Желдеткіш толыныны реверсивтілігі. Реверсивті рылылар

Желдету ондырылары кен орны мен кеніш ішін здіксіз желдете отырып алыпты атмосфералы жадай туызуа арналан. Олар тмендегідей блінеді:- Басты желдетпе желдеткіш ондырылары. - Кмекші. - Жергілікті желдетпе

Басты желдету желдеткіш ондырылары, тйы забойдан баса барлы істегі шахта немесе рудниктерді желдету шін олданады. Олар жабы герметикалы опан бетінде орналасады. Басты желдету желдеткіш ондырылары сорып айдаушы жне аралас желдету схема бойынша жмыс істейді. Кмекші желдетпе ондырыларды атаратын ызметі опандар мен опан жанындаы камералар, блек блімшелерде желдетуге арналан. Олар не жер бетінде немесе жер астында орналасады. Жергілікті желдетпе желдеткіш ондырылары тйы кенжардаы кен азындыларында жне камераларда олданылады. Желдету ондырысыны реверсивті рылысыны жмыс абілеттілігін аынды ауыстырмай тексеруді айына кемінде бір рет, механик (энергетик) жне ша - желдету ызметіні басшысы жзеге асырады. Реверсивті рылыларды аынды ауыстыра отырып тексеруді алты айда бір рет, жмыс істелінбейтін кезде, шатаны техникалы басшысыны басаруымен ша - желдету ызметіні бастыы, шахтаны механигі мен энергетигі укілетті органны, авариялы - тару ызметіні ауматы рылымыны кілдеріні атысуымен жзеге асырады жне ол аварияны жою жоспарына тігілетін актімен ресімделеді.

Реверсивті рылыларды жадайы, реверстеуді тексеру нтижелері мен желдеткішті реверсивтілікке ауыстыруа жмсалатын наты уаыт шамасы «Желдету ондырыларын баылау мен реверсияны тексеру журналына» жазылады. Бас желдету ондырылары азбалара жіберілетін желдету аыныны реверстенуін амтамасыз етеді. осалы желдету ондырылары аварияларды жою жоспарымен арастырылан жадайларда желдету аыныны реверстенуін амтамасыз етеді. Желдету ондырыларын реверстену режиміне ауыстыру 10 мин аспайтын уаытта жзеге асырылады. Бас азбалар бойынша реверсивті желдету режимі кезінде тетін ауа шыыны, олар бойынша алыпты режимде тетін ауа шыыныны 60 % кем болмайды. Ауа аынын реверстеу кезінде желдеткіш двигателі баылауа алынып, оны шамадан тыс жмысына жол берілмейді. Ауа аынын реверстеу кезінде таайындалып, реверстеу актісіне келесі мліметтер жазылады: 1) желдеткішті реверсияа дейін жне реверсия кезінде тзетін депрессиясы; 2) желдеткішті реверсияа дейінгі жне реверсия кезіндегі ндіру абілеттілігі (м / с); 3) аын баытын згертуге жмсалан уаыт жне алыпты баыта кері айту; 4) ауыспалы аын кезіндегі желдеткіш жмысыны затыы; 5) желдету ондырысы мен реверстеу рылыларында байалан барлы ааулар.
8. Р тау кен азбаларындла желдетуге талаптар.

1) басты желдеткіш ондырылары екі жеке тран желдеткіш агрегаттардан, сонымен бірге бір осымша агрегаттан труы ажет; газ бойынша ауіпті емес жмыс істеп тран кеніштерде резервті озалтышымен бір желдеткішті агрегаттар ондырысына рсат етіледі; 2) барлы кеніштерді басты желдеткіш ондырылары электрлік осалы бекеттер мен электр бекеттерімен жаланан екі электрлік кшті желілері болуы ажет. Газ жарылысы ауіпі жо кеніштерде жне газ бойынша I категориялы кеніштерде баса ондырыларды тарату пункттерінен желдеткішті оректенуіне, егер желдеткішті осынды жктемесін жне баса ондырыларды анааттандыратын болса, рсат етіледі; 3) рбір желдеткіштік ондырыа машинист ызмет етеді. Машиниссіз жмыса, егер жеке жадайларда желдеткішті жне ашытан басару жмыстарыны кез келген ауытуы туралы автоматты дабылдар болан кезде рсат етіледі; 4) желдеткіш ондырыларды жйелі трде тексеруді кенішті бас механигі немесе оны кмекшісі таайындаан жмыскер тексеруден ткізеді. Тексерулер нтижесі «Желдеткіш ондырыларды тексеру мен реверсирлеу жмыстары» кітабына жазылады. 2 жылда бір рет арнайы йымдармен басты желдеткіштік ондырылара жндеу жмыстары мен ревизия жргізіледі; 5) желдеткіштерді тотап алуы мен оларды жмыс режиміні згеруі, тек апатты жадайлардан баса уаытта, тек ана директорды немесе кенішті бас инженеріні, Т учаскесіні басшысыны жазбаша тапсырмасы бойынша ана жргізілуі ммкін; 6) электр энергиясыны берілуі тотаан жадайда немесе аауды салдарынан кенеттен желдеткіш тотап алан жадайда, дереу диспетчер арылы бас инженерге, бас механикке, Т мен ЖТИ учаскесіні басшысына хабарлау ажет; 7) егер желдеткішті тотап алуы 30 минуттан кп болса, онда адамдар азбалардан жылдам арада таза ауаа шыарылуы ажет. Жмысты алпына келтіру жмыстары тек азбаны желдеткеннен кейін жне тазарту жмыстары жне баылаушыларды тексеру жмыстарынан кейін ана алпына келтіріледі.

13. Шахталы ктерім шін азіргі кезде техникада кездесетін тасымалдау механизмдеріні конструкцияларыны ішінде е тымдысы - жкті зіліспен беретін сым аранды ктерім ондырылары. Мндай рылыларды кемшілігі, зіліссіз беретін тасымалдау рылыларымен салыстыранда (элеваторлар, конвейерлер) ондырылан озалтыштарды уаттарыны ктерікілігінде. Біра ктерім шін элеватор тектес рылылар олдану шахталы жадайда тымсыз, себебі бл рылыларда кзден таса, жндеуді крделендіретін блшектер кп боландытан оларды жмысы сенімсіз. Сонымен атар мндай рылыларды механикалы бліктері ымбат келеді (арандылармен салыстыранда) жне бкіл ктерім кешенін орналастыру крделенеді (озалтыштарды орналастыру жне бірнеше озалтыштарды синхронды жмысы). Сондай-а, аранды ктерім рылыларыны жалпы П..К-і элеваторлардан жоары. Шахталы ктерімді жетілдірудегі негізгі баыттар андай? Тау-кен ндірісін жетілдіру ТМД елдерінде де, шет елдерде де ірі жоары німділікті шахталар мен кеніштер трызу баытында жргізілуде. Руда ндірісінде соы бірнеше он жылдытарда жк ктергіштігі 25-50 т-а дейінгі скипті, жоары німділікті кп аранды ктерім рылыларыны биіктігі 1600 м-ге дейін, ал ктерім ыдыстарыны озалыс жылдамдыы 12 – 18 м/с-ке жетеді. Шет елдердегі тау – кен ндірісіні жалпы даму баыты, ктерім ыдыстарыны жк ктергіштігін (35 т жне жоары) жне озалыс жылдамдыын (20 м/с – ке дейін) ктерумен, яни, ктерім ондырыларын жалпы ірілендірумен (німділік пен уатты сіру) сипатталады. Соы кездері шет елдерде ктерім ондырыларын жетілдіру абылданан техникалы шешімдерді негізгілерін келесідей сипаттауа болады: - шахталы ктерім жйелеріні дамуы, кп аранды ктерім ондырыларын ке олданумен сипатталады; - ктерім ондырыларыны німділігін жоарылатуа мтылыс ктерім ыдыстарыны клемін (жк ктергіштігін) сіруге сотырады. Швецияда барлы ірі кеніштер мнара тектес дідерге ондырылан, жетекші йкеліс шкивті ктерім машиналарымен жабдыталан. "Кируна" кенішінде ірі ктерім кешені бірбіріні жанында орналасан он скиптік ктерім ондырыларынан трады. Олар трт жне алты аранды йкеліс шкивті ктерім машиналарымен жабдыталан. Ол кеніш шін жк ктергіштігі 60 т. (бір скиптік) 12-аранды ктерім машинасы жобаланан. Ктерім ондырыларыны кпшілігі айнымалы тоты жетектермен жабдыталан (65%), біра жаын арада бл атынас траты ток жетектеріні пайдасына згереді. Г-Д жйесіндегі траты ток жетегі ТМД елдерінде де, шетелдерде де ірі ктерім ондырыларында ке олданыс тапты. Реттелушілік сипаттамалары бойынша мндай жетек баса трдегі жетектермен салыстыранда артышылытара ие. Траты токты озалтыштарды оректендіру шін соы жылдары кшті басарылатын жартылай ткізгіштерді пайдаланады (тиристорларды).

Осылайша, шахталы ктерімді жетілдіруді негізгі баыттары – ктерім ыдыстарыны клемін жне ктеру жылдамдыын жоарылату арылы жекелеген ктерім ондырысыны німділігін сірумен, жетекті тымды трлерін олдануда жне барлы операцияларды автоматтандыруда болып табылады. Ктерім ондырысыны слбасы. р ктерім ондырысы тау-техникалы имараттардан жне ктерім жабдытарынан трады (15.1-сурет). Тау-техникалы имараттара келесілер жатады: 1) опан албарында орналасан жне жер асты клігімен ктерім арасында байланыстырыш буын болып саналатын опан маындаы имараттар; скиптік ктерім шін олар тиегіш бункерден жне аударыша арналан тырдан (камера) трады; клеттік ктерім шін – итергішпен немесе зі дгелейтін ылдимен жабдыталан, абылдау алашалары; 2) баыттаыштар бекітілген шахта опаны; 3) ді (онда шкивтер, тгу исытары ондырылан) жне абылдау бункерінен тратын шахта бетіндегі имараттар.

Ктерім ыдыстары. Рудалар мен жыныстарды ктеру, адамдар мен материалдарды тсіріп-ктеру арнайы ктерім ыдыстарымен атарылады. Олар конструкциялары бойынша келесі трлерге блінеді: бадьялар, скиптер жне рама ыдыстар. Бадьялар. Опандар мен шурфтарды жргізгенде жне терендеткенде олданылатын, жыныстарды ктеруге, материалдарды тсіруге, адамдарды ктеріп – тсіруге арналан мбебап ктерім ыдысы. Бадьяларды сондай-а апат жадайында, опандаы ысылыстан арнайы апатты ктерімді орналыстыру ммкіндігі жо жадайда олданылады. Бадья (15.4 сурет) пісірілген ораптан жне дужкадан трады. Бадьяны орабы 6-8 мм, ал табаны 10-12 мм болаттардан жасалады.Клеттер. азіргі заманы шахталарда клеттік ктерім адамдарды ктеріп-тсіруге, жыныстар мен материалдарды ктеруге арналан кмекші ктерім ретінде олданылады. Клеттер негізгі ктерім ыдыстары ретінде німділігі аз, терендігі тмен шахталарда кездеседі. Кеніштік ктерімде олданылатын клеттер тменгідей блінеді: аударылмайтын жне аударылатын. Аударылмайтын клеттер з кезегінде бір абатты жне кп абатты болып блінеді. Тік шахталара арналан ктерім клеті болатпен кмкерілген металл каркас трінде болып келеді де келесі нрселермен жабдыталады: баыттаыш башматармен, темір жол торпаымен (коллеясымен), тотатыш жне парашютты рылылармен. ауіпсіздік ережелеріне (Е) сйкес клеттер екі жаынан ішке ашылып, сырттан бекітетін дігекті есіктер, адамдарды опана лаан жыныстардан жне т.б. орайтын тбеде шатыр жасалуы тиісті. Клеть шатырын ішіне сыймайтын заттарды ктеруге ыайлы ету шін, сондай – а апат жадайында адамдарды клеттен шыуы шін ашылатындай етіп орындайды. Вагонеткалар клетті ішінде арнайы тталы стап трыш рылымен бекітіледі. Клетті сыра мен коуштан, дігектен, ораыш шынжырдан тратын ыстырыш рылы арылы аранмен жаластырады. Дігек арана клеть салмаы мен жктен тсетін кшті береді. Негізгі дігек пен шынжыр е жоары статикалы салматан 13 – есе арты кшке есептелуі тиіс. Баыттаыш башматар орналасулары бойынша тмендегідей болып блінеді: шеткілік, бір жанынан жне екі жаынан. Скиптер. Скиптер пайдалы азындыларды ктеруге арналан негізгі ыдыс болып саналады. Скиптерді салмаы шамамаен жкті салмаына те, ал клеттік ктерімде жк, жалпы салматы 1/3 –ін ана райды. Сондытанда скиптік ктерімде озалтыш уаты, электр энергиясыны шыыны жне ктерім ондырысыны механикалы бліміні ны тмендейді. Скиптер здігінен аударылады, яни шахта стінде лкен имараттар ажет емес.

14.Аран ктерім ондырысыны иілгіш тарту мшесі болып табылатын жауапты элементі. азіргі кезде ТМД елдерінде кеніштік ктерім ондырыларында тек болат арандар олданылады. Олар органикалы немесе металл зекті айналасында брандалы сызыпен рілген рімдерден трады. Аран рімі, з кезегінде, з зегіне оралан сымдарды бірнеше абаттарынан трады.Аран сымдары таза немесе мыршталан болаттардан жасалып ([ ] вр ,2 421,ГПа немесе 140-220 кг/мм), ттырлы асиеттеріне байланысты ш трге блінеді: В(жоары), Т жне П. Адамдарды ктеріп-тсіруге арналан арандар В-трлі сымдардан, ал аландары Т жне П-трлерінен жасалады. Мыршталан сымдар за мерзім ызмет етеді, себебі мырыш абаты оларды коррозиядан корап, сым арандарындаы йкелісті азайтады. Кеніштік ктерім ондырылары шін сапасы, конструкциясы жне рімі бойынша 7668-80 мемлекеттік стандартына сйкес келетін болат арандар олданылады. Аран сымдарыны диаметрі 0,5-тен 4,0 мм-ге дейін абылданады. Аран сымдары таза болат жне мырышталан болуы ммкін. Ты абаттары (целиковые покрытия) ш топа блінеді: ЛС – жеіл жадайда жмыс істейтін арандар шін; СС – орташа жадай шін; ЖС – ауыр жадай шін. Клдене имасыны пішіні бойынша арандар жалпа жне дкелек болып блінеді. Жалпа арандар трт рімді стренгалардан (детте 8) трады. Олар атар орналасып жіішке трос тріздес араумен тігіледі. Стренга – крделі конструкциялы аранны ралды блігі болып саналатын, ос рімді аран. Стренгаларды сол жне о рімдермен кезектестіріп жатызады. Оларды артышылыы, бралмайды біра араулары желініп істен тез шыады. Сонымен атар, пайдалану барысында салматы аран ені бойынша біркелкі блінбеуі себебінен кейбір стренгалар згелерінен арты созылады. Мндай араандарды ызмет мерзімі дгелек арандармен салыстыранда 2 еседей кем. Жалпа арандар ктерімде аяы аран (хвостовые) ретінде олданылады. Дгелек аранны диаметрі – деп, оны клдене имасыны сыртында сызылатын шеберді диаметрін тсіну керек. Дгелек арандар бір, екі жне ш рімді болып жасалады. Бір рімді арандар зекшеден, оны сыртында бірнеше абат рілген сымдардан трады. Сымдар бірдей диаметрлі дгелек, р трлі диаметрлі дгелек, пішінді болулары ммкін. Екі рімді арандар бір атарлы жне кп атарлы болады. Олар бір баытта параллель немесе крест тріздес рімдермен жасалады

19оспаларды дайындау шін жеке жабдытар азіргі кезде тау-кен ндірісінде электр энергиясымен атар сыылан ауа энергияс даке пайдаланылады. Кеніш ауалы ондырылары уатты энергетика кешені болып табылады, ондаы компрессорларды жетектік озалтыштарыны аныталан жиынты уаты 5-10 мВт – ты райды.

Траты ондырыларды жоары энергия сыйымдылыы оларды дрыс пайдалануа жене отайлы режимде жмыс істеуіне, сондай-а оларды немділігіне жоары талаптар ояды. Трата машиналар П..К. – ін тек 1 % - а ктеру миллиондаан киловатт-саат электр энергиясын немдейді. Алашы сорылар мен желдеткіштерді ойлап шыару тарихы ерте заманнан басталады. Сорыларды арапайым трлері (поршендік) сонау Аристотель уаытынан (б.з.- дейінгі IV.) белгілі жне олданылып келді. Адамдар немесе мал блшы еттеріні кшімен озалыса келтірілетін су ктергіш машиналар, ежелгі бізді замана дейінгі бірнеше мы жылдар брын олданылан.

Толтырма ондырылар оларды ондырылар жне есептемесі шахтаны сумолдылыы абсолютті немесе салыстырмалы мндерде крсетіледі.

Абсолютті сумолдылы немесе шахтадаы су жиылысы – деп, уаыт бірлігіндегі барлы азбалардан келіп тсетін суды млшерін айтады. Ол м3/са. немесе м3/тулікпен белгіленеді. Су жиылмасы шахтаны сумолдылыын толы сипаттай алмайды жне оларды жмысын салыстырмалы баалау болып саналады, себебі шахталар пайдалы азындыларды ртрлі млшерін берулері ммкін. Сондытан да салыстырмалы сумолдылыты да ескеру керек. Салыстырмалы сумолдылы немесе сумолдылы коэффициенті – деп м3 немесе тоннамен крсетілген жылды су жиылымыны бір жылда ндірілетін пайдалы азындыны тонналы млшеріне атынасын айтады.

А K QГ ×=1000r,

мндаы QГ – суды жылды жиылымы , м3 (т); –суды тыыздыы, кг/м3; А – пайдалы азындыны жылды німділігі, т. Жаа кеніштерді жобалаанда немесе ескілерін айта руда сумолдылы коэффициеннтін пайдаланады.