Дріс. Аяталмаан ылмысты саралау негіздері

Жоспары:

1. ылмысты істеу сатыларыны сипаттамасы жне саралау негіздері

2. ылмыс істеуге дайындалу мен оталуды саралау

3. Ауыр жне аса ауыр ылмыстара дайындаландыы шін саралау мен жауаптылы

Негізгі ымдар: ылмыс сатылары, ылмыс істеуге дайындалу, ылмыс істеуге оталу.

 

Аяталмаан ылмыстарды атарына ылмысты ы ылмыса даярланумен оталуды жатызады. ылмысты заны Ерекше бліміндегі баптарды диспозицияларында тек аяталан ылмыстарды белгілері келтірілген. Аяталмаан ылмыстарды ерекшелігін білдіретін белгілерді атарына мыналар жатады:

1. Аяталмаан ылмыстар тек асаана, оны ішінде тікелей асаана рекеттермен жасалады. Жанама асааналыпен ылмыса оталу немесе даярлану рекеттері адамны ылмысты орындалуын білдіретін немесе зардапа деген психикалы атынасында кездеспейді.

2. Аяталмаан ылмыстарды кінні рекіне туелсіз себептерге байланысты ылмысты аяына дейін жеткізілмеуі адамны ылмысты рекеттік жасауын з еркімен тпкілікті тотатуына немесе туындауы ммкін зардапты дер кезінде зіні алдын-алуына байланысты болса, онда ылмысты аяынадейін жеткізуден бас тарту ретінде бааланады жне зге рекеттерінде баса ылмысты белгілері болмаса ылмысты жауаптылытан босатылады.

3. Аяталмаан ылмысты райтын рекеттер оама ауіпті деп бааланады, себебі ылмыса дайындалу немесе оталу рекеттерінде адамды ауіпті ой-ниет орын алады жне ол аяына дейін жеткізілуі масатын кздейді, сонымен атар замен оралатын масата жету шін осындай мдделерге арсы баытталан рекеттерді алашы сатысы крініс алады.

Аяталан ылмыстармен аяталмаан ылмыстарды басты айырмашылыы , ол аяталмаан ылмысты рекеттерде ылмысты ыта бейнеленген ылмыс рамы белгілеріні толы болмауы болып табыладыАяталмаан ылмыстарды ерекшелігіні бірі, ол детте замен оралатын обьектілерге зардап келмеуі немее зардап келген де кінліні ойындаыдай емес, одан тмен дегейде болып табылады. Мндай зардаптар келгенде немесе оралуа жататын обьектілерге нсан келтірілгенде іс-рекетті аяталмаан ылмыс ретінде баалану себебі ,ол ылмысты квалификациялау ережесінде кінні асааналыыны баыты олданылатынына байланысты.

Зардап орын алан аяталмаан ылмыстарды квалификациялау тртібі деттегі ылмыса оталу сияты жргізіледі, яни іс-рекет зардапты арастыратын ылмыс трі бойынша емес, ылмыскерді асааналыына кірген ылмыс трімен жне 24бапа сілтеме жасау арылы бааланады. Ал ылмыса даярлану немесе оталу рекеттерінде ылмысты обьектісі орын ала ма немесе мндай рекеттерде ылмысты рамы болып , аяталмаан ылмыстарды рамы бар деп тсінуі керек. Аяталмаан ылмыстармен ысартылан рамдарды арасындаы састы, ол бл екеуінде ылмысты наты аяталу уаытына жетпеуінде . ылмысты за жзіндегі аяталу уаыты бойынша ысартылан рамдарда аяталан ылмысты рамы болмайды. Бл екі ымны басты айырмашылыы да осы ылмысты за жзіндегі аяталу кезедерінде болып табылады.

Аяталмаан ылмыстарда ысартылан рамдардаыдай жасалан іс-рекетті аяталан ылмыс ретінде баалауа негіз беретін мндай белгілер болмайды, дайындалу немесе оталу сияты аяталмаан ылмысты рекеттерді Ерекше блім баптарымен бааланатын білдіретін белгілер болмайды жне ылмысты обьективтік жаын сипаттайтын рекеттер орын алан мен де ол аяына дейін жеткізілмейді. Аяталмаан ылмысты рекеттер тек материалды рамдар бойынша ана емес, формальды рамдара жататын ылмыстарда да кездесе алады. Материалды ылмыстара жататын кінлі ылмысты обьективтік жаын райтын іс-рекеттерді жасауа баытталады, немесе мндай рекеттер жасаланны зінде кінліні еркіне туелсіз себептермен ылмыс аяына жеткізмейді. Себебі Р К 26 бабыны 2 бліміне сйкес , «ылмысты аырына дейін жеткізуден з еркімен бас тартан адам оны наты жасаан рекетінде зге ылмыс рамы болан жадайда ана ылмысты жауаптылыа тартылуы тиіс» . Яни бл мысалда кісі лтіру ылмысынан бас тартан мен , асаана денсаулыа зардап келтіру ылмыс орын алан болып шыады.Сондай –а кепілге алу , адамды рлау сияты ылмысты рекеттерді жасап ,артынан кімет органдарыны талабына кніп немесе з еркімен кепілге алан немесе рлаан адамын босатанмен , біра кепілге алу , адамда рлау кезінде жбірленушіні денсаулыына зардап келтірген орлаан болса, онда денсаулыа зардап келтіру немесе ордау ылмыстарыны рамы саталады жне осы ылмыстар бойынша жауаптылытан босатылмайды. Ал адамды лтіру ге баытталан рекеттер жасалып , біра денсаулыа зардап келген кезде ылмысты аяына дейін жеткізбей трып, жаластырудан бас тартан жадайда , мндай негізгі ылмыс трінен баса жол жнекей баса ылмысты рамдары пайда болмайды. Адамны бастапы кезеі ретінде денсаулыа зардап келетін кездер болады. Денсаулыа зардап келгені шін мндай жадайда ылмыс рамы бар деуге болмайды. Адам кісі лтіру ылмысын білдіретін рекет ретінде мылтыты кздеп атанмен, оты тимей кетуі немесе мылтыты шріппесін басанмен, оны атылмайтын ару екенін білмеуі ммкін. Яни ылмысьы обьективтік жаын райтын рекетер жасалан мен кінліні еркіне туелсіз себептермен ылмысты зардабы туындамайды жне рекет орындалан мен тиісті ылмыс зардапты туындамауы себепті байланыса болып отыр. Сондытан бл жадай ылмыса оталу ретінде квалификациялануы тиіс.