Білім беру мекемелеріне байланысты бюджет ашасыны есептік крсеткіштері мен жоспарлау тртібі

Білім беру саласыны аржылы амтамасыз етуіні тиімділігі бюджет ралдарыны наты ажеттілігіні есептемелері мен оларды дйекті жоспарлау тртібіне негізделеді. «Білім беру туралы» Заа сйкестік мемлекет жыл сайын білім беру шыындарын аржылындыруа бюджет ралдарын блуді кепіл етеді. Бл ралдарды млшері бюджет жйесіні дегейлері бойынша кірістер клемімен реттеледі. Сондытан, білім беруге арналан шыындарды бюджетке енгізу оларды ажеттілігімен оса сол шыындарды іске асыру аржылы ммкіншіліктерімен аныталады.

Білім беру саласына арналан бюджет ралдары бюджеттік жіктелуге сйкес блінеді. Бл саланы стауа арналан бюджеттік ашаны жоспарлау тртібі рбір мекеме шін іс-рекетіні белгіленген ндірістік крсеткіштерін есепке алуа ммкіншілік жасайды. Мысалы, осындай крсеткіштер болын мектепке дейінгі трбие мен окыту шін балалар мен топтар саиы, мектеп шін - оушылар мен сыныптар саны табылады. Шыындарды есептеу, белгіленген формаларды пайдалана отырын, шыыстарды экономикалы жіктелу ерекшеліктері бойынша аныталады.

Мемлекеттік білім беру мекемелеріні мемлекеттік ызметкерлер емес жмыскерлеріні негізгілік ебекаысына арналан шыындар есептемелерін ру шін 02-111 жне 03-111 формалары толтырылады. Бл формаларда маманды пен ызмет атау-лары, жмыскерлерді категориясы мен стаждары бойынша мемлекеттік мекемелер ызметкерлеріні айлы ебекаы сомалары аныталады.

Білім беру мекемелерінде тамаа арналан шыындар есебі шін 01-131 форма толтырылады. Бл формада бір оушы не-месе бір балалаа шаандаы тама нормасы мен оларды орташажылды саны негізінде тама азытарын алушыларды атаулары крсетіледі. кімет таайындаан нормативтер негізінде коммуналды жне электроуата арналан шыындар клемін есептеу шін 01-141 жне 01-144 формалар толтырылады. Сонымен атар, имаратгар, рал-жабдыктар мен баска да негізгі ралдарды стау, кту жне жндеуге арналан шыындар клемін есептеу шін 0Ы46 форма толтырылады.

Нтижесінде, осындай есептемелер негізінде ажетті бюджеттік ралдар клемі аныталып, білім беру мекемесіні аржыландыру жоспары алыптастырылады. Бл жатта мекемені аты мен мекен-жайы жне бюджеттік жіктелуді кодтары, бюджетке шамаланан кірістер тсуіне сйкестік тосан сайын аржыландыру клемін блуімен экономикалы жіктелуді рбір ерекшеліктері бойы бекітілген ралдар сомасы крсетіледі.

Экономикалы дебиет беттерінде білім беру мекемелеріні шыындарын есептейтін р трлі дістер сынылады. Соларды бірі, апаратты жалпы аржылык крсеткіш болып есепте-летін, оушыларды біріне шаандаы шыындар млшерін пайдалануа негізделеді. Бл крсеткіштш маынасын аныта-анда баса да функционалды крсеткіштерді дегейін есепке алу кажет, мысалы, малімдер кадрлары мен оларды саны, оушыларды саба лгеруін, орта мектепте білім алуды мм-кіндігін, негізгі ралдарды клемі мен жадайын жне таы басаларын.

Мысал ретінде экономикалы дебиет бетінде жарияланан дістерді бірін пайдалану ммкіндігіи арайы. Бл дісті негізінде оушыларды біріне шакандаы орта білім беруге арналан шыындар млшері алынан. Республика бойынша осы корсеткішті дегейі орташа есеппен аланда 156 АШ долларын райды. Бл млшерді бастапы (Сб) ретінде пайдалананда, оны жеткілікті дегейін анытау шін ор коэффициентін (К) етгізу ажет. Осы коэфициентті млшері, макроэкономикалы керсеткіштер згерістеріні негізінде білім беруге арналан шы-ындар сомасы объективті трде су ммкіндігін есептегенде, мысалы, 30%-ды раса, онда 1,3-ке те болады. Демек, орта білім беру дегейі шін жеткілікті шыындар млшерін (Сж) келесі формула арылы анытауа болады:

Сж = К * Сб= 1,3 * 156= 202,8 АШ долл./адама,

Бл нтиже республика бойынша крсеткішті орташа млшерін крсетеді, ал ауыл мен ала мектептері бойынша орта білім беруге арналан шыындар мнін анытау шін осы есептелген крсеткішті саралау ажет. Ауылды мектептерді ахуалын, ауыл трындарыны мекендеу ерекшеліктерін жне барлы оушыларды жартысына жуыы осы ауылды жерде тратындарын есептей отырып, оушыларды біріне шаандаы шыындар млшеріні есебін р трлі дрыстау коэффициенттерді (Кд) пайдалану арылы анытауа болады, яни, мысалы, ауылды жердегі мектептері шін Кд - 1,1, ал алалы оныстану мектептер шін Кд - 0,9. Демек, айматар бойынша орта білім беру дегейі шін жеткілікті шыындар клемі (Сжр) айтылан ерекшеліктерді есептей отырып келесі формула арылы аныкталады:

Сжр = Саж * Оса + С * Ос, мнда

Саж - ауылды жердегі мектептер шін оушыларды біріне есептелген шыындар млшері;

С - алалы оныстану мектептер шін оушыларды бірі-не есептелтен шыындар млшері;

Оса - айма бойынша ауылды жердегі мектептердегі оушылар саны;

Ос - айма бойынша адалы оныстану мектептердегі оушыларыны саны.

Осы дісті олдана отырып, республика бойынша барлы білім беруге арналан шыындар клемін анытауа болады. Білім беру саласын аржыландыру колемін жеткілікті шыындар млшерін есептеу арылы анытау айматар мен трын жер бойынша диспропорцияны жою мен леуметтік жадай жасауды іске асыруа ммкіндік береді.

Мемлекет кызметкерлері емес мемлекеттік мекемелер жмыскерлеріні ебекаы жйесі. Білім беру мекемелеріндегі ызметкерлерге ебекаы тлеу ерекшеліктері

Білім беру мекемелерін аымды стауа арналан шыындарды негізгі блігін ебекаы тлеуге жмсалатын шыындар райды. Олар педагогикалык, кімші-шаруашылы жне оу-кмектесуші персонал бойынша аныталады. кімет бекіткен бірынай тарифтік кесте негізінде аныкгалан осы ебекакы мен оаи осымша жне баса да тлемдер трлеріне арналан шыындар осындысы білім беру мекеме жмыскерлеріні ебекаы оры болын табылады.

Білім беру саласыны мемлекеттік мекеме жмыскерлеріні ебекаы жйесі Республика кіметіні 2014 ж. бекіткен №91 «Мемлекеттік кызметкерлер жне азыналык ксіпорындар жмыскерлері емес мсмлекеттік мекемелер жмыскерлеріні ебекаы жйесі жніндегі» аулысымен реттеледі. Осы аулыа сйкестік білім беру мемлекеттік мекемелерде саатты ебекаы жйесі таайындалан жне осындай мекемелерді жмыскерлері мемлекеттік мекемелер мен азыналык ксіпорындар ызметтері тізіліміні О санат тобына апарылан.

Ебекаы корын анытау маында негізгі табыстык аымен оса жалпы білім беру, жоары білім беру мен мемлекеттік ылыми мекемелер мен азыналык ксіпорындар жмыскерлеріне ебекті айрыша шарттары шін заннамалармен таайындалан осымша тлемдер есептеледі. Мысалы, мектеп малімдеріні ебекаы оры осымша тлемдерді оса бірыай тарифтік кесте негізінде есептелген педагогикалы млшерлемелер саны мен малімні айлы орташа млшерлемесі арылы аныталады. Ал педагогикалык млшерлемелер саны рбір сыныптар тобы бойын-ша есептелген оу сааттарыны жалпы клемін малімні белгіленген оу саат нормасына блу арылы аныталады.

Білім беру мекемелеріні ебекаы жйесіні айрыша ерекшелігі - ол оу жылы мен аржы жылы басыны тйіспеуі. Сон-дытан, аымдаы жне жаа аржы жылы айлар шін ебекаы орды айлы сомасы мен сыныптар топтарыны саны негізінде 1-ші атар мен 1 -ші ыркйекке малімні орташа млшерлемесі мен енбекаы оры есептеледі.

Тжырымдама

Азаматтарды білім алу ы азастан Республикасыны Конституциясында кепілденген жне 2013 жылы маусым айыны 7-нші жлдызында абылданан «Білім беру туралы» Замен реттеледі. Осы ыты мемлекет тиісті леуметті-экономикалы шарт-тар жасап, білім беру жйесін дамыту арылы камтамасыз етеді. азастан Республикасыны азаматтарына мемлекет аысыз жалпы орта мен алашы ксіби білім жне мемлекеттік тапсырыса сйкес конкурстык негізде аысыз орта ксіби, жоары ксіби жне жоары оу орнынан кейінгі білім алуды кепілдейді, егерде азамат осы рбір дегей бойы білімді алашы рет алып отырса.

Таырып бойынша теориялы білімді баылау жне зін-зі тексеруге арналан сратар:

1. «Білім беру туралы» Заы ашан абылданды?

2. Білім беру аумаындаы мемлекеттік саясатты негізгі принциптері андай?

3. Білім беру жйесіні негізгі міндеті не болып табылады?

4. Білім беруге арналан шыыстарды алыптастыру?

5. Жоары ксіптік білімді кадрларды даярлауа арналан шыындар рамына андай баптар кіреді?

6. Мемлекеттік білім беру мекемелеріні мемлекеттік ызметкерлер емес жмыскерлеріні негізгілік ебекаысына арналан шыындар есептемелерін ру шін андай форма толтырады?

дебиеттер тізімі:

1. Государственный финансовый контроль в Республике Казахстан.: Сб. норм.- правовых актов. –Астана: Фолиант,2014.- 132 с.

2. Действующие неправительственные и межгосударственные Конвенции и Соглашения об избежании двойного налогообложения: На 1 января 2013 года.- Алматы: Каржы-каражат, 2013.- 96 с.

3. Дунаев В.М. Налоговый терминологический русско-казахский словарь-справочник.- Алматы: Познание, 2013.- 428 с.

4. Дуканич Л.В. Налоги и налогообложение: Учебное пособие.- Ростов-на-Дону: Феникс, 2012.- 416 с.

5. Ержанов С. Налогообложение юридических лиц в Казахстане (примеры, ситуации, бухгалтерские проводки по налоговым платежам): По налоговому законодательству, действующему на 01.07.2014 г.- 163 с.

6. Законы Республики Казахстан: О налогах и других обязательных платежах в бюджет от 24.04.2014 г. № 2235 с изм. и доп. от 23.01.01 г. № 147-II; О государственном контроле при применении тансфертных цен от 05.01.01 г. № 136-II; Краткие комментарии к ЗРК.- Алматы: Lem, 2013.- 207 с.

7. Идрисова Э.К. Налоговое регулиро-вание предпринимательской деятель-ности в сфере малого и среднего биз-неса.- Алматы, 2013.- 136 с.

8. Исмагулова А.У. Налоговое планирование. Учеб. прогр.- Астана: Ун-т «Туран-Астана», 12 с.

9. Исмагулова А.У. Налоговое планирование. Учеб. прогр.- Астана: Ун-т «Туран-Астана», 12 с.