Таырып. Циклдік-экономикалы дамуды задылыы ретінде
Нарыты экономиканы циклдік дамуы200 жыл дерлік байалуда. Алашы нерксіптік дадарыс 1825 ж. Англияда орын алды. Осыдан кейін 1836 ж. нерксіптік дадарыс Англия мен АШ-ты жаулап алды. Кейін дадарыстар 7-12 жыл сайын дниені кптеген елдерінде айталанып отырды. АШ-та жне біратар еуропалы елдерде орын алан 1847 – 1848 жж. дадарыс, шын мнінде, бірінші дниежзілік нерксіптік дадарыс болды.
азіргі заман ылымына циклдікті 1380 астам трлері белгілі.
Экономикалы цикл– бл бір экономикалы дадарыс басталуынан екінші дадарыс басталуына дейінгі кезе жне ол экономикадаы рлеу жне лдыраумен сипатталады.
Цикл табиатыосы уаыта дейін аз зерттелген.
|
 |
- тауарларды айта ндіру,
Дадарыс- баалар тмендеуі,
- несиелерді ысарту,
- несиелік пайызды ктеру,
- табыстарды тмендеуі,
- ндірісті тмендеуі, - жмыссыздыты суі, - ебекаыны тсуі,
- банк берешектеріні суі,
- банкті кйреуі,
- ксіпорындарды баса салалардаы банкроттыы,
- акция баамыны тмендеуі.
Депрессия- ндіріс лдырауы тотайды, біра спейді,
- тауар артышылыы бірте-бірте тарайды,
- сауда солын жреді,
- жалпы жмыссызды,
- тмен ебекаы,
- несие пайызыны тмен дегейі,
- «су нктелері» пайда болмайды жне жандануа ту басталады.
Жандану– нарыты жаа жадайларына бейімделген ксіпорындар, тауар шыарылуын лайтады,
- жаа нерксіптік рылыс жзеге асырылады,
- ндіріс инвестициялары седі,
- табыс нормасы, несиелік пайыз млшерлемесі, ебекаы ктеріледі,
- тауар баалары ктеріледі,
- жмыссызды млшері шамамен азаяды.
рлеу- Ж дегейі дадарыса дейінгі е жоары нктеден асады,
- ндіріс лаяды,
- ебекпен амтылу сіп, жмыссызды ысарады,
- тауар сранысы кбейеді,
- ебекаы ктеріледі,
- еркін аша капиталын сыну седі,
- несие сранысы кбейеді.
Біра ндіріс млшері бірте-бірте айта тлем абілеттілігі бар сраныс шегінен шыып, нары сатылмаан тауарлармен толып жаа нерксіптік цикл басталады.
I ЦИКЛ нерксіптік цикл жне оны кезедері
(затыы – 12 жыл).
рлеу
дадарыс жандану
депрессия
азіргі заманы экономикалы дебиетте АШ экономикалы зерттеулерді лтты бюросы (NBER) шыаран терминология кеінен олданады, осыан сйкес цикл келесі трт кезенен трады:
- шы(бум),
- ысару (рецессия, лдырау),
- тбі (депрессия),
- жандану (кеею).
Экономикалы конъюнктураны сипаттау шінбіратар экономикалы крсеткіштер олданылады:
- Ж,
- Жмыссызды дегейі,
- Жеке табыстар,
- нерксіптік нім клемі,
- Баа дегейі жне т.б.
II 
рлеу рлеу
лдырау бум ысару лдырау бум ысару лдырау
Циклдікті е маызды себептеріні бірі деп экономистерді кпшілігі ттыну мен инвестициялар арасындаы сйкестікті тербелуінатайды.
Басалары цикл себептері мыналар деп есептейді:
 |
ішкі: сырты:
- негізгі капитал тозуы, - соыстар,
- нарыты экономиканы болжанбайтындыы, - революциялар жне баса да кйзелістер,
- мдделерді баланссыздыы, - жаа айматарды игеру,
- ндіріс ішіндегі технологияны артта алуы, - халыты кші-оны,
- ндірістік ммкіндіктерді айшылыы - шаруашылы байланыстарды зілуі,
- технологиядаы артта алу.
Экономикалы дамуды азіргі кезеіне экономиканы мемлекеттік реттеу жне циклдік дамуды кейбір ерекшеліктеріні орын алуы тн:
- цикл затыыны ысаруы (3-5 жыла);
- дадарыстарды лсіреуі (Ж тмендеу тередігіні азаюы);
- цикл рылымыны згеруі (жеке кезедеріні аз уаыта крінуі).
|
- бл мемлекетті дадарыс алдындаы жадайлар кезеінде экономикалы белсенділікті тербелуін реттеу жніндегі шаралар жиынтыы жне экономикалы дадарыс дамуыны алдын алу.
Депрессия жне рлеу кезедері мемлекетті ерекше баылауында болады.
 | |||
|