Таырыбы: Биомедициналы этиканы негізгі принциптері.

Масаты:Биомедициналы этиканы негізгі принциптері мен таныстыру.

Науаса андай потенциальді жадайлар зиян тигізуі ммкін? Мысалы; дрігер аздап ішіп алан науасты арап,ерте ме кеш пе баытсыз науасты кесірінен жйсіз жайттар болуы ммкін деп ол ате шешім абылдауы ммкін. Осындай ателікті жіберіп алмас шін дереу шешім абылдау ажет. Науасты осы уаытта немесе болашата аншалыты жасы болатыны аытауымыз керек. Бл анытаманы ксіби мамандарды ойына немесе науасты игілігіне шешілгені байауа болады.

Жоарыда келтірілген мысалдан жбірлеуді байауа болады, йткені оан леріні алдыда 10 минут брын таматандыру шін назогастральді зонд ойылып еді.

Бл рекет анаат болмай, йткені зондты енгізген зі этикалы атамады. рашан медициналы практиканы келінген пайдаа баыттап отыру керек.

Апараттанан науасты талап етуіне арай, емні нтижесін осы негізде сараптап отыран жн. ай кезеде науаса атер тнетіні жне зіні ызыушылыына арай рекет етуге шешім абылдауа абілеттілігі анытау керек?

Жас жігітті зіні ішкі сезіміні озуына арай, ол зіе амор бола алмай, психикалы озуына арай зі дрыс стай алмауы ммкін. Біз оны атерден тылуын міндетімізге алып жне алыпты жадайа келтіруге тырысамыз. Біра, біз оан жауап бермейміз, біра оны еркідігіне тиым салмай отыра, оны бойына зіміз жеіл дрыстап алаты тртіп трі растыруымыз ажет.

Ем барысыда науасты статусы ешкімге рсат етілмеуі ажет. Осы себептен ксіби немесе ксіби топтарды рекетінен науасты автономиясы бзыланы, науаса деген атынасты негізі саталды ма деген сраты арасыда айта араан дрыс.

Сондытан науасты зі оамды мірде баылай алмайтыдыы біле отырып

кез – келген терапиялы шараларды олдануа болмайды.

рине, шешім абылдауа аблеттілігі жоалтан науастарда болады, ондай кезде тандауды олар шін жасауа тра келеді. Науасты игілігіне арай алай рекет етуді маыздылыына міндеттіміз.

Дрігер зіні шешімін келесі ырапен негіздеуі ммкін: «Мен осы науасты орнында боланда маан осылай істегендерін алар едім». зіні шешімін туелсіз, біра ызыушылыы бар адаммен (туысаны, досы, мейірбике немесе леуметтік ызметкермен) бекітіп алса тіпті жасы болады.

Беатристі ст бездерінде тыыздану пайда болды. йелді баылаушы хирург атерлі ісікті болу ммкіндігін айтпай, керісінше «брі жасы болады» деп сендіріп, кілін ктереді. Соымен атар, себебін тсіндірмей, операция жасау ажеттігін есіне салады. Беатрис содан не болатынынан, баылау пробасынан туден жне операциядан бас тартатындыын айтты. Бл шешім абылдауыны кезедерінде оан бны туекелділігі мен ммкін болатын ем нтижелері айтылмай алан.

дебиет:

1. Биоэтика: Оу ралы/Ред. бойынша. П.В. Лопатина. – 4- е изд. – М., 2009.- 272 б.

2. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, П. Джонс, Дрiгерлiк деп : ауырсындарды . аылшынша :Оу ралы/Ред. бойынша. Ю.М. Лопухин, Б.Г. Юдиннi редакциясы посУПод. - М : Гэотар - медиа, 2007 – 400 б.

Баылау сратары :

1. « Игілік жаса» принципі.

2. « Зиян тигізбе» принципі.

3. Тлалы автономиясы силау принципі.

Дрiс.

Таырыбы:пиялылы (конфедициальность)

Масаты: пия негіздерімен таныстыру.

Екі гомоссексуалист науас дрігермен жиі кездесуде СПИД ауруыны бастапы кездесуіні ммкіндік белгілері туралы айтты. Науасты біреуі ан тапсыруа келісімі берді ВИЧ ойдаыдай шыты.атынасы бзылатынан орып,ол дрігерді ойын серіге айтпауы тінді.Ойын серігі анализ тапсырудан бас тартып,СПИД –ті ойда бар екендігі білгісі келмейтіндігіне сенді кез келген жадайда «зінді орай алатындыындай » білейін дейді.Гомо жне гетеросексуал ретінде бл науас кез келген жынысты атынас жасауа ммкіндігі туралы дрігерге млім еді.Дрігер оны ойын серігіні ВИЧ пен аураты хабарлауа міндетті ме ,ойые серігіні атерлі екені ескертіп немесе пиялылыты сатап, науасты зі тара алатыны міттене ме ? Медициналы атынаста мндай жадай пия тсінігіні иындыы білдіреді.Дрігерді мінетіне науас мойында мліметті пиялылыты сатап,оам жне басада науастар алдында шиеленіс міндеті трады.Бл диллеманы алай шешуге болады?Денсаулы сатау стресінда неге пиялылыты иаызды екені бастапыда тсінігін алу керек. Медициналы кмекте жеке мірге басып шу рашан бірге жреді.

Науасты денесіне р трлі олжайында мліметті білмей денесіне кіруге болмайды,дрыс диагноз оюа ммкіндік болмай , сйкес ем таайындауа ммкіндігі жо.. Кез келген жадайларда науасты келісімімен жне игілігімен кіруге болады (ттенше жадайлардан баса).Осындай бейнемен медициналы кеесте жиналан мліметтер аазда саталып денсаулы сатау йымында немесе наты дрігерде болады,оны тек науасты рсатымен олдануа ммкіндік болады.Кез келген мліметті олдану науасты жеке міріне басып ету болып табылады жне сенімді бзып,уелгіде мамана барып кеес алуа ммкіндік туады. Гиппократты атында жазыландай бір сзбен айтанда пиялылы теориялы атысуды элементті жне діни міндеті болып табылады.пиялылы- бл абсолют болан баса моралді айындау сйкес келмейді: мселеге соы уаыттара дейті осындай кз арас болды.Осындай кз арасты абылдау – жеке медициналы кмекті тсінігімен келісілген.Науасты ызыушылыы бірінші орында бола тра,дрігерлерге науасты оршаан адамдарды міндеті белгілі .Егер мліметті жасыру басалара зиянны тигізсе ,пиялыты абсолюттік болуы ммкін емес.Зиянны наты екені алай анытаймыз мселе осында.Мысалы : науас медицинаны крсеткіші бойынша клік жргізуге жарамсыз болып абылдайййса, бл млімет билік орындарына хабарланып ,науас зі осыдан бас тартады.Егер ксіпойлар пиялылыты осы арылы баланы физикалы зияндардан немесе сексуалді агресиядан орауа ммкін болса бза міндетті.1976ж. Калифорнияны Жоары соты Тарасованы денесі анытап араанда психологты жне оны кмекшілеріні сельхозтікта кінлі деп тапты,йткені олар науасты досына хабардар етпеген,ол оны лтірейін деп орытан сонында науас зіні міндеті орындаан.Осыны салдарыны баса біреулерді тарып алу масатында пиялылыты бза келеді.Жоарыда келтірілген гомосексуалисті жадайында дрігер не істелуі керек, зі соны мойындамай баса ойын –серіктестеріне СПИД вирусын жтыруы ммкін.Емделуші зінде ВИЧ – ті бар екені білгісі келмегендіктен, жадай иыдайды. Басаларды орау дрігерді шешімімен рекет етіледі.Бисексуалды жтыран ерке зіеі ойын серіктесіні жадайын жоспаранда ,пяилылыты бзу ммкіндік ережесі абылданан , ештенеден хабарсыз ойын серіктесі ескертуде .Дрігер кейбір белгісіз ойын серіктерге зіні кездесо жыныс атынасында осымша ораныш ережелерді тсіндіріп беруі керек.Осы трізді шешім онай берілмейді белгілі бір масата жету шін тікелей жауапкершілік бере отырып дрігерге емі емделушіні де алауынан шыуа тура келеді. Кнделікті клиникалы жадайларда риялылыа жауапкершілікке талап шыты. Оны дрігерді рбір емделушіге крсеткен сыйлауы мойындааны деп тсінуге болады. Апаратты жасыру арылы – емделушіні аылды немесе кінртшыл адама дрігермен крсетілеті сенімін атау.кінішке орай кейбір дрігерлерді жазуларыны маынасы немесе сйлеу манерасы сенімді жиі опарады ( зерттеу нысанасындаы медициналы жазулара кіру баса сратарды туындатады,13 тарауда талылаймыз).Сонымен атар дрігерді жазбаларында науас туралы ке субективті пікірлер жазылуы ммкін .Осы сияты тсініктемелерді науас креті болса, сенім негізіндегі атынасы опарылады.Жас йел жиі дрігерге келіп жиі басыны ауратынанына жне шаршаантыа шаымдалып жрді. Ол бірнеше мамандара барып кеес алсада,лсіздікті себебі аныталады. Бір кні ол атты реймен жне тырысумен блімшеге келіп тсіп, алашы кмек крсетілгенмен кейін , емхана психиатрына жолдамамен ауруханадан шыарылды .зіні терапев дрігерінен кеес алуа барып ,психиатрды кеесіне келмеді. Осы кеес алу стінде , жалайды серінен стелді стінде алан медициналы картасына кріп салуа ммкіндік болды.Картаны бірінші ретінде лкен ріптермен былай деп жазылан еді: «Абайла!Есірін,кз байлаушы,жадайын аламайды ».Емделуші дрігерге шаымдайды .Ол келісуді сезініп ,тек дрігерді емес медицинадаы барлы ызметкерлерді кінлйді.Ммкін,емделушіні баалау аиатпен сйкестелді .біра дрігер медициналы картаны ызметтестерімен атынас ретінде немесе зіне есте сатау масатында олданып еді. Дрігерді жазбаларында тек обективті орындаоан фактілер емделуші мен талыланаты немесе талыланан техникалы блмекті сйкестігін талдау жазылуы керек . Клиникалы жобалара кіру емделушіге этикалы негізін кшейтеді. Жобаларды толтыранда емделушіні алай отыра пиялылыты амтамасыз ете отырып медицина ызметкерлері заын жеке мірді орау ыына баылады. лы Британияда адам ыы жнінде Европалы Конвенция рекет етуде. Ол ы негіздеріне сйене отырып жеке мірге ол спау ыына кепілдік береді.Осындай за барлы емдеуде рекет етуде .мысала алатын болса , Жаа Зеландияда жеке мірді орау укілі кодексі шыаран.Кодекс жеке адам денсаулыы тралы апаратпен дрыс нтижесі орнытырады.Ол апаратты ауіпсіз сатауа, кіруге , олдануа, алуа реттеп отырады.Кейбір апараттар электр жйесінде саталып , баыланып отырады. лы Британияда компьютердегі жлбаларды пиялылыы за трінде оралады,ол 2000ж. наурыз айында кшіне енген. Кейбір дрігерлер осындай задар ксіби автономиясын бзады деп санайды.Шындап келгенде бл задар ксіби олдауы лайтып науасты пиясын орайды. Принциптерді негізі емдеушіні мірді силау болып,ал оларды бзу этиканы негізін талап етеді.

дебиет:

1. Биоэтика: Оу ралы/Ред. бойынша. П.В. Лопатина. – 4- е изд. – М., 2009.- 272 б.

Баылау сратар:

1. пия ымы.

2. Денсаулы сатау сферасыдаы пиялылы.

КРЕДИТ

Дріс.