Таырып. Экономикалы жйе трлері жне тпелі экономика задылытары

 

Экономикалы жйе – бл оамды алдында тран мселелерді шешу масатымен йымдастыра алу абілеттілігі (не, алай, кім шін). Экономикалы йымдастыру мселесір экономикалы жйеде р трлі шешіледі.

 

 

 

Марксизм командалы-кімшіліктік экономиканы идеялы-теориялы негізі болып табылады. Коммунистік формацияны марксистер

- нарыты атынастарсыз,

- жымдасты бастамаларына негізделген,

- ндіріс ралдарын оамды иелену,

- орталытандырылан экономикалы жоспарлау жне ндіріс факторларын лестіру оамы ретінде болжамдаан

 

- Жеке меншікті жою;

 

- нерксіп ксіпорындарын лттандыру;

 

- жер меншігін экспроприациялау жне жер рентасын мемлекеттік шыындарды теуге айналдыру;

 

- банктерді лттандыру жне несиелерді орталытандыру мемлекет олында;

 

- мемлекеттік завод, фабрика, рал, ндіріс санын кбейту;

 

- барлыы шін ебек міндеттілігі: кім жмыс істемейді, сол тама ішпейді;

 

- мемлекет ызметтерін орталытандыру;

 

- басаруды нсаулы дістері жне т.б.

 

 

 

 

Икемсіздік, згерістерге баяу бейімделуі,

Тмен німділік,

Шаруашылы бастаманы тмендеуі,

Экономикалы дамуды экстенсивті трі,

рекет ету абілетсіздігіні дей тсуі,

Халыты мір сру дегейіні тмендігі.

 

 

 

- тере институциялы згерістер, е алдымен меншік атынастарында;

- нсаулы жоспарлауды; міндетті мемлекеттік зады, сырты саудаа мемлекеттік монополияны

болдырмау;

- мемлекеттік меншікті жекешелендіру;

- нарыты инфрарылымды алыптастыру;

- экономиканы монополиясыздандыру жне бсекелестікті олдау;

- экономика рылымын айта ру тек ішкі жне сырты нарыта сраныса ие болатын німдерге ана

жзеге асырылады;

- леуметтік кмек крсетуді мекен-жайлы жйесі;

- ата аша саясаты жне нсыздануды басу;

- экономикалы саясатты реформалау;

- орлар мен ыты атынастарды лестіру тсілін згерту.

 

 

Нарыты экономикаа ту кезінде елдерді топтастырылуы

Нарыты жйеге жылжуа едуір арындары бар елдер. (Оларды ішінде орын алан: а) нарыты экономика негіздері; б) Батыс Европамен тыыз экономикалы жне тарихи байланыстар болан; в) халы шаруашылыыны салыстырмалы тепе-тедігі; г) халыты барлы абаттарыны нарыты экономика жйесіне кшуге келісуі). Венгрия, Чехия, Словения жне т.б.

Нарыты экономикаа туде кптеген иыншылытармен сотыысатын елдер(ТМД, Польша, Болгария, Румыния, Албания, Монолия жне т.б. елдер). Бл елдер шін мыналар тн:

- нарыты экономикада траты дстрлерді жотыы,

- экономика рылымындаы тере йлесімсіздікті орын алуы;

- жаырту сипатыны мселесі бойынша оамдаы келіспеушілік;

- дамыан елдерден салыстырмалы ошаулануы. Бл елдер «шок терапиясы» жолын тадаан.

Шыыс Азия елдері:

(ытай, Вьетнам), Беларусь – нарыты экономика дамуыны эволюциялы жолын тадаан.

 

Барлы ш топ елдеріні айта ру тжірибесі крсеткендей, салыстырмалы трде жеіл тетіні:

- шаруашылы ызметке деген мемлекеттік баылауды ырытандыру (болдырмау);

- са жне орта ксіпорындарды жекешелендіру.

Ауыртпалы трде тетіні:

-бааны ырытандыру,

- экономиканы монополиясыздандыру,

- аржылы жаырту.

те крделі трде теді:

- банкротты процедурасы,

- рылымды йлесімсіздікті жеу,

- ірі шаруашылы объектілерін жне траты ксіпорындарды жекешелендіру.

 

 

 

 

Аса ыса жол Аса за жол