Шыындарды минимизациялау

ндіріс шыындары– бл ндіріс ресурстарын пайдалануды ашалы сипаты, оны нтижесінде нім ндіріліп, сатылады.

 

Жалпы – траты жне ауыспалы шыындар сомасы,

Бухгалтерлік – німні сатып алу баасы бойынша белгілі бір млшерін дайындау шін ндіріс факторларыны наты жмсалуы.

Экономикалы – тауарды ндіру шін тадалан кез-келген ресурсты балама ны. Пайдалануды барлы ммкін варианттарынан е тымдысын тадаанда оны ны тепе-те болады.

Сырты– бл фирмамен берілген бйымды шыару шін ндірілмейтінні барлыымен байланысты шыындар (жмысшылар ебекаысын тлеу, отын жинатаушылары жне т.б.)

Ішкі(з ксіпорныны немесе дкенні иесі зіне айлы тлемейді, дкен орналасан ймерет шін жалгерлік тлем алмайды; біра ол алыпты табыс алып отырады)

Траты – берілген уаыт кесіндісінде сомасы ндіріс клемі мен рылымына байланысты болмайтын шыындар,

Ауыспалы – бл шыындарды жалпы клемі ндіріс пен сатылымдарды клеміне байланысты болады.

Шекті– фирма р осымша нім бірлігін шыарандаы осымша шыындар.

Орташа– німді шыару бірлігіне есептегендегі жиынты шыындар.

Айын– аралы бйымдарды жне ндіріс факторларын жеткізушілеріне тленетін айын ашалай тлем алпына келтірілетін балама шыындар

Балама – фирма меншігі болып табылатын орларды олдану шыындары. Бл шыындар фирманы баса йымдара немесе тлалара тлейтін тлемдеріне кірмейді.

Фирмаыса мерзімді жне за мерзімді кезедерде болуы ммкін.

 

Егер фирмада е болмаса бір траты тленбеген міндеттеме алса, ол ыса мерзімді кезеде деп есептеледі. Бл кезеде фирма істен шыа алмайды, біра зін банкрот деп жариялауына болады.

Траты шыындар бойынша соы міндеттемелер тленгенде, фирма за мерзімді кезеде деп есептеледі. Бл кезедегі фирма ммкіндіктері:

- з ызметін жаластыру немесе тотату.

 

Фирмаегер оны німді сатудан тскен табыстары, фирманы жалпы шыындарынан басым болса,істе алады.

Банкротты – бл пассивтерді активтерден басым болуына байланысты борышорды, жеке ксіпкерді, зады тланы з несие берушілеріні талаптарын орындауа, салы тлемдерін тлеуге траты абілетсіздігі.

Пассивтер – бл шаруашылы субъектіні несиелік берешектен, арыза алынан жне тартылан аражаттарынан ралан міндеттемелері.

Активтер – бл рамына негізгі жне айналымдаы аражатты барлыы енетін шаруашылы субъектіні млігі.

Банкрот – бл дрменсіздігі сот шешімімен длелденген борышор.

Несие беруші – борышора мліктік талаптары бар жеке немесе зады тла.

 

 

Банкроттыты салдары:

- млікті тізімдемелеу,

- оны сату,

- алынан сомадан арыздарды тлеу.

 

Егер фирма сотпен банкрот деп жарияланса, онда:

- жою комиссиясы рылады,

- фирма ешандай нім шыармайды,

- табыс алмайды,

- оны жалпы шыындары траты шыындара те болады,

- фирма брын сатылан німнен тскен табыстар немесе фирма млкін сатудан тскен тсімдер есебінен мір среді;

- барлы млік, шикізат, рал-жабды, дайын нім сатылады;

- банкроттыа уаыт ажет болады (бірнеше жыла дейін)

- фирма шыындарын ммкіндігінше тмендетуге тырысады.

 

Пайда– бл жалпы тсім мен жалпы шыын арасындаы айырмасы; табыс пен шыын арасындаы айырма:

 

 

Жалпы– белгілі кезеде алынан табыс,

Таза – німдер мен ызметтерді сатудан тскен табыс пен барлы айын жне балама шыындар арасындаы айырма,

 

Экономикалы – жалпы табыс пен барлы шыындар арасындаы айырма,

Бухгалтерлік – фирманы жалпы табысы мен айын шыындар арасындаы айырма.

 

 

пайда нормасы (Р)

пайда

Р = *100 %

авансталан капитал

 

Р =

 

Пайда массасы – бл барлы ызмет трлерінен алынан пайда сомасы.

Масштаб тиімділігі

- о жне

- теріс

болуы ммкін.

Егер ксіпорын клемі лайанда, орташа шыындар азайса - о болады.

Егер ксіпорын клемі лайанда, орташа шыындар кбейсе - теріс болады.

 

 

Мамандандыруды олданып, басарушылы шыындарды ысарту ммкіндігі,

ТП жетістіктерін кеінен олдану ммкіндігі,

алдытарды ндеу бойынша жанама ндірісті дамыту ммкіндігі.

 

ндірісті басаруды бзылу ммкіндігі,

Жеке блімшелерді ара атынасы тиімділігіні тмендеуі,

Икемділік жоалады,

рылымды блімшелер мдделері фирма мдделерімен сйкес келмейді,

Апаратты тарату шыындары лаяды.

 

 

Ксіпорынны(фирманы)отайлы клемі – бл нім бірлігіне жмсалатын шыындар тмендеуі. Бл тмендегілер есебіне жзеге асады:

- мамандандыру,

- ндіру абілеттілігі брыныдан жоары жабдытарды пайдалану.

ндіріс масштабынан алынатын немділіккетрлі салалардатрлі жолдармен ол жеткізіледі.

 

німді сатудан тскен тсім клемі траты жне ауыспалы шыындар сомасынан басым боланда шыынсыздыа ол жеткізіледі.

Шыынсызды нктесі – бл фирманы барлы шыындарын теуді жне нольдік пайда алуды амтамасыз ететін фирма ндірісіні клемі.Шыынсызды нктесі сол сияты шекті тсімдеп аталады.

 

 

Шыынсыздыты талдау кезіндекалькуляция растырылады. Калькуляция– бл тауар бірлігін ндіру мен сатуа жмсалатын шыындарды есептеу.

 

 

Толы зіндік нын есептеу – бл тауар (ызмет) бірлігін ндіру жне сатумен байланысты барлы

шыындарды (траты жне ауыспалы) есептелуін

кздейтін діс.

теу млшері бойынша -тауар (ызмет) бірлігін ндіру жне сатумен байланысты тек

ауыспалы шыындарды есептелуін кздейді.

 

нім бірлігіне жмсалатын ауыспалы шыындар рамынамына шыындар кіреді:

- шикізат, отын, материал, электр уаты,

- ебек аы,

- стеме шыындар,

- ткізу шыындары.

 

нім бірлігіне жмсалатын траты шыындар рамынамына шыындар кіреді:

- ндірістік,

- кімшіліктік,

- ткізу.

 

Номинал– ашамен бааланатын жиынты табыс млшері,

 

Жалпы– белгілі бір нім трін сатудан тскен жиынты тсім,

 

Шекті– осымша нім бірлігін сатаннан табысты (тсім) згеруі;

 

Наты – ашалай (номинал) табыса сатып алуа болатын тауарлар мен ызметтер сомасы,

 

Жиынты– субъект белгілі бір уаыт кезеінде (детте 1 жыл) ебек етіп табатын немесе алатын аша жне баса да ндылытар (игіліктер) сомасы.

 

Бастапы– ндіріс факторларыны иелерімен алынатын табыс (ебекаы, пайыз, рента, пайда).