Дріс. ылмыс рамын ылмыстын объектісі бойынша саралау

Жоспары:

1. ылмысты обьектісі бойынша ылмысты саралауды маызы

2. ылмысты обьектісі бойынша саралауды трлері

3. ылмысты заты бойынша саралау

Негізгі ымдар: Жалпы жне арнайы нормалар,обьективті шынды, зардап, жалпы, топты, тікелей обьект

 

ылмыс арсы баытталан оамды атынастар ылмыс объектісі деп аталады. Занамада, сот практикасында жне ыты дебиеттерде «ылмыс» ымымен атар бір мндес ретінде «ылмысты ол сушылы» ымы да жиі олданылады. Бл кездейсо емес адамны белгілі бір жріс-трысы бір нрсеге ол сандытан ана ылмысты ретінде танылады, оамды атынастара залал келтіреді немесе залал келтіру ауіпін тудырады.
ылмысты субъектісі рбір ол сушылыты жасалуындаы ажырамас элементі болып табылады. Сонымен атар кез-келген оамды атынастар емес, тек рекет ететін ылмысты замен оралатын оамды атынастар ана ылмыс объектісі ретінде бааланады. азастан Республикасыны ылмысты кодексіні 2 бабында оны міндеттері: адам мен азаматты ытарын , бостандытары мен зады мдделерін, меншікті, йымдарды ытары мен зады мдделерін , оады тртіп пен ауіпсіздікті, оршаан ортаны, азастан Республикасны конституциялы рлысы мен ауматы ттастаын, оам мен мемлекетті замен оралатын мдделерін ылмысты ол сушылыпен орау, бейбітшілік пен адамзат ауіпсіздігін орау болып табылатындыы бекітілген. ылмысты ол сушылыты объектісін дрыс тсінуді лкен практикалы маызы бар. Ол ылмысты рекеттерді ылмысты емес рекеттерден ажыратуа ммкіндік жасайды, себебі ылмысты-ылы орауды объектісі болып барынша маызды оамды атынастар танылады.
ылмысты ы теориясында ылмысты саралауды рам элементтері объекті, объективтік жаы, субъект жне субъективтік жаы бойынша жргізу абылдананын айындап айтан болатынбыз. ылмысты объектісі бойынша саралауды гіме етуден брын жне саралау процессіні зіне туді алдында тек тмендегі жадайларды орындалысыны барысында ана жетістіктерге ол жеткізу ммкін екендігін ескеру ажет.
А) Жасалан оамды ауіпті рекетті фактілік мн-жайлары, ылмысты жалпы рамыны трт элементі объект, объективтік жаы, субъект, субъективтік жаы бойынша жйеленеді жне топтасырылады яни аталан рам, наты ылмысты рамдарды тануды, оларды мазмнын ашу шін теоретикалы негіз ызметін атарады.
Б) Жасалан іс-рекетпен барынша сас болып табылатын наты рамны зады белгілері К-ті Ерекше бліміні баптары да аталан трт элемент бойынша жіктеледі.
Тек логикалы задарын, оны категорияларын жне тсілдерін пайдалана отырып жзеге асыру жне дрыс жасау ммкін болады, себебі ылмысты саралау адамны ой ебегіні, крделі танымды процессті ой орытуды жемісі болып табылады.
ылмысты занама зіні нормаларымен оамды атынастарды ылмысты ол сушылытардан орайды. Кез-келген ылмыс оамды атынастара ол сандытан оама ттастай ауіп тндіреді. Сонымен атар оамды атынастар дегеніміз адамдар арасындаы атынастар жне адам аталан атынастарды атысушысы болып табылады. Сондытан адамны жеке басына, меншікке, оршаан ортаа ол са отырып ылмыскер осы ндылытармен байланысты оамды атынастара да ол сады. ылмысты ыты кптеген теоректиктеріні пікірінше ол саны шін К-те Жауапкершілік арастырылаан оамды атынастар ылмысты объектісі болып табылады.
Басаша айтанда ылмыскер неге ол сса, не нрсе ылмысты замен оралса неге залал келсе немесе залал келуі ммкін болса ылмыс объектісі дегеніміз сол болады. А.Н. Трайнинні айтуынша «Еш нрсеге ол спайтын ылмысты табиатта болуы ммкін емес». Бл аксиома – длелдеуді ажет етпейтін айын шынды.
ылмысты-ылы теорияда ылмыс объектісіні ш мшелік жіктелуі абылданан (жалпы, топты, тікелей)
Уаыт те келе бл пікір Б.С. Никифоров, Е.А. Фролов жне М.И. Федоровтармен сына шырады. Оларды алашы екеуі оулы жне ылыми дебиеттерде тікелей объект топты объектімен осылып кетеді деп негізді трде санады. М.И. Федоров керісінше – объектілерді сыныптау барысында оларды санын азайтуды жатады. Оны ойынша ылмысты жалпы объектісі ымынан тіптен бас тарту ажет себебі ол ешандай мазмны жо оамды мірді былысы болып ана табылады. Сондытан криминалистер шін жалпы объект ешнрсе бермейді жне ылмысты юстицияда ешандай маыза ие болмайды.
Объектілерді сыныптау мселесінде Н.И. Коржанскийді станан позициясы назар аударарлы жай. Ол Б.С. Никифоров пен Е.А. Фороловты объектілерді сыныптауды ш мшелік жйесімен келіспей оны жарамсыз деп санайды жне объектілерді сыныптаудаы з лгісін сынады.
Атап айтанда Н.И: Коржанский жазан «ылмыс объектілерін вертикал бойынша сыныптау трт сатыа ие болады: 1) жалпы объект (ы тртібі – оамды атынастарды бкіл жиынтыы); 2) топты объект (оамды мірді бір рісін райтын біртектес оамды атынастарды жеке тобы – меншік, жеке адам); 3) трлік объект (бір трдегі оамды атынастар – мір, жеке меншік); 4) тікелей объект (наты оады атынас – И.И. Ивановты мірі, Е.Е. Егоровты жеке меншігі т.б)»
Бдан байайтынымыз жалпы, топты жне тікелей объектілер сыныптауды шмшелік лгісіндегіге сас.

Алайда ылмысты жаа объектісі трлік объект енгізілген.
ылмысты объектісі бойынша саралау баса элементтері бойынша саралау сияты, бірінші кезекте аталан элементке кіретін белгілерді анытау ажет, олар іс-рекетті саралауа алай ыпал етеді жне андай маыза ие, яни рбір ылмысты рекет объективтік жне субъективтік ерекшеліктері бар ртрлі белгілерге ие болады, алайда оларды барлыы бірдей ылмыс рамыны тиісті белгісі болып табылмайды жне ылмысты саралау шін маыза ие болмайды.

ылмысты-ыты саралауды жргізу процессінде ол суды жалпы объектісін анытау жасалан ыа арсы рекет ы бзушылыты ай тобына жататындыын анытауа баыттылан.