Емтихан сратары
1. Мемлекеттік бюджетті экономикалы мазмны. Бюджетті ерекше айналымы
2. Бюджетті ызмет етуіні экономикалы жэне йымдастырушылы формалары
3. Бюджет мемлекетті аржылы жоспары ретінде
4. Мемлекеттік бюджетті функциялары, оларды рекет ету шекарасы, ерекшеліктері
5. Экономиканы басару ретіндегі мемлексттік бюджетті рлі мен мні
6. Негізгі аржы жоспары ретіндегі біоджетті мні жне оны экономиканы реттейтін баса да каржылы ралдар арасындаы ролі
7. Бюджетті жалпымемлекеттік баылау ралы ретіндегі ролі мен мні
8. аржылы ресурстарды блуді санды жне сапалы сипаттары
a. Бюджеттік жйені тсінігі жне экономикалы мазмны. Бюджет трлері мен дегейі
9. Бюджеттік жйені ызмет ету принциптері. Бірттас жне федералды мемлекеттердегі бюджеттік жйені ерекшеліктері
10. Бюджеттік рылым. Бюджеттік атынастар мен бюджетаралы байланыстар
11. Бюджеттік жіктелуді рлі мен мні жне рамы. Бюджеттік жіктелуді руды жалпы принциптері
12. Бюджет тсімдерін жіктеу
13. Бюджет шыыстарын жіктеу.
14. Бюджеттік бадарламаларды жэне оларды кімшіліктерін анытау.
15. Бюджеттік бадарламаларды трлері.
16. Бюджеттік жоспарлау мен болжауды рлі жне масаттары
17. Бюджетті жоспарлау принциптері. Жоспарлауда олданатын норма мен нормативтерді ролі жне мні
18. Жоспарлау мен болжамдауды кезедері, діс пен тсілдері
19. Мемлекетті орта мерзімді фискалды саясаты
20. Бюджет тсімдері жне оларды кздері
21. Бюджетті салыты жэне салыты емес тсімдеріні сипаттамасы, рлі мен мні
22. азастан Республикасыны салы жйесі
23. Салы тсімдерін болжау. Салы тсімдері контингентіні есеп дісіні сипаттамасы
24. Тауарлар, жмыстар жне ызметтер бойынша ішкі салытар тусімдерін болжау
25. Халыаралы сауда жне сырты операциялар бойынша салы тусімдерін болжау
26. Ерте берілген несиелерді теу мен мемлекеттік кепілі бар жне кіметті кепілінде тленген талаптардан тсетін тсімдерді болжау
27. Бюджет шыыстарыны экономикалы мазмны мен жйесі. Бюджет трлері бойынша шыыстарды алыптастыру ерекшеліктері
28. Жалпы сипаттаы мемлекеттік ызметтерге жмсалатын бюджет шыыстарын алыптастыру
29. ораныс, оамды тртіп пен ауіпсіздік, соттар мен прокуратураа арналан бюджет шыыстарын алыптастыру
30. азастан Республикасыны «Білім беру туралы» Заы. Білім беру мекемелеріні типтері мен трлері
31. Білім беруге арналан шыыстарды алыптастыру жне оларды аржыландыру кздері
32. Кадрларды ксіби дайындау жне жоары білім беруді аржыландыруды жаа адамы
33. Білім беру мекемелерін байланысты бюджет ашасыны есептік крсеткіштері мен жоспарлау тртібі
34. Мемлекет кызметкерлері емес мемлекеттік мекемелер жмыскерлеріні ебекаы жйесі. Білім беру мекемелеріндегі ызметкерлерге ебекаы тлеу ерекшеліктері
35. Денсаулы сатауа арналан шыыстарды алыптастыру жне оларды аржыландыру коздері. Медициналы мекемелерді ызметін жоспарлау жне каржыландыру
36. Халытыц денсаулыын сатауа арналан шыындар, ауруханалар мен емханаларды аржыландыру. Мамандырылан медициналы жрдем корсету бойынша шыындарды аржыландыру ерекшеліктері
37. Мемлекеттік ызметкерлер емес мемлекеттік мекемелер жмыскерлеріні ебекаы жйесі. Денсаулы сатау мекемелер ызметкерлеріні ебекаы тлеу ерекшеліктері
38. Зейнетаы тлеу аумаындаы бюджетті рлі мен мемлекетті саясаты. Зейнетаымен амтамасыз етудегі бюджет шыыстарын алыптастыру
39. азастаи Республикасыныц азаматтарын элеуметтік орау. Мемлекеттік элеуметтік жэрдемаылар. Мемлекеттік арнайы жэрдемаылар. Арнайы мемлекеттік жрдемаылар
40. Мемлекеттік жинатаушы зейнетаы оры
41. леуметтік амтамасыз ету мекемелеріні шыындары жне оларды кызметкерлеріні ебекаы тлеу ерекшеліктері
42. Трын й-коммуналды шаруашылыына арналан бюджет шыыстарын алыптастыру
Глоссарий
Мемлекеттік бюджет курсын оитын студент экономикалы жне басарушылы терминдерін сауатты мегеруі ажет. Тменде берілген глоссарий ажетті барлы терминдер мен анытамаларды райды. Берілген анытамалар мен терминдерді оу, басару ызметіні теориясын тереірек мегеруге ммкіндік береді.
1) Бюджет — ол мемлекетті міндетгері мен функцияларын іске асыруын аржылык амтамасыз етуге арналан оны орталытандырылан аша оры
2) Бюджеттік жйе - мемлекетті барлы аржы жйесіні маызды рамды блігі болып табылады
3) Ынтыматы принцип- бюджеттік жйені йымдастыру-экономикалы орталытандыру дрежесін крсетеді.
4)Толыу припципі- бюджеттер мен лтты орда республиканы занамаларымен карастырылан, объективті жне сенімді крсеткіштер негізіндегі кірістер мен шыыстар толы клемінде болуын адаалайды.
5) Шынайшылы принципдеген бюджетті абылданан крсеткіштеріні республика мен айматардын леуметтік-экономикалы дамуыны ортамерзімді жоспарлары жне ортамерзімді фискалдык саясатты бекітілген параметрлері мен баыттара сйкестігі.
6) атысу лесi - жеке жне зады тлаларды бiрлесiп ратын йымдара, консорциумдара, акционерлiк оамдарды жне инвестициялы пай орларын оспаанда, млкiмен атысу лесi;
7) баса да мiндеттi тлемдер - бюджетке белгiлi бiр млшерде жргiзiлетiн мiндеттi аша аударымдары (алымдар, баждар, тлемаылар мен тлемдер);
8) Мемлекетті ксіпорындар, мемлекеттік мекемелер мен халык арасындаы аржылы атынастарды бюджеттік атынастардеп атайды
9) валюта айырбастауды нарыты баамы - азастанды ор биржасыны негiзгі сессиясында алыптасан жне азастан Республикасыны аржы министрлiгi азастан Республикасы лтты Банкiмен бiрлесiп белгiлеген тртiппен аныталан тегенi шетел валютасына орташа салыстырылан биржалы баамы; тегенi азастанды ор биржасында сауда-сатты жргiзiлмейтiн шетел валютасына баамы азастан Республикасыны аржы министрлiгi азастан Республикасыны лтты Банкiмен бiрлесiп белгiлейтiн тртiппен кросс-баамдар пайдаланыла отырып есептеледi;
10)Варранттар – туынды баалы ааз, олар белгілі бір баа бойынша белгілі бір кезе ішінде эмитентті акцияларды сатып алуа жеілдікті ыын білдіреді.
11) сыйаы - кредиттер шiн; аржы лизингi бойынша азастан Республикасыны аржы лизингiнi мселелерiн реттейтiн за актiлерiне сйкес сыйаы трiнде берiлген (алынан) млiк шiн; салымдар (депозиттер) бойынша; жинатаушы сатандыру шарттары бойынша; жинатаушы сатандыру шарттары бойынша; борышты баалы ааздар бойынша тлемдер - дисконт не купон (бастапы орналастыру нынан жне (немесе) сатып алу нынан дисконтты не сыйлыаыны ескере отырып); вексель бойынша тлемдер;
12) своптар – сас баалы ааздарды сатып алу-сату процесі, оны е басты масаты осы екі операцияны бір уаытта жргізіп салы толеуді азайту, ол сатып алу-сатудаы пайызды айырмаа баытталан.
13) тыстар - конкурстарда, жарыстарда (олимпиадаларда), фестивальдарда, лотереялар бойынша, салымдар мен борышты баалы ааздар бойынша ойындарды оса, тыс ойындары бойынша салы тлеушiлер алатын заттай жне ашалай трдегi табыстарды кез келген трлерi, сондай-а мар ойында жне (немесе) бс тігуде алынатын мліктік пайда тріндегі табыстар;
14) грант - мемлекеттер, мемлекеттердi кiметтерi, халыаралы жне мемлекеттiк йымдар, ызметi айырымдылы жне халыаралы сипатта болатын жне азастан Республикасыны Конституциясына айшы келмейтiн, мемлекеттiк органдарды орытындылары бойынша азастан Республикасыны кiметi белгiлейтiн тiзбеге енгiзiлген шетелдiк кiметтiк емес оамды йымдар мен орлар - азастан Республикасына, азастан Республикасыны кiметiне, зады тлалара, сондай-а жеке адамдара; шетелдiктер мен азаматтыы жо адамдар - азастан Республикасына жне азастан Республикасыны кiметiне белгiлi бiр масаттара (мiндеттерге) жету шiн теусiз негiзде беретiн млiк;
15) iзгілік кмек - халыты мiрi мен трмыс жадайларын жасарту шiн, сондай-а скери, экологиялы, табии жне техногендiк сипаттаы ттенше жадайларды алдын алу жне оларды жою шiн шет елдерден жне халыаралы йымдардан жiберiлген азы-тлiк, халы ттынатын тауарлар, техника, рал-жаратар, жабдытар, медициналы ралдар жне дрi-дрмектер, зге де заттар трiнде азастан Республикасына теусiз берiлетiн, азастан Республикасыны кiметi укiлеттi йымдар арылы блетiн млiк;
16) дивидендтер- акциялар бойынша тленуге тиiстi табыс; орды басарушы компаниясы пайларды сатып алан кезде пайлар бойынша табыстарды оспаанда, пайлы инвестициялы орды пайлары бойынша тленуге тиiстi табыс; зады тла з рылтайшылары, атысушылары арасында блетiн таза табысты бiр блiгi; зады тланы тарату кезiнде, сондай-а рылтайшыны, атысушыны зады тлаа атысу лесiн алып ойан кезде, рылтайшыны, атысушыны жарылы капитала салым ретiнде енгiзген млкiн оспаанда, млiктi блуден тсетiнтабыстар;
17) жеке ксiпкер - зады тла рмай ксiпкерлiк ызметiн жзеге асыратын резидент немесе резидент емес жеке тла;
18) инжинирингтiк ызметтер крсету - инженерлiк-консультациялы ызметтер крсету, зерттеу, жобалау-конструкторлы, есептеу-талдау сипатындаы жмыстар, жобаларды техникалы-экономикалы негiздемелерiн даярлау, ндiрiстi йымдастыру жне басару, німдердi сату саласындаы сынымдарды зiрлеу;
19) тла - жеке тла жне зады тла; жеке тла - азастан Республикасыны азаматы, шет мемлекетті азаматы, азаматтыы жо адам; зады тла - азастан Республикасыны немесе шет мемлекеттi задарына сйкес рылан йым (шетелдiк зады тла). Шет мемлекетті задарына сйкес рылан компания, йым немесе баса да корпорациялы ралым осы Кодекстi масаттары шiн олар рылан шет мемлекетті зады тласы мртебесiне ие ме, жо па - оан арамастан дербес зады тлалар ретiнде арастырылады;
20) форвард– натылы тауара жасалатын мміле, туынды баалы ааз трі.
21) фьючерс – биржада жасалатын сатып алу-сату жніндегі мерзімдік мміле.
22) депозиттік олхаттар – банкте сатаулы тран ндылытарды бар екенін растайтын, салымшыны депозитке не зге ндылыа деген ыын растайтын жат.
23) андеррайтер– баалы ааздар рыногыны брокерлік-дилерлік ызметін жзеге асыруа лицензиясы бар жне эмитентке эмиссиялы баалы ааз шыару жнінде ызмет крсететін ксіби атысушы.
24).орталы депозитарий – баалы ааздар рыногыны аржы ралдарымен ммілелер тіркеуді, депоненттерді (оларды клиеттеріні) аржы ралдары бойынша ытарын есепке алу мен растауды, жатты нысанда шыарылан аржы ралдарын материалдау мен сатауды, тиісті лицензиялы болан кезде баалы ааздарды стаушылар тізімдеріні жйесін жргізуді жзеге асыратын ксіби атысушы.
25) кастодиан – баалы ааздар рыногыны аржы ралдарыны жне клиеттер ашасыны есебін алуды жне олар бойынша ытарды растауды, клиеттерді жатты аржы ралдарыны саталуы жнінде зіне міндеттемелер абылдай отырып оларды сатауды жзеге асыратын ксіби атысушы болып табылады.
26)мемлекеттік баалы ааздар – бл мемлекетті ішкі борыштарыны болуыны мысалы, эмитенті мемлекет болып табылатын борышорлы баалы ааз. Мемлекеттік баалы ааздар арасында кп тарааны азынашылы вексельдер, міндеттемелер, мемлекеттік жне жинаты арыздарды облигциялары.
27) баалы аазар нарыы – шарушылы жргізуші субъект, мемлекет айналыса шыаран баалы ааздарды сан алуан трлері сатылатын жне сатып алынатын аржы нарыыны бір блігі.
28) дивидендтер – акциялар бойнша тленуге тиісті табыс.
29 инвестициялы баалы ааз – капиталды жмсауды объектісі болып табылатын баалы ааз. Оан акциялар, облигациялар, фьючерстік келісімшарттар жатады.
30 инвестициялы емес баалы ааздар – бл тауар немесе баса да рыноктарда ашалай есеп-исаптара ызмет крететін баалы ааздар.
31 иеленушілік баалы ааздар – тиісті активтерге меншік ыын беретін баалы ааздар. Оан акциялар, варанттар, коносаменттер жатады.
32 йымдастырылан баалы ааздар рыногы – ммілелер сауда-саттыты йымдастырушыны ішкі жаттарына сйкес жзеге асырылатын эмиссиялы баалы ааздар мен зге де аржы ралдарыны айналыс сферсы.
33 йымдастырылмаан баалы ааздар рыногы – баалы ааздар айналысыны баалы ааздармен жасалатын ммілелер аржы ралдарымен саудасаттыты йымдастырушыны ішкі жаттарында мміле объектісіне жне оны атысушыларына белгіленген талаптар саталмай жзеге асырылатын сферасы.
34) агенттiк облигация - аржы агенттiгi шыаратын облигация;
35) жатсыз баалы ааз - жатсыз нысанда (электронды жазбаларды жиынтыы трiнде) шыарылан баалы ааз;
36) ошаулау - баалы ааздарды стаушылар тiзiлiмi жйесiнде жне натылы стауды есепке алу жйесiнде баалы ааздармен жасалан азаматты-ыты ммiлелердi тiркеуге баалы ааздарды саталуына кепiлдiк беру масатында жзеге асырылатын уаытша тыйым салу;
37) брокер - баалы ааздар рыногыны клиенттi тапсырмасы бойынша, соны есебiнен жне мдделерiн кздеп, эмиссиялы баалы ааздармен жне зге де аржы ралдарымен ммiлелер жасайтын ксiби атысушысы;
38) iшкi жаттар - баалы ааздар рыногы субъектiсiнi, оны органдарыны, рылымды блiмшелерiнi (филиалдарыны, кiлдiктерiнi), ызметкерлерiнi ызмет жадайлары мен тртiбiн, ызмет крсетуiн жне олара аы тлеу тртiбiн реттейтiн жаттар;
39) баалы ааздарды айталама рыногы - орналастырылан баалы ааздарды айналысы процесiнде баалы ааздар рыногыны субъектiлерi арасында алыптасатын ыты атынастар;
40) жеке шоттан зiндi - баалы ааз болып табылмайтын, тiркеушi немесе натылы стаушы беретiн жне тiркелген тланы эмиссиялы баалы ааздар бойынша белгiлi бiр уаыт кезiндегi ытарын растайтын жат;
41) эмиссиялы баалы ааздар шыару - эмитенттi эмиссиялы баалы ааздарды азаматты ытар объектiсi ретiнде пайда болуына баытталан iс-рекетi, немесе орналастырылуы, айналыста болуы жне телуi осы эмиссиялы баалы ааздарды шыару проспектiсiне сйкес жзеге асырылатын белгiлi бiр баалы ааздарды жиынтыы;
42) эмиссиялы баалы ааздарды мемлекеттiк тiзiлiмi - укiлеттi орган алыптастыратын эмиссиялы баалы ааздар шыарылымдары мен оларды эмитенттерi туралы млiметтердi жиынтыы;
43) мемлекеттiк эмиссиялы баалы ааз - арыз алушы азастан Республикасыны кiметi, жергiлiктi атарушы орган немесе азастан Республикасыны лтты Банкi болатын арыз алуа атысы жнiнен стаушыны ытарын куландыратын эмиссиялы баалы ааз;
44) делистинг - баалы ааздарды сауда-саттыты йымдастырушыны тiзiмiнен уаытша немесе траты шыарып тастау;
45) депонент - орталы депозитарийдi клиентi болып табылатын йым;
46) дефолт - эмиссиялы баалы ааздар жне зге де аржы ралдары бойынша мiндеттемелердi орындалмауы;
47) дилер - баалы ааздар рыногыны йымдастырылан баалы ааздар рыногында баа белгiлеудi сыну жне (немесе) оларды баралы апарат ралдарында жариялау арылы з мдделерiн кздеп жне з есебiнен эмиссиялы баалы ааздармен жне зге де аржы ралдарымен ммiлелер жасайтын ксiби атысушысы;
48) жатты баалы ааздар - жатты нысанда шыарылан (ааздаы немесе арнайы техникалы ралдарды пайдаланбай-а баалы аазды мазмнын тiкелей оуа болатын зге де материалды берiлiм кзiндегi) баалы ааздар;
49) тiркелген тла - баалы ааздарды стаушылар тiзiлiмi жйесiнде немесе натылы стау есебi жйесiнде жеке шоты бар тла;
50) тiнiш берушi - баалы ааздар рыногында ызметтi жзеге асыру шiн лицензия алу масатымен укiлеттi органа жаттарды табыс еткен зады тла;
51) инвестициялар - лизинг шартын жасасан кезден бастап лизинг заттарын оса аланда, зады тланы жарылы капиталына инвестор салатын млiктi (жеке ттынуа арналан тауарларды оспаанда) барлы трi, сондай-а олара ытар немесе ксiпкерлiк ызмет шiн пайдаланылатын тiркелген активтердi кбейту;
52) инвестициялы портфель - баалы ааздар рыногы субъектiсiнi меншiгiндегi немесе басаруындаы аржы ралдарыны кптеген трлерiнi жиынтыы;
53) азастанды депозитарийлiк олхат - азастан Республикасыны резидентi емес эмитенттi баса мемлекеттi задарына сйкес шыарылан эмиссиялы баалы ааздарыны белгiлi бiр санына меншiк ыын растайтын туынды эмиссиялы баалы ааз;
54) кастодиан - баалы ааздар рыногыны аржы ралдарыны жне клиенттер ашасыны есебiн алуды жне олар бойынша ытарды растауды, клиенттердi жатты аржы ралдарыны саталуы жнiнде зiне мiндеттемелер абылдай отырып оларды сатауды жзеге асыратын ксiби атысушысы;
55) бiлiктiлiк кулiгi - укiлеттi орган берген жне жеке адамны аттестаттаудан ткенiн жне осындай жатты санатына (аттестаттау санатына) сйкес оан баалы ааздар рыногында ызмет крсетуге ы берiлгенiн куландыратын жат;
56) левередж- эмитенттi мiндеттемелерi мен з капиталы млшерлерiнi араатынасы;
57) листинг - ор биржасыны сауда жйесiнде эмиссиялы баалы ааздарды айналыса жiберу рсiмi;
58) лицензиат - укiлеттi орган берген лицензия негiзiнде баалы ааздар рыногындаы ызметтi жзеге асыратын зады тла;
59) жеке шот - баалы ааздарды стаушыларды тiзiлiмi жйесiнде немесе натылы стауды eceпкe алу жйесiнде бар, эмиссиялы баалы ааздар мен зге де аржы ралдары бойынша ммiлелердi тiркеу жне ытарды есепке алу масатымен тiркелген тланы сзсiз бiрдейлендiруге ммкiндiк беретiн жазбалар жиынтыы;
60) баалармен айла-шары жасау - баалы ааздар рыногыны ксiби атысушысыны баалы ааздар рыногындаы бааларды суiне (тмендеуiне) байланысты пайда табу жне артышылытар алу масатымен баалы ааздар рыногыны субъектiлерiн шатастыруа баытталан iс-рекеттерi (баалы ааздарды баасын белгiлеудi сыну, аржы ралдарымен ммілелер жасасу, дйектемесіз aпapaт тapaту жне зге де іс-рекеттер);
61) лтты бiрдейлендiру нмiрi - эмиссиялы баалы ааздарды бiрдейлендiру жне есепке алуды жйелеу масатында олара укiлеттi орган беретiн рiптiк-санды код;
62) мемлекеттiк емес эмиссиялы баалы ааздар- азастан Республикасыны задарына сйкес эмиссиялы деп танылан, мемлекеттiк емес йымдар шыаратын акциялар, облигациялар жне зге де баалы ааздар;
63) йымдастырылмаан баалы ааздар рыногы - баалы ааздар айналысыны баалы ааздармен жасалатын ммiлелер аржы ралдарымен сауда-саттыты йымдастырушыны iшкi жаттарында ммiле объектiсiне жне оны атысушыларына белгiленген талаптар саталмай жзеге асырылатын саласы;
64) облигацияны натылы ны - облигация ныны ол шыарылан кезде белгiленген, купонды облигация бойынша процентпен крсетiлген сыйаы есептелетiн ашалай крiнiсi, сондай-а облигацияны теген кезде оны стаушыа тленуге тиiстi сома;
65) пруденциалды нормативтер - укiлеттi орган белгiлеген жне тiнiш игерушi мен лицензиат сатауа тиiс нормаларды аржылы крсеткiштерi.