II блім. Экономикалы теория пні, объектісі жне дістері

Алы сз

азастан Республикасыны нарыты экономикаа туі кадрларды дайындау процесіні сапалы жаартылуын амтамасыз етеді. Несиелік жне аралы оыту жйесіне кшу дрісханалы сабатар саныны азайып, студенттерді дербес жмысыны лаюын кздейді.

Берілген оу ралыны басты мселесі – экономикалы теорияны, микроэкономика мен макроэкономиканы з бетімен зерттейтін студенттер мен мамандара экономикалы задарды, экономикалы категорияларды жне оамдаы былыстарды мазмнын крнекі рылымды-логикалы слбалар мен графиктер кмегімен ашып крсету. Экономикалы процестерді себеп-салдар байланысы, зара туелділігі жне арама-айшы сипаты берілген діс кмегімен е тиімді трде длелденеді, ал материалды кзбен кру оны студенттер жадысында бекітілуіне кмектеседі.

Автор оу ралыны мазмнын ылым мен тжірибе дамуын ескере отырып жетілдіретін болады жне де оырмандарды сындарлы сыныстарын алыс сезіммен абылдайды.

I блім. Экономикалы теорияны пайда болуы мен дамуы

Таырып. Кіріспе

Экономикалы теория бізді заманымыза дейін V асырда, л иеленушілік дуірінде туындайды. Экономика туралы бірінші сыныстар Ксенофонт, Платон, Аристотель жне баса да ойшылар ебектерінде беріледі. «Экономия» терминін е алаш Ксенофонтсынды. «Экономия» сзі екі сзден ралады: «ойкос» (й, й шаруашылыы), «номос» (білемін, за.). «Экономияны» е алашы тсінігі й шаруасы, й шаруашылыын жргізу нері туралы ылым дегенді білдіреді. Сол уаытты шаруашылыы негізінде табии, оашалау болан жне белгілі бір нормалар мен ережелерді жинаын ажет еткен. Аристотельшаруашылы ызметті екі трін ажыратан: экономия жне хрематистика =(байлы жасау нері). Дегенмен заман згерді, онымен бірге сз маыналары да згерді, жаа терминдер пайда болды, ебекті оамды блінуі жзеге асты, тауар-аша атынастары пайда болды, экономика мемлекет клемінде бірттас ретінде алыптаса бастады. Барлы елдер халы шаруашылыы туралы білім алу ажеттілігі пайда болды. Осыан байланысты «экономия» тсінігіні жаа маынасы пайда болды жне ол «саяси экономияа» айналды, грек тілінен аударанда «полис» - мемлекет, «ойкос» - й шаруашылыы, «номос» – за дегенді білдіреді. «Саяси экономия» терминін алаш рет Айтуан де Монкретьененгізді, ол 1615 ж. «Саяси экономия трактатын» жариялады, мнда ол Франция патшасына экономикалы саясатты толыымен, сауданы малдап ткізуді сынды жне сауда ндірісті басты масаты болып табылатындыын длелдеді, йткені тауарды жасау ана жеткіліксіз (й шаруашылыындаыдай), оны сату керек. А. Монкретьен жмысы сол кезде туындаан саяси экономия ылымына атау берді. Саяси экономия капитализмні жаа тртібі туындаан кезде, XVIXVII . шегінде пайда болды, ол кімет рекетіне арналан жарлытарды эмпирикалы жиынтыы болып табылды. Экономистер аымдаы шаруашылы мселелерін талдап, мемлекет табыстарын лайтуа масатталан шешімдер сынан.

Экономикалы теорияны даму кезедері

Мазмны Итальянды «мер канте» сзі - саудагер, кпес маынасын білдіреді. Бл мектеп кілдеріні ойынша: - оам байлыы тек саудада (сырты) пайда болады; - лтты игілік негізі алтын мен кмісті жинатау (жинатау ажет); - нды металлдарды елден шыарылуына тыйым салып, шет ел тауарларын келуді ысартуа, сауданы кеейтуге кеес берген. Меркантилизм сыншылары айтуынша: - сауда ммілесінде ешандай байлы пайда болмайды, тек аша тауара жне керісінше алмастырылады; - алмастырудаы тепе-тедік бзыланда, байлы тек бір жа пайдасына блінеді; - тепе-те алмастыру жргізілгенде, ешкімні баюы ммкін емес.

Теориялар