Таырып. Нарыты экономикадаы мемлекет

 

Мемлекет – бл саяси билікті ралы. Ебекті оамды блінуі, жеке меншікті, таптарды пайда болуы нтижесінде туындады. Мемлекетті нышандары болып табылады:

1) Мемлекеттік билік ызметтерін жзеге асыратын органдар мен мекемелер жйесіні орын алуы;

2) Мемлекетпен санкцияланан белгілі нормалар жйесін бекітетін ы;

3) Берілген мемлекетті юрисдикциясы таратылатын белгілі айма.

Мемлекет трлері: л иеленушілік, феодалды, буржуазиялы жне т.б. Осы трлерді райсысына трлі билік ету нысандары сйкес келеді:абсолютті немесе конституциялы монархия, республика.

Мемлекет– бл оамды жйені зегі, ол билікті шоырландырады, баса мемлекеттік емес институттарды болмысын санкциялайды, - оамды мірді аидаларын алыптастырып, нысандарын йымдастырады, институционалды иерархия негізін йымдастырады.

Экономиканы мемлекеттік реттеу – бл жалпы экономикалы жйені тепе-те суіне ол жеткізу масатымен микро- жне макроэкономикалы параметрлер арылы ішкі жне сырты нарытарды жеке сегменттеріне кіметті басарушылы сер етуіні масатталан йлестіру процесі.

Мемлекет пайда болуыменоны экономикалы ызмет ету саласы алыптасады. Мемлекетті экономикалы саясатынарыты жйені негізгі тйіні жне ажетті элементі болып табылады.

Осы жадайлара байланысты мемлекет экономикалы теорияны зерттеу пні болып табылады.

Нары:

- Орны толмайтын орларды сатауа жне оршаан ортаны орауа септігін тигізбейді;

- Барлы адамзата тиесілі орларды олдануды реттей алмайды (мхитты балы байлытары);

- жымды олдану тауарлары мен ызметтерін ндіруді ынталандырмайды;

- Ебек, табыс, леуметтік оралу ытарына кепілдік бермейді,

- Іргелі зерттеулер дамуын амтамасыз етпейді,

- Ашасы барларды сраныстарын анааттандыруа баытталан,

- Трасыз дамуа, инфляцияа, жмыссыздыа жне т.б. бейім.

Сондытан мемлекет осы кемшіліктерді тзетуге шаырылады.

Экономиканы мемлекеттік реттеу масаты:

(ГРЭ) – экономикалы жне леуметтік тратылыа ол жеткізу,

- лтты бсекелестік артышылытарды, экономикалы ауіпсіздікті амтамасыз ету,

- нары механизмін азіргі жадайлара бейімдеу.

ГРЭ объектілеріне мыналар жатады:

- лтты экономика,

- нарыты реттеушілер кмегімен шешілмейтін мселелер пайда болатын секторлар мен айматар.

 

 

 

Шаруашылыты басарудаы толы мемлекеттік монополизм (ССРО).

Нарыты жне мемлекеттік реттегіштерді йлестірілуі (Жапония, Швеция, ФРГ, Австрия жне т.б.)

Шекті либерализм, жеке ксіпкерлікті шектемеу (АШ).

 

ГРЭ тиімділігі ммкін егер мыналар бар болса:

Кшті: - за шыарушы,

- атару,

- сот билігі.

 

 

 

ыты (мемлекетті фирма-ндіруші жне ттынушылар шін «экономикалы ойын» ережелерін орнатуы. Меншік нысандары мен ытары, келісім-шарттар жасау жне фирмалар ызмет етуіні шарттары, ебектік атынастар облысындаы зара міндеттемелер жне т.б.)

кімшіліктік (лицензиялау, квоталау) жне т.б. баалара, табыстара, есеп оспаларына мемлекеттік баылау жасау, леуметтік орау.

Экономикалы (жиынты сраныса, жиынты сыныса, капитал шоырлануыны дрежесіне, экономиканы рылымдануына сер ету, экономикалы су факторларын олдану арылы нарыты байланыстар сипатына жне нарыты рісті кееюіне сер ету). Осы масатпен олданылады:

- бюджеттік жне азынагерлік саясат;

- аша-несие саясаты;

- бадарламалау;

- болжамдау жне жоспарлау.

аржы саясаты лтты-экономикалы жне леуметтік масаттара ол жеткізу шін бюджеттік-салыты жне азынагерлік механизмді пайдалануды кздейді.

Аша-несие саясаты Р лтты банкіні нарыты механизм элементтеріне жне е алдымен аша айналымыны тиімділігіне жанама сер ету дісін пайдалануды кздейді.

Бадарламалау жне жоспарлау мемлекеттік реттеуді е жоары нысаны болып табылады. Бадарламалар: алыпты, масатты, ттеншеболады.

Мемлекетті экономикалы саясаты – бл экономикалы ралдар жиынтыыны кмегімен шаруашылы субъектілерді мінез-лы ережелерін, нормаларын белгілі бір регламенттеу.

Несие саясатында:

- банк орларын нормалау;

- банк пайызыны есеп млшерлемесін трлендіру;

- валюталы нарыта операцияларды ткізу.

 

Бюджет саясатында:

- мемлекеттік шыындарды реттеу;

- мемлекеттік сатып алуларды жзеге асыру;

- мемлекеттік ішкі арыздарды шыару;

- мемлекеттік ксіпкерлікті олдау жне реттеу.

 

 

азынагерлік саясатта:

- азаматтар мен зады тлалар млігіне салы салуды реттеу;

- муниципалды салытар енгізу.

 

 

леуметтік саясатта:

- ебекаыны е тменгі млшерлемелерін реттеу;

- зейнетаы, жрдемаы жне т.б. млшерін реттеу.

 

 

Сырты экономика саясатында:

- кеден баждарыны, валюта айырбастау баамыны млшерлемелерін зады бекіту;

- шет ел арыздарын, инвестицияларын, валюталы шектеулерін пайдалану.