Р тауарды пайдалылыы болады
Тауар нарыта біреу ебек шыындарын баалаандытан сатылмайды, берілген тауарды сатып алушы шін белгілі бір тиімділігі, пайдалылыы боландытан сатылады.
Зат нерлым адам шін пайдалы болса,сорлым ол оны жоары баалайды, оны баасы да жоары болады.
Зат пайдалылыыны лшеуіші– оны шекті пайдалылыы.
 |
Игілікті ндылыытраты ажеттілікті анааттандыратын, шекті дана пайдалылыымен аныталады.
Баа – бл тауар, ызмет ныны аша тріндегі сипаты.
 |
Наты баа - мміле жасалатын наты баа.
Белгіленген баа - биржалы келісімдер бойынша белгілі уаыт кесіндісіндегі орташа баа
(биржалы кн)
Сатып алушы баасы - сатып алушы белгіленген уаытта тауар немесе нды ааза тлеуге дайын
болатын е жоары баа.
Сатушы баасы – сатушы белгіленген уаытта тауарды немесе нды аазды сатуа дайын болатын
е тменгі баа;
Демпинг баасы - тауарды сату баасыны жасанды трде тмендетілуі, нарытан бсекелесті
ыыстыру шін жне з сатылымдар клемін лайту шін пайдаланылады.
Келісімді баа (еркін)- німді ндіруші мен ттынушы арасындаы келісім арылы белгіленген баа.
Келісім-шарт баасы - келісім-шартта бекітілген баа. Келісім-шарт баалары наты мміле
баалары болып табылады, сондытан олар нарытаы баалар туралы е сенімді апаратты береді.
Ктерме баа - німні топтамаланып сатылатын баасы.
Дара баа - німні халыа сатылатын баасы.
Тепе-тедік баа - сатушыа да, сатып алушыа да олайлы болатын баа.
Е тменгі баа - минимум баа.
Е жоары баа - максимум баа.
Апаратты,
Ынталандырушы,
лестіруші,
Шектеуші.
Ашаны бірнеше анытамасы бар.
Аша– бл жалпыа орта балама ызметін атаратын ерекше тауар.
Аша– бл айырбасты те тімді заты.
тімділік – белгілі бір актив тріні айырбас затына айналу жеілдігі. Айналым заттары ролін аша
орындаандытан, ол активтерді е тімді трі болып табылады.
Аша жйесі – блр елде тарихи трде алыптасан жне мемлекет заымен бекітілген аша айналымын йымдастыру трі.
Баа млшері (барлы тауарлар баасыны баламасы болып табылады)
Айналым ралы (айырбас жргізгенде делдал ызметін атарады)
азына жасау ралы (байлы оры болып табылады)
Тлем ралы (арыз міндеттемесін теуді амтамасыз етеді)
Дниежзілік аша (халыаралы тлем ралы ретінде жне жалпыа орта сатып алу ралы
ретінде пайдаланады)
Аша массасы – бл айналым жне жинатау ызметін атаратын, олма-ол ашалы жне олма-ол ашасыз трдегі барлы аражаттар жиынтыы.
Аша агрегаттары (аша массасыны крсеткіші).
М1 = олма-ол аша жне чек салымдары.
М2 = М1 + чектік емес жинатау салымдары жне аздаан мерзімдік салымдар.
М3 = М2 + ірі мерзімдік салымдар.
|
(ашаны олдан ола ту жылдамдыы).
V – аша айналымыны жылдамдыы,
P – баалар дегейі,
Y – ндірілген нім млшері (наты Ж),
М – аша млшері.
|
Ашаны млшерлік теориясы – экономикадаы аша млшерін мыналар белгілейді деп айтады:
- тауара деген баалар дегейі,
- аша массасыны су арыны инфляция арынын детерминенттейді.
Аша ндылыы оан деген сыныс пен сранысты сйкестендірілуімен аныталады. Берілген сраныс дегейінде ашаны наты ндылыы оны сатып алу абілеттілігімен аныталады.
Ашаны сатып алу абілеттілігі – бл аша бірлігіне сатып алуа болатын тауарлар мен ызметтер млшері. Баа скенде ашаны сатып алу абілеттілігі тмендейді.
Аша тапшылыы тауар массасы айналымыны бседеуіне жне баспабас суіне келіп сотырады.
Ашаны шамадан тыс кбеюі аша нсыздануына келіп сотырады.