Таырып. БАНК КЕПІЛДІКТЕРІ ХАЛЫАРАЛЫ ЕСЕП АЙЫРЫСУЛАРДЫ ЖРГІЗУ ЖНЕ АМТАМАСЫЗ ЕТУ РАЛЫ РЕТІНДЕ
арастырылатын сратар:
1. Валюталы нары анытамасы жне оны ерекшелік белгілері.
2. лемдік валюталы нары атысушылары.
3. Валюталы котировка жне кросс-курс.
4. Валюталы позиция, оны трлері.
5. Валюталы нарытар трлері.
6. Валюталы нарыты негізгі атысушылары.
Дрісті масаты: банк кепілдіктеріні артышылыын тану жне олданылу ретімен танысу, басымдытарын арастыру
Негізгі ымдар: халыаралы сауда, бенефициар, міндеттеме, кепілхат, мміле.
Халыаралы саудада ммілеге атысушы серіктестер шін мынадай мселе туындайтыны сзсіз, олар:
- сатушыны сатып алушыны тлем абілетін баалау иындыы;
- сатып алушыны жабдытаушыны міндетемені орындауа дайындыын баалау иындыы.
Мндай мселені шешуді жолына ммілеге атысушы тараптарды біріні банкті кепіл-хатын пайдалануы жатады.
Кепіл-хат – сатып алушыны (принципалды) тапсырмасы бойынша жне оны атынан бенефициара (жабдытаушыа) жнелткен тауары немесе крсеткен ызметі шін тлемді уаытында тлеу туралы кепілгер банкті міндеттемесін білдіреді. Ммілеге атысушыларына арай кепіл-хатты екі трі олданылады: тікелей (ш жаты); жанама (трт жаты).
Тікелей кепіл-хатты атысушыларына принципал (кепіл-хат алушы) кепілгер банк жне бенефициар жатады. Мндай кепіл-хатты пайдалану сызбасы тменде берілген. Отанды банктік тжірибеде мынадай банкті кепіл-хаттар трлері олданылады: - «конкурсты кепіл-хат», яни
Бенефициар йымдастыратын тауарлар мен ызметтерді сатып алу жне жабдытауа байланысты конкурса атысуа ажетті тініш берушіге банктен берілетін кепіл-хатты трі;
- «міндеттемені орындалуына берілетін кепіл-хат», яни келісім-шарта сйкес авансты тлемдер жаслаан жадайда Бенефициарды алдындаы тініш иесіні міндеттемесін амтамасыз ететін банктік кепіл-хат;
- «авансты тлемні айтарылуына берілетін кепіл-хат», яни
Бенефициармен арада жасалан келісімшарта сйкес тініш иесіні белгілі міндеттемелеріні орындалуын аматамасыз ететін кепіл-хат трі.
Банктік кепіл-хат детте 5 жыла дейін беріледі. Банктік кепіл-хатты амтамасыз ету ралдарына мыналар жатады: банктік шоттаы ашалай аражаттар; материалды немесе материалды емес активтер. Банктік кепіл-хатты алу шін тінішке осымша мынадай жаттар тапсырылады: тініш беруші йымны кепіл-хатты алу жне оан амтамасыз ету млкін ою туралы хаттамасы; бюджет алдындаы арызыны жотыы туалы анытама; конкурсты ткізуге байланысты Нсаулыты кшірмесі (тендерлік кепіл-хат жадайында); контрактіні кшірмесі.
Кепіл берші шінші бір тла болса, мысалы зады тла, онда жоарыдаы крсетілген бастапы екі пункттегі жаттара оса, рылтайшылы жаттар мен ноториалды трде куландырылан ол жне мр ою лгілері бар жат тапсырылуа тиіс. Егер кепіл беруші жеке тла болса, онда оны жеке кулігі мен СТТН-ні кшірмесі талап етіледі. тініш берушіден барлы ажетті жаттарды аланнан кейін банк ызметкері немесе несие официері Операциялы блімге шартты салым шотын ашу туралы кім жне Шартты банктік салым туралы келісімшартты дайындайды. Оан осымша тмендегідей жаттар даярланады: Ашаны кепілге алу туралы шарт; Кепіл-хат туралы шарт; Кепіл-хат міндеттемесі. Келісімшарттара уелі тініш иесі (ажет болса Кепіл беруші), содан со банкті жетекшісі олдарын ояды.
10-таырып. ВАЛЮТАЛЫ НАРЫ
арастырылатын сратар:
1. Валюталы нарытар, оларды жіктелуі жне сипаттамасы.
2. Валюталы операцияларды жргізу техникасы.
3. «Спот» валюталы операциясыны ерекшеліктері жне валюталы «Спот» курсы.
4. Мерзімді валюталы «Форвард» жне «Фьючерс» операциялары, оларды олдану ммкіндіктері.
Дрісті масаты: Валюталы нарыты ерекшелігін, орнын, белгілерін арастыру жне валюталы позиция анытау тртібімен танысу
Негізгі ымдар: валюталы нары, айырбас, валюталы туекел, несиелік туекел.
Айырбастарды жргізу шін валюталы нары ызмет етеді, яни сраныс пен сыныс нтижесінде алыптасатын баам арылы шетел валютасын лтты валютаа айырбастау немесе сатуды жзеге асыруды ресми орталытары. Валюталы нарытар – уатылы есеп айырысуларды жзеге асыруды, валюталы аражаттарды біршама тиімді пайдалануын, валюталы операциялара атысушыларды валюталы баамдар айырмасы трінде пайда алуын, валюталы туекелдерді сатандыруды, валюталы баамдарды реттеуді, валюталы саясатты жргізуді амтамасыз ете отырып, ішкі жне халыаралы тлем айналымына ызмет етеді. Валютаны айырбастау операциялары ежелде «ауыстыру ісі нысанында» ерте заманда жне ортаасырларда пайда болып, біра азіргі тсініктегі валюталы нары XIX асырда алыптасты. Олар келесідей негізгі ерекшеліктермен сипатталады:
- байланысты электронды ралын кеінен олдану жне олар бойынша есеп айырысуларды жзеге асыруда шаруашылы ызметті интернационалдандыру негізінде валюталы нарыты интернационалдандыру кшейеді;
- операциялар барлы елдер тпкірінде тулік ішінде здіксіз жасалынады;
- валюталы операциялар техникасысйкестендірілген, есеп айырысулар банкті корреспонденттік есепшоты арылы жргізіледі;
- валюталы жне несиелік туекелді сатандыру масатында валюталы операцияларды ке дамуы;
- алып – сатарлы жне трелік операциялар коммерциялы ммілемен байланысты валюталы операциялардан біршама асып тседі. Оларды атысушыларыны саны бірден сті жне оларды рамына банктер мен лт аралы корпорациялардан (АК) баса зады жне жеке тлалар да жатады;
- траты экономикалы жадайлара туелсіз здеріні биржалы тауарларына байланысты тенденциясы бар валюталы баамны трасыздыы.
Халыаралы есеп айырысуды зіндік ерекшелігі барлы елдер шін жалпыа бірдей абылданан тлем ралыны болмауында. Сондытан да сырты сауда, крсетілген ызметтер, несиелер, инвестициялар, мемлекетаралы тлемдер бойынша есеп айырысуды ажетті шарты сатып алу – сату формасында бір валютаны екінші біріне айырбастау болып табылады. Валюталы нарытарда шетел валютасына деген сраныс пен сынысты е алдымен сатылан тауарлар жне крсетілген ызметтер шін валюталы тсім алан экспортерлардан; сатып алан тауарлары мен клік жне кеме компанияларынан алынан ызметтері шін тлемдерді тлеуде импортерден; сондай – а крсеткен ызметтері шін фрахты, сатаныдыру сыйаысы, брокерлік жне банктік комиссия трінде валюталар алатын сатандыру оамдары мен банктерден; дивидент тлеуге, займды, несиені жне оан есептелген пайызды жне т.б. айтаруа міндеттемесі бар зады жне жеке тлалардан туындайды. Атарымды кзарас трысынан валюталы нары келесілерді амтиды: халыаралы есеп айырысуларды уаытылы жзеге асырылуы; валюталы жне несиелік туекелді сатандыру; лемдік валюталы, несиелік жне аржылы нарытарды зара байланысы; банк, ксіпорын, мемлекетті валюталы резервтеріні ртараптандырылуы (диверсификациясы); валюталы баамды реттеу; атысушыларды валюталы баам айырмасы ретінде алатын алып-сатарлы пайдасы; экономиканы мемлекеттік реттеуге баытталан валюталы саясатты жргізу.