Бюджеттік жоспарлау мен болжауды рлі жне масаттары

Бюджеттік ралдарды калыптасу, блісу жне пайдалану процестерін басару бюджеттік жоспарлау мен болжамдау арылы іске асырылады. Бюджеттік жоспарлау мен болжамдауды рлі мен мні бюджеттік ралдарды алыптастыру мен оларды негізгі масаттарда, яни леуметтік реформаларды дамыту мен рі арай тередетуге, білім мен денсаулы сатауды дамытуа, индустриалды-инновациялык дамуа, аграрлы секторды дамуына, пайдаланудаы мемлекетті ммкіншіліктерін анытайтын адресті аржылы жоспар - бюджетті ранда крінді.

Бюджеттік жоспарлауды экономикалы маынасы барлык аржылы жйені р трлі буындары арасында оамдык нім ны мен лтты табысты орталыталандырылан турде блісу мен айта блісу бойынша мнерленеді жне р дегейдегі бюджеттерді жасау мен атару процестерінде крінеді. Бюджеттік жоспарлауды негізі болып елді мемлекеттік леуметті-экономикалы даму бадарламасы табылады.

Жалпы аржылык жоспарлау жне оны маызды рамалы буыны - бюджеттік жоспарлау, яни бюджетті кру мея атаруына байланысты жоспарлау, барлы халышаруашылыын жоспарлауды органикалы блшегі болады. Сонымен атар, каржы ресурстарын басарудаы бюджеттік жоспарлауды рлі ете зор, себебі ол тек ана бюджетті кірістері мен шыындарыны жоспарын руы жне оларды атаруы, яни телемдер бойынша міндеттемелерді таайындау мен бюджеттік аржыландыру клемін анытаумен шектелмейді. Бюджетті баса аржы жоспарлар ішінде алатын ерекше ахуалы бюджеттік жоспарлауа жалпымемлекеттік мн береді. Ол мемлекеттік басаруды реформалау мен биліктік кілеттілікті орталысыздануды барлы бюджеттік процеске атысушылар арасындаы аржылы жне бюджетаралы атынастарды жетілдіру байланысында жне мемлекеттік шыындарды, оларды формалары мен аржыландыру дістерін тымдылауда білінеді.

Бюджеттік жоспарлау аржылы жоспарлаумен, бюджеттік арнауларды масатты сипаттарымен, резервтерді барлыымен жне кірістер мен шыындарды тегерушіліктерімен зара байланыс талаптарына сйкес болуы тиіс. Жоспарлау процесіні негізгі масаты - ол тлемдерді рбір трі бойынша салытар мен баса да кірістерді жылды тсімін анытау жне р трлі дегейдегі бюджеттер арасында кірістерді дйекті блісін амтамасыз ету. Кірістер мен шыындарды басаруды маынасы тиісті кілетті органдарды мемлекеттік бюджетке салытар мен тлемдерді тсуін болжамдау, талдау мен баылау жніндегі жмыстарын йымдастыру мен басшылы ету, бюджеттік ралдарды тиімді жмсау жне мемлекеттік бюджетті кірістік пен шыынды блімдерін атару жнінде есеп дайындаумен тжырымдалады.

Бюджеттік жоспарлау процесінде келесі негізгі масаттар шешіледі:

• орталыктарылан жне орталытарылмаан аржылы жоспар арасындаы ажетті араатынас пен жалпы аржылык атынастарды анытау;

• бюджет процесіні рбір атысушыларыны елді дамуын аржылы амтамасыз етудегі атысу дрежесін таайындау;

• аржы ресурстарыны жалпы клемін таайындау мен оларды мемлекеттік мекемелер мен бюджеттік бадарламалар кімшілері бойынша блу;

· салалар, іс-рекет салалары мен экономика секторларыны аржы жоспарлары негізінде мемлекеттік бюджет кірістерінін жалпы клемі мен р трлі кздер арылы тсетін кірістер клемін анытау;

· бюджеттін жалпы жне шыын трлері бойынша шыындар клемін анытау.

Бюджеттік жоспарлау процесінде осы масаттарды шешу блек бюджеттер арасында мемлекеттік бюджетті кірістері мен шыындарын тиімді блуді, рбір бюджетті наты тегерушілігін, жыл бойы кірістерді біралыпты тсуін жне арастырылан шараларды уаытында аржыландыруды амтамасыз етеді. Сонымен бірге мемлекеттік материалды жне аржы резервтер, жоспарды орындау мен бюджетті атару барысына аржылы бакылау карастырылады.

Бюджетті жоспарлаумен бюджеттік болжамдау тыыз байланысты. Бюджеттік болжамдау маында бюджетті кірістік жне шыысты блімдеріні дамуыны ытимал баыттарына наты бааларын аныктау процесі тусіндіріледі. Бл экономика дамуын болашак; жоспарлауына негізделеді, себебі натуралды крсеткіштерді болаша суіні есепсіз бюджеттік ресурстарды сапалы ылыми болжамдау ммкін емес.

Бюджеттік болжамдаудын негізгі максаты - ол экономикада азіргі кезеде пайда болан тендеяцияларды, наты леуметті-экономикалы шарттарды жне оларды згерістеріні болаша баалауларын есепке ала отырып, бюджетті отайлы дамуын жасау мен дйектемелеу. Мндай болжамдау нтижесіні мемлекетті аржы-бюджеттік саясатында тиімді шаралар абылдауда те маызды мні бар.

Бюджетті жоспарлау мен болжамдау келесі ш маызды баыттарда жмыс істеуді арастырады:

• кірістер мен шыындарды барлы трлері бойынша контингенттерді болжамды млшерін анытау;

• рекеттегі занамалара сйкес бюджет жйесінін дегейлері бойынша реттеуші кірістерді блісі;

• аржылы жрдем мен бюджеттік камсыздандырулыты теестіру себебінен жоары жне тмен тран бюджеттер арасында араатынасты таайындау.

Бюджеттік жоспарлау мен болжамдау іс-рекетті негізгі шарты - ол жалпымемлекеттік мтаждыа ажетті бюджеттік ралдарды траты жне біралыпты тсуін амтамасыз ету.