Лекция 12. Саяси мдениет.

1. Саяси мдениет ымы, ызметтері.

2. Саяси мдениетті типологиясы

масаты:саяси мдениетті туындауын, алыптасуын, жне оны алыптастыратын оамды кштерді, субмдениет мселесін талылау жне мнін ашу.

міндеттері:Таырып бойынша апараттарды толы мегеру

азіргі кезде батыс дебиетінде саяси мдениетті мазмнын ашуа баытталан отыздан астам анытамалар бар. Бны зі саясатты да, мдениетті де ызметіні кптігінен болуа ммкін. Саяси мдениет саясаттану ілімінде те крделі жне лі жеке тексерілмеген таырыпты бірі болып табылады. Саяси мдениетті отыздан астам анытамасы бар болса да жеке саяси мдениет ымыны жалпыа бірдей орта анытамасы жо. «Саяси мдениет» деген ымды бірінші рет пайдаланып, ылыми дебиетке енгізген XVIII э. мір срген немісті аартушысы флсафашы Иоганн Гердер болды. Бл ым саясаттануа XX асырды 50-60 жылдары енді. Американы зерттеушілері Г. Алмонд, С. Верба, Л. Пай «саяси мдениет» деген атпен саясата да, мдениетке де атысы бар ебектер жазды.

«Саяси мдениет» ымыны жалпыа бірдей орта анытамасы жо. Сондаы бірнеше анытамалара тоталып крейік.

Поляк саясаттанушысы Е. Вятрді анытамасы бойынша «саяси мдениет»-кімет пен азаматтар арасындаы зара арым-атынастара, байланысты масаттар, ндылытар мен жріс-трыс беталысы актілеріні жиынтыы. Сондытан саяси мдениетке жататындар мыналар дейді:а) Саясат жайлы білімі, фактілермен таныстыы, олара ызыушылыы болуы;б) билікті іске асыруа атысты саяси былыстарды, ндылытарды талдануын баалай білу;в) саяси масатты сезімге сер ететін жаы-мысалы, отанды сю,оны жауларына шпенділік; г) ртрлі жадайда андай рекет жасауды анытайтын сол оамда бден танылан саяси мінез-лыты лгілері. Саяси мдениетке берілген тсініктемелерді басым кбінде-оан халыты рухани мдениетіні бір блігі, оамды-саяси институттар мен саяси процестерге байланысты элементтер кіретіндігі мойындалады. Сондытан р елді саяси мдениетін дрыс тсіну шін оны жалпылтты мдениетті ке жне тыыз блігі ретінде арауымыз керек. Саяси мдениетті растыратын басты элементтер-жалпылтты мдениетке, тарихи-лтты, діни-дстрлікке, дет-рыпа, рухани масаттара т.б. тыыз байланысты. Саяси мдениетті райтын элементтерді сапалы бліктері ретінде за жылдар бойы алыптасан саяси дстрлер, сол кезеде пайда болан саяси ереже-тжірибелер, ойлар, тжырымдар, ртрлі оамды-саяси институттарды арым-атынастарын сенімді трде арауа болады. Оны рылымына таы да мір сріп тран саяси рылыс, оны институттары, жеке адам мен оамны, мемлекетті араларындаы жалпы зара кзарастар туралы тсініктер кіреді. Сонымен, саяси мдениет деп белгілі бір оама немесе леуметтік ауымдастыа тн саяси сана мен іс-рекеттерді састы жиынтыын айтады. Саяси мдениет дегеніміз оамны саяси міріне лайыты типті саяси сана мен саяси мінез лыты жиынтыы болып табылады. Саяси мдениетті негізгі ызметтері: 1.Танымды ызметі 2.Реттеушілік ызметі 3. Трбиелік ызметі 4.Біріктірушілік ызметі 5. орау ызметі. Саяси мдениетті рылымды элементіне саяси ндылытар жатады. Адамдарды оам, мемлекет, ебек жыдарыны істеріне, саяси процесстеге атынасуа деген алыптасан талаптарын, іштегі абылдаулары мен сенімдерім саяси ндылытар ретінде арауа болады. Саяси ндылытара оамды жйеге баытталан негізгі нанымдар, масаттар, бадарлар, символдар жатады. Саяси мдениет белгілі бір дрежені шеберінде оам мшелері сол тстаы басару трлерін за деп танитын, здеріні саяси абілетін сезінетін, жргізіліп отыран саясаттан келісетіндігін білдіреді. Саяси мдениетте саяси дстрлер мен дет – рыпты да манызы зор. Саяси дстрлер мен мінез – лындаы лгілерді беруді дісі болып саналады. Саяси мдениетті ерекше белгісіне саяси рміздер жатады. Саяси мдениетке жалпы саяси жйені жне оны институтаралы ызмет етеуі кіреді. Ол мемлекетті партияларды т. б. сайлауды алай йымдастырып, саяси шешімдерді, саяси - леуметтік шиеленістерді ыну жне зерттеуді мдениеттілігін амтиді. Саяси мдениетті негізгі рылымы осындай. Енді оны алыптастыратын оамды штерге тоталайы. Саяси мдениетті алыптастурда е бірінші мемлекет атысады. Ол бл міндетін за шыару, атару жне сот органрдары арылы атарады. Саяси мдениетті алыптастыруа оамды йымдар, сіресе партиялар атысады. Саяси мдениетті алыптастыруа діни йымдар да кіреді. Саяси мдениетті алыптастыруда елеулі роль атаратын кпшілік апарат ралдары: баспасз, радио, теледидар. Саяси мдениет пен саяси сана тыыз байланысты йткені адамдарды саналы дегейі жоары болан сайын оларды оамды ой-пікірлеріде еркін, рі батыл болма. Азаматтарыны белсенділігіне арап оам міріні демократиялы дегейін анытауа болады. Мемлекетті негізгі масаты-лтты ауіпсіздікті сатау дейміз лтты ауіпсіздікті сатау-ораныс кштерін ныайту ана емес, ал азаматтарынны бірлігін сатау, рухы берік, з лттыны барлы асыл азынасы мен асыл асиеттерін бойына сііре білген, з еліні дстрімен азаматтарды трбиелеп алыптастыру оны бірден-бір сенімді жолы-жас рпаты мдениет арылы трбилеу. Саяси мдениетті бірлігі оамны тратылыын ныайтады, кптеген саяси процестерді дрыс болжауа ыпалын тигізеді. Халыты саяси мдениеті жоары болуы шін мемлекет ел ішіндегі жне баса елдердегі болып жатан згерістер, жаалытар жан-жаты хабардар етіп отыраны орынды.

дебиеттер:

1.Жамбылов Д. "Саясаттану негіздері"-А.:2000ж.

2. Кенжебаев С. "Саясаттану негіздері"-А.:1999ж.

3.Керімбеков О. "Саясаттану негіздері"-А.:1994ж.

4. Шалабаев Ж. "Саяси сана жне саяси мдениет"-А.:Аиат, 1998ж.№2