жинаталан. Кітап екі блімнен трады. Р Орталы мемлекетті мраатындаы аын мралары саталан жеке ордаы (РОММ-1368-ор) деректер мен мліметтер берілген. Кезінде кейбір мліметтер цензураа байланысты, ал бертінде араб ліпбиіндегі олжазбаларды оитын зерттеушілерді сиреуіне сйкес озаусыз алып келген. Бл ебек- сол олы тсты орнын толтырар ылыми маызы зор жина.

Академик Т.Сыдыовты «Ілияс Жансгіров жне дстр жаластыы» (2011ж.) атты монографиялы зерттеуі ілиястануа осылан оматы ебек.