Таырып:Медициналы Биоэтика.

Масат:Медициналы биоэтиканы негізгі принциптерімен таныстыру.

 

Медициналы этика –бл философиялы тртіп этикасыны блігі, моральді-деттерді медицина аспектлерін зерттеу объектісі болып табылады.Медицина ызметкерлеріні ксіби жетістігіні деттік жиынтыын медициналы этиканы астарыны тсіндіріледі.Соы кездегі медициналы этика медициналы деонтологиямен тыыз байланысан.Соы 30 ж ішінде сіресе нормо-шыармашылы німі ВМА пайда болан кезде,жаа арынды биоэтиканы дамуымен тыыз байланысты. «Биоэтика» сзі американды В.Р.Поттер маманны жмыстарыны арасында ке таралуын алды,яни тек ана стті кітапті атауына «Биоэтика- болаша кпірі».Авторларды кпшілігі «биоэтика» ымды «азіргі медициналы этика»,немесе «клиникалы этикамен» байланысып жатыр.Гиппократы дстрлі этиканы сатау кезде,биоэтика кейбір этикалы жйені критикалы болып санайды.

мірге сыйлау принцип философиялы-этикалы маынасын басыннан бастап моральдік медицинада сатап жатыр,біра оны натылы тсіндіруі,ашан ліп жатан туралы еш андай млімет жо болады,яни оамда белсенді эвтаназия пайда болды,біра таы кбі пассивті эвтаназияда,моральдік жаыннан айын ралдармен немесе ліп бара жатан дістерімен емдеуге.Гипократты этиканы баса жадайлары,биоэтика айналасында арынды медициналы патернализмдік пікірсайыстар жргізіліп жатыр.Бл процесске ксіптеген-философтарды пікір сайстар жатады.Айын араса,биоэтика-бл цивилизацияны былыс реті , штен соы бір блігін адамзат тарихын мінездеме жасап «адамзаттын экологиялы брылуы» жне «биоэтиканын адамзат брылуы» ертерек сол туралы философ жне дрігер П.Д.Тищенко жазан.Жаа уаытта ксіпшілік медициналы этика сратармен практикада кп кніл блмеген ,мысалы еске тсірген дрігер-философтар Алкмеон болса да,кне Грециядан Эмпедокл,Дж.Локк немесе Джеймс. алыпты емес стильде К.Ясперс 2 жазбасын дрігерге жне науаса арнады, соны ішінде ылыми медициналы этиканы анализін рып , біра ешандай жмысты шыармаан. Биоэтиканы леуметтік крінуі батыс елдерде 20 соныда индустриядан кейінгі оаммен бірге рылды жне лайыты эволюциясыны ттыну стереотиптерды оамды санада денсаулы орау секторды роліні суімен,этникалы сана сезімні суі, феминизм таратуы, адам ытарыны су асиеті,азаматты оам институттарыны дамып жетілуі. Сол уаытта жылдам дамитын жаа медициналы технологияларыны крделендіруі себебінен жне медицинада этикалы проблемаларды сандарды арты болуы. Деперсонализация жадайында дстрлі медициналы этиканы ндылытар шбелі жадайа душар болды, альтернативтік медициналы этиканы ажеттілік крінді,яни дрігерлерді практикалы жмысында болатын жне студентерді оу процесінде. Баса жаынан биоэтика дстрлі медициналы этиканын функцияларын орындап жатыр,дрігерлерді атынасын этикалы нормалара бйры беріп жатыр,мейірбикелерді науаса(донора, реципиентке жне т.б.),баса жаынан араса биоэтика филисофиялы зерттеулерді арнасыны терендетуі болып жатыр.Медициналы этика биоэтика трінде, Гипократтын этикасын гуманистік рухты сатап жатыр, яни сапалы дегейде жанартан.Биоэтиканы отыз жылды тарихында бірнеше кезендерді ерекшелеуге болады.Бірінші кезенде « принципализм кезені» деп аталады, ен алдымен те кп шыарылан американды мамандарды Бичамп. Т жне Дж. Чилдрессті «Биомедициналы этиканы принциптері»кітабімен байланысты. Философтар медицинаа крделі моральды дилеммаларды атал талдау дстрін егізіп ойды жне де замандас оамны плюрализмны леуметтік гетерогенді есепке алан.Бичампт жне Чилдресст замандас биомедициналы этикада трт негізгі принциптара белгіледі;зиян келтірмеу; жарылаушылы; адамны автономияны силау;ділеттілік.Бичампт жне Чилдрессті методологиялы жоспары американды Росс деген философтын моральды принциптарды теориясынан шыты. Крделі этикалы дилеммаларды талдау жанында медициналы тжірибеде рбір принциптарды тртеуі сзсіз, абсолютті моральды кшімен ие болмайды, біра айын жадайда ен алдымен айсыбір олардын сйене алып жатырмыз.Мысалы ауыр дилемманы хабары шешсе,сіресе терминальды дрігер науастарды принциптармен байланысты «зиян келтірмеу» жне « адам автономияларын силау».Егер дрігер шыншыл хабара жнекей шек ойса,онда ол жеткілікті негіздерді тиісті болу шін сондай тактиканы абылдайды.Ол негіздеуді длелденген кезде тап осы жадайда амалсыз зиян келтірмеу принцибына сйенеді.Бичамп жне Чилдресс біріай айшысыз теорияны салуды айтарды ,те иын медициналы этиканы трт жеке негізгі теориялы принциптарды ойды,ажеттілік аксиомалы сапарыны болуы. Тап осы тжірибелік клиникада этикалы дилеммаларды принциптарды рсатына арналан ару жаратар теоретиктерге-биоэтиктерге алынан болатын, дл осындай практикалы дрігерлерге де арналан екен. Былайша айтанда бірінші отан басшылытардын биоэтика жайында айын дрежеде дстрге де сйенді.

Тартымдылы клиницистілерде «жаа этикалы ойлау» арналан, медицинаны моральды проблемалар аны емес дрежеде жне субъективизм айтыстарда азайды деп аныталды.Клиницистілер замандас медициналы этикада келтіруін тапты жне де сас медициналы диагностика проблемаларыны шешімі жайында,яни науастарды емделуі жне осында натылы алгоритымны шешуі дадыланды.Биоэтиканын маныздысы моральды теорияны проблемалар,тсік сияты жне эвтаназия конфронтацияны тзу контекстіде ашауды рсат етті.Екі принциптарды тртеудерінен Бичампты жне Чилдрессты «зиян келтірме»,жне «жарылаушылы» Гиппократ этикалы жйеге бден талапа сай болды.Бл екі принциптар анатты айтуларды арасында кптеген дрігерлерді рпатарында «Primum non nocere!»(Ен алдымен зиян келтірмеу) жне «Salus aegroti-suprema lex!»(Науасты игілігі-ен жоары за).Ал баса екі принциптар «автономияны адірлеу» жне «ділеттілік» жетілген жаа боландытан Гиппократтын этикалы жйесіне тізіміне кірмеген.Науасты автономиясынын адірлеу прицибі,Гиппократты этикалы патернализмге кірмеген болатын. Гиппократ антында айтылады «Мен науастарды пайдасына тртіпті баыттаймын,мені кшімен жне тсінуімен сйкес келеті». Яни науас абыл процессінен шыарылады,оны денсаулыты,мірді,ммкін де лімні тиген шешімдерінен айрылады.Науас автономиясын адірлеу принципті мойындауа иын болды, дегенмен баса екі принциптарды бзулыстармен байланысты болды,дрігерлік архетиптік санада –зиян келтірмеу жне жарылаушылы. Аыр аяанда автономияны адірлеу принцибі дрігерлік бірлестікпен абылданды,біра та негізгі ролі философиялы аргументтерде емес, тек ана огамды денсаулы тенденцияларында жне Батыс огамында манызды ролін атарды,клиникалы тжірибе науастарды хабарланан келісуімен алып салынан. Алашы рет белгілі замандас «хабарланан келісу» ымны мнінде американды ЖА 1957 ж белсенді талыланды, «Мартино Сальго ісінде Стенфорд Университке арсы» . Мгедек болан науас туралы сйлем болды ,ол инвазивтік дрігерлік ол су нтижесінде шиеленісті, сондай шиеленісуінде ммкіншілік туралы ытималдытар,науасты хабарлысызында на дрежеде сот тексеруі жайында айыптау акценті жасады.

дебиет:

1. Биоэтика: Оу ралы/Ред. бойынша. П.В. Лопатина. – 4- е изд. – М., 2009.- 272 б.

2. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, П. Джонс, Дрiгерлiк деп : ауырсындарды . аылшынша :Оу ралы/Ред. бойынша. Ю.М. Лопухин, Б.Г. Юдиннi редакциясы посУПод. - М : Гэотар - медиа, 2007 – 400 б.

Баылау сратар:

1. Медициналы этиканы гымы.

2. Медициналы биоэтиканы гымы.

3. Биомедициналы этиканы принциптері.

 

Дрiс.