Табиатты орау іс-шаралары мен ауыл, орман, су, балы шаруашылытарына арналан бюджет шыыстарын алыптастыру

Ауыл шаруашылыыны іс-рекеті зінін ерекшеліктеріне байланысты траты трде мемлекеттік аржылы кмегі мен реттеуіне мктажды. Ел экономикасыны маызды жне мірді амтамасыз етуші саланы бірі ауыл шаруашылыыны айрыша ерекшеліктері келесілер арылы крінеді:

• ндірістік процесті маусымды жне монополды емес сипаты;

• пайдаланатын табиатты ресурстары з ахуалын белгісіз ауыстыру;

• ауыл шаруашылыымен байланысты салаларды монополды рекеттеріне арсы ахуалда болу ажеттілігі;

• нерксіптік жне ауыл шаруашылы німдер бааларыны диспаритеті барлыында;

• іргелі сипаттаы шыындара маызды аржылы салымдар ажеттілігі;

• жер жне институционалды згерістер жргізу ажеттілігі.

Кп елдерді тжірибелері крсеткендей экономиканы траты дамуы кбінесе ауыл шаруашылыыны дамуын аржыландыру, леуметті амту, салы салу, несиелендіру жне таы басалармен басымды трде камтамасыз ету арылы аны-талады. азіргі кезеде азастан Республикасында бгінгі кнгі агронерксіптік саясат іске асырылуда. Бл саясат елді азык-тлік ауіпсіздігін амтамасыз етуге, агробизнесті тиімді жйесін алыптастыруа, ауыл шаруашылык німді ндіру мен сату клемін лайтуа, ауыл шаруашылы ндірісті мемлекеттік жрдем жасауды сершіл механизмін руа баытталан.

Осы саланы аржыландырудаы бюджетті рлі мен мні бюджет ралдарын аграрлы ндірісті айта ркендеу мен дамытуа баыттау кажеттілігі, ауыл инфрарылымын ру мен ауыл трындарыны трмыс дегейін жоарлатумен длелденеді. Бюджеттік аша блудін таы бір маызды рлі - ол элиталык; тым шаруашылыы мен асыл тымды мал шаруашылыыны дамуына жмсау, сондай-а отандык ауыл шаруашылы машиналар ндіру мен сервистік жне техникалык орталытар руда кажеттілігі.

Елдегі жайлы эпизоотиялы жне фитосанитарлы жадайды сатау мен амтамасыз етуді ажетті шарты — ол осы аумактаы шаралара мемлекеттік аржылы жрдем жасау, яни бнда бюджетті рлі мен мнін длелдейді. Сонымен оса, бюджет ралдары жер атынастарын реттеу жне оан мемлекеттік жрдем жасау мен ауыл шаруашылыында саты жйені дамыту шін кажетті.

Ауыл шаруашылыына жрдем мен реттеуге блінетін бюджет ралдары бюджеттік жіктелуге сйкес «Ауыл, су, орман, балык шаруашылыы жне оршаан ортаны орау, жер катынастары» атты функционалдык топта крсетіледі. Бюджеттік кодекспен бюджет жйесіні барлык дегейлері бойынша осындай, біра рамдары р трлі шыындардын функционалды тобы арастырылан.

Ауыл шаруашылыы аумаындаы республикалык бюджетті шыыстар рамы келесі баьтттар бойынша калыптасады:

• жергілікті бюджеттерден аржыландырылатыннан баса ауыл шаруашылыы саласындаы іс-рекет;

• облыс, астана, республикалы мні бар ала шекараларын белгілегенде жргізетін жерге орналастырушылык;

• ауыл шаруашылыына белгіленген жер учаскілеріне паспорттар ру;

• мемлекеттік жер кадастрын, жер мониторингін жргізу;

• суармалы жерлерді мелиоративтік баалау мен мониторингі;

• топографо-геодезиялы жне картографикалы жмыстар.

Республикалы бюджет ралдары арылы ауыл шаруашылыын аржыландыру мынадай бюджеттік бадарламалар бойы іске асырылады:

• сімдіктерді орау;

• элиталы тым шаруашылыыны дамуы;

• асыл тым мал шаруашылыыны дамуы;

• ауыл шаруашылы сімдіктерді сорттарын сынап білу;

• ирригациялы жне дренажды жйелерді жетілдіру;

• эпизоотиялы саулыты амтамасыз ету;

• ауыл шаруашылыыны институционалды дамуы;

• жер атынастарыны реформасын амтамасыз ету.
Жергілікті бюджеттерді ауыл шаруашылыы аумаына арналан шыындар рамында жерге орналастырушылыты, арнайы сатау орындарын ру мен стауды, жерге белдеу жмыстарын йымдастыруды, жерлерді бір трдад баса трге ауыстыруды, мекенді жерлерге шаруашылыты жайластырушылытарды аржыландыруа арастырылады.

Орман, су жне балы шаруашылыына арналан шыыстарды алыптастыру

«Ауыл, су, орман, балы шаруашылыы жне оршаан ортаны орау, жер атынастары» атты функционалды тобы бойынша бюджет шыыстарыны рамында блек ішкі функциялары ретінде орман, су жне балык шаруашылыктарын аржыландыруа арнайы ралдар кдрастырылан. Бюджеттік кодекске сйкестік осы салалар бойынша келесі баыттар каржыландырылады:

• су ресурстарын тиімді пайдалануы мен орауын камтамасыз ету, су шаруашылытык баланс жне су ресурстарын орау мен кешенді пайдалану сызбасын жасау, су ресурстарын пайдалану мен орауды болжамдау, су ресурстарын пайдалануды апаратты-сараптамалы жйесін амтамасыз ету;

• су берумен байланысты емес республикалы мні бар жне трансшекаралы су шаруашылы рылыстарды пайдалану;

• республикалы меншіктегі ас-сумен жабдытайтын су кздеріні маызды толты жуйелерінен ауыз-су беру мен ауыл шаруашылы тауар-ндірушілерге су жеткізу бойынша ызметтер нына жрдем ашалау;

• республикалы мні бар айрыша апаттаы су шаруашылы рылыстары мен гидромелиоративтік жйелерді кайта ру;

• орман мен хайуанаттар леміні мемлекеттік мониторингі жне орман оры, хайуанаттар лемі, республикалы мні бар айрыша кораудаы табии ауматар мен табии ресурстарыны мемлекеттік кадастрін жргізу;

• орман шаруашылыын жргізетін жйе;

• орманды тым шаруашылыы мен селекция;

• орман, хайуанаттар лемі жне айрыша ораудаы табии ауматарды мемлекеттік кадастрін жргізу;

• орманды ертен орау бойынша авиациялы жмыстар,
ааштарды аурулар мен блдірушілерден орау;

• балык; ресурстары мен баса да су хайуандарын корау жне айта ндіру;

• балык шаруашылыын мемлекеттік реттеу жне балы орын сатау.

Республикалык бюджет ралдары арылы су, орман жне балы шаруашылыы ауматарындаы масатты бюджеттік бадарламалар аржыландыру іске асырылады. Халыты рі карай сапалы ауыз-сумен амтамасыз ету мен су ресурстарыны тапшылыын ысарту масатымен «Ауыз-су» атты салалы бадарламаны іске асыруа бюджет ралдарын блу карастырылан.

Облысты, республикалы маызы бар ала, астана бюджеттер ралдары арылы осы ауматаы келесі шыыстар аржыландырылады:

• коммуналды меншіктегі су шаруашылы рылыстарды жмысын амтамасыз ету;

• су, су объектілері мен су шаруашылы рылыстарын орау белдеулерін орнату;

• жергілікті су бырларыны крылысы мен айта круы;

• орманды орау, сактау, айта ндіру жне ааш сіру.