Студенттерді здік жмыстары №8
ТАЫРЫБЫ:Зиянды дадылар профилактикасы.
МАСАТЫ:Жас организмге зиянды дадыларты тигізетін сері, зиянды дадыларды кресу жолдарымен таныстыру.
СРАТАР:
1.Зиянды дадылар трлері.
2.Оушыларды бойынан зиянды дадыларды жою.
ТАПСЫРУ ФОРМАСЫ:Реферат
ДІСТЕМЕЛІК НСАУ:Оулытар мен ылыми дебиеттермен жмыс жасау.
ОЛДАНЫЛАТЫН ДЕБИЕТТЕР:
1.С. Жмабаев Жасерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы. А.,1988.
2. Чабовская А. Основы педиатрии и гигиены. М.,
3.А. Г. Хрипкова, М. В. Антропова, Д. А. Фарбер «Возрастная физиология и школьная гигиена». М., 1990 ж.
4.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.
5.Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.
6.Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.
7."Валеология жне дене шынытыру" журналы.
Студенттерді здік жмыстары №9
ТАЫРЫБЫ:Экскурсиялар гигиенасы.
МАСАТЫ:Бастауыш сыныптарда оушыларды оршаан орта згерістерін таныстыруда ткізілетін, р маусыма байланысты экскурсияларды гигиеналы трыдан дрыс йымдастыруды мегеру.
СРАТАР:
1. Экскурсиларды маызы.
2.Кз, ыс, кктем мезгілдерінде экскурсияларды йымдастыру.
3.Экскурсияа ойылатын гигиеналы талаптар.
ТАПСЫРУ ФОРМАСЫ:Реферат
ДІСТЕМЕЛІК НСАУ:Оулытар мен ылыми дебиеттермен жмыс жасау. Бір маусыа байланысты экскурсия жоспарын растыру.
ОЛДАНЫЛАТЫН ДЕБИЕТТЕР:
1.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.
2. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.
3. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.
4.С. Жмабаев Жасерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы. А.,1988.
Студенттерді здік жмыстары №10
ТАЫРЫБЫ:Демалыс кндерін гигиеналы жаынан дрыс йымдастыру.
МАСАТЫ:Оушылар демалыстарын ызыты, гигиеналы трыныдан дрыс йымдастыру шарттарын мегеру.
СРАТАР:
1.Демалы кніні маызы мен ажеттілігі.
2. Демалыс кнгі кндік режимін дрыс йымдастыру гигиенасы.
ТАПСЫРУ ФОРМАСЫ:Реферат
ДІСТЕМЕЛІК НСАУ:Оулытар мен ыылми дебиеттермен жмыс жасау. 2 -сынып оушыларыны демалыс кніні кндік режимін ру.
ОЛДАНЫЛАТЫН ДЕБИЕТТЕР:
1.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.
2. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.
3. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.
4.С. Жмабаев Жасерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы. А.,1988.
Межелік баылау №1.
1. Мектеп гигиенасы пні, масаты мен міндеттері.
2.Гигиена ылымында олданылатын дістер.
3.Организмні сі жне даму задылытары.
4.Жас кезедері.
5.Сырты ортаны факторларыны гигиеналы маызы.
6.Ауаны, кнні, топыраты жне суды гигиеналы маызы.
7.Сырты орта факторларымен организмді шынытыру: шынытыру принциптері, ауа, кн жне сумен шынытыру.
8.Мектеп жер участогына ойылатын гигиеналы талаптар.
9. Мектеп йіне ойылатын гигиеналы талаптар.
10.Мектеп йіндегі ауа жне жары режиміне ойылатын гигиеналы талаптар.
12.Мектепті сумен жабдытау.
13.Мектепті жылыту.
Межелік баылау №2.
1.Мектеп жабдыына ойылатын гигиеналы талаптар.
2.Мектеп партасына ойылатын гигиеналы талаптар.
3.Парталара оушыларды дрыс отырызу.
4.Класс татасына ойылатын талаптар.
5. Шеберханалар мен лабораториялар жабдытарына ойылатын гигиеналы талаптар.
6.Мектептегі дене шынытыру жабдытарыны гигиенасы.
7.Оу ралдарына ойылатын гигиеналы талаптар.
Тест тапсырмалары
1. Балаларды физикалы сіп – дамуын лшейтін діс:
А) Соматометрия.
В) Соматоскопия.
С) Физиология.
D) Антропометрия.
Е) Геронтология.
2. ан ысымын андай ралмен лшейді:
А) Периметр.
В) Тахометр.
С) Пульсометр.
D) Тонометр.
Е) Спирометр.
3. Аста А друменні жетіпеуінен туындайтын ауру:
А) Цинга.
В) Ашам соыр.
С) Бери-бери.
D) Пеллагра.
Е) Анемия.
4. андай друменні жетіспеуінен цинга ауруы пайда болады:
А) Д
В) С
С) К
D) А
Е) В
5. аланша безіні жмысыны бзылуынан пайда болатын ауру:
А) Лейкоз.
В) Дальтонизм.
С) ант диабеті.
D) Базедов ауруы.
Е) Гипертония.
6. Жас кезені критерилері:
А) Бойы жне дене салмаы, зін реттеу дегейі.
В) Ойлау жне сезу дегейіні крсеткіші.
С) Ішкі мшелерді даму дегейіні крсеткіші.
D) Дене жне мшелерді клемі, салмаы, ааны сйектенуі.
Е) Дене жне мшелерді клемі, салмаы, сйекті сйектенуі, тісті суі, аа блшыеттері жне ішкі секреция бездеріні дамуы.
7. ыз баланы жынысты жетілуі ай жаста басталады:
А) 9-10 жаста.
В) 11-12 жаста.
С) 12-13 жаста.
D) 15-16 жаста.
Е) 17-18 жаста.
8. Бинокулярлы кру – бл:
А) Екі кзбен затты бір уаытта арау.
В) Екі кзбен затты біртіндеп кру.
С) Затты араанда кру осіні конвергенциялануы.
D) Затты араанда кзді кру осіні дивергенциясы.
Е) Затты клемді кру.
9. Шарты рефлекстерді тез жне мыты мегеру абілеті кімде байалады:
А) Холериктерде.
В) Меланхолик.
С) Флегматик .
D) Санигвиник.
Е) Астеник.
10. р трлі ашытыта кзді жасы кру абілеті:
А) Кру ткірлігі.
В) Кзді сындыру кші.
С) Алыстан кргіштік.
D) Аккомадация.
Е) Жаыннан кргіштік.
11. 70 кг салматаы адамда анша литр ан болады:
А) 7л.
В) 7,5л.
С) 7,8л.
D) 6,5л.
Е)5-5,5л.
12. Универсалды донор анны андай тобы:
А) 1 жне 2.
В) 3 жне 4.
С) 2 жне 5.
D) 2 жне 4.
Е) 1.
13. арын сліндегі тз ышылыны абілеті:
А) Ферментті.
В) Антибактериалды.
С) Гормонды.
D) Ішектік.
Е) арын.
14. Бас миыны блімдері:
А) Рефлекторлы жне ткізгіш.
В) Арты, ортаы ми, мишы, ми баанасы жне алдыы ми.
С) Сопаша ми, Варолиев кпірі, арты ми, ортаы ми, мишы, аралы ми, арты ми.
D) Сопаша ми, арты ми (кпір, мишы), ортаы ми, аралы ми, шеткі ми.
Е) Сопаша, ортаы, аралы, алдыы ми жне лкен ми шарлары, лимбиялы жйе.
15. лкен ми сыарларыны ай блігінде естуді сенсорлы аймаы шоырланан:
А) Мадай.
В) Тбе.
С) Самай.
D) Шйде.
Е) Инсулярлы.
16. Бас миы неше бліктен трады:
А) 5
В) 6
С) 4
D) 2
Е) 3
17. Без ызметіні кшеюі:
А) Гипофункция.
В) Гиперфункция.
С) Гипертрофия.
D) Атрофия.
Е) Гипокинезия.
18. Дені сау адамны 1 мм куб анында эритроциттер саны анша:
А) 4,5 млн.
В) 3 млн.
С) 4 млн.
D) 5млн.
Е) 5,5 млн.
19. орану жне оректену рефлекстері рефлексті ай тріне жатады:
А) Шартсыз.
В) Шартты.
С) Рефлекторлы.
D) Шартты-рефлекторлы.
Е) Шартсыз-рефлекторлы.
20. Бас миы мен жлын рамына:
А) А зат.
В) Ср зат.
С) Ср жне а зат.
D) Жйке тйіндері.
Е) Постсинаптикалы мембрана.
21. Жйке клеткаларыны негізгі бліктері:
А) Дене жне аяшытары.
В) абыы, ядро, протоплазма.
С) Сома, дендрит, аксон.
D) абы, ядро, митохондрии, аксон, дендрит.
Е) А зат жне ср зат.
22. Иммунитетті гуморалды механизмін реттейтін зат:
А) Антиген.
В) Антидене.
С) Антогонист.
D) Адреналин.
Е) Ацетилхолин.
23. Кшті жйке процесі шала бала:
А) Меланхолик.
В) Сангвиник.
С) Флегматик.
D) Ретардант.
Е) Холерик.
24. Биологиялы католизатор – бл:
А) Фибриноген.
В) Ферменттер.
С) Гемоглобин.
D) Гормон.
Е) Друмендер.
25. йы безіні гормоны – инсулин:
А) Су мен минералды алмасуына сер етеді.
В) Белок алмасуына сер етеді.
С) Май алмасуына сер етеді.
D) Кмірсуларды алмасуына сер етеді.
Е) Энергия алмасуына сер етеді.
26. Оттегіні тасымалдануы нені араасында жзеге асады:
А) Гемоглобин.
В) Окситоцин.
С) Лейкин.
D) Амилаза.
Е) Инсулин.
27. Лейкоцитті негізгі ызметі:
А) Гуморалды.
В) Трофикалы.
С) Жиырылышты.
D) Жйкелік.
Е) оранышты.
28. арын сліні химиялы рамы:
А) Сулы.
В) Амилаза ферменті.
С) Липаза.
D) Гормондар.
Е) Тз ышылы жне сл.
29. Организмнен суды шыаратын негізгі мшелер:
А) Бйрек, тері бездері.
В) йы безі, тері бездері.
С) Айырыша бездері, тері бездері.
D) Айырыша без, бауыр.
Е) Жрек, кпе, бауыр.
30. Тіршілікті амтамасыз ететін жйелерді бзылуымен за уаыта жмыс абілетіні тмендеуін алай атайды:
А) ажу.
В) Шаршау;
С) ажу;
D) Стресс;
Е) Дистресс.
31. Аккомодация – бл:
А) араыда жне жарыта р трлі заттарды аны круге бейімделуі.
В) Трлі ашытыта заттарды аны круге бейімделу абілеті.
С) Клемі р трлі заттарды аны круге кзді бейімделу абілеті.
D) Жарыта заттарды аны круге кзді бейімделуі.
Е) Трлі жадайларда кзді заттарды аны круге бейімделу абілеті.
32. Нейрон дегеніміз не?
А) Жйке талшытары.
В) Жйке клеткасы.
С) Жйке клеткасыны денесі.
D) Аксон жне дендритті осылуы.
Е) Жйке.
33. Инсулин жетіспеуіне болатын ауру:
А) Тиреотоксикоз.
В) Алыпты.
С) Ергежейлік.
D) Скалиоз.
Е) ант диабеті.
34. Ішкі ла рамына кіреді:
А) Перилимфа жне эндолимфа.
В) лу.
С) Алды жне жартылай шебер каналы.
D) Сйекті жне жараты лабиринт.
Е) Алды, иірім, жартылай шеберлі каналдар.
35. Кмірсулар андай заттара ыдырайды:
А) Пептидті заттара дейін.
В) Май ышылымен глицеринге.
С) Моносахаридке.
D) Амин ышылына.
Е) Май ышылына.
36. Омырта жотасы анша омырта сйектерінен трады:
А) 33-34.
В) 37.
С) 41.
D) 28-29.
Е) 36.
37. Ст тістерді траты тістерге толы ауысатын жас:
А) 13-14.
В) 8-9.
С) 16-17.
D) 20-21.
Е) 19-20.
38. Организмані ішкі ортасыны физико-химиялы тратылыын сатау:
А) Адаптация.
В) Гемостаз.
С) Гомеостаз.
D) Гомепатия.
Е) Резистенттілік.
39. Гуморалды регуляция дегеніміз не?
А) Сулы ортаны кмегімен организм ызметін реттеу.
В) Организмні сйы ортасы арылы ызметін реттеуді бір механизмі.
С) Ішкі ортадаы микроэлементтерді кмегімен организмні ызметін реттеу.
D) Ішкі мшелерді кмегімен организмні ызметтерін реттеу.
Е) Ферменттерді кмегімен организмні ызметтерін реттеу.
40. Шаршауды жою жне жмыс абілетін жоарлату масатында пайдаланбайды:
А) Музыкалы терапия.
В) Вокалды терапия.
С) Гомеопатия.
D) Анаболикалы жне есірткі заттар.
Е) зіндік басару дісі.
41. ан элеметтері ай жерде тзіледі:
А) арында.
В) Ащы ішекте.
С) Жректе.
D) Сйекті ызыл майында.
Е) кпеде.
42. Рекреация дегеніміз не?
А) Дем алатын орын.
В) Таматанатын орын.
С) Кітапхана.
D) Малім блмесі.
Е) Акт залы.
43. Жоары жйке рекеттеріні типтері – ол:
А) Мінезін анытайтын туан асиеттеріні комплексі.
В) Жйке жйесіні асиетеріні жиынтыы.
С) Туа жне жре пайда болан себептеріні ерекшеліктері жйке жйесіні жеке асиеттеріні жиынтыы.
D) мір тжірбиесінен аланан индивидті асиеттеріні комплексі.
Е) Жеке мірінде жиналан шарты жне шартсыз рефлекстерді комплексі.
44. Гипофизді арты блігінен блінетін гормондар:
А) су гормоны, вазопрессин.
В) Вазопрессин, окситоцин.
С) Антидеуретин, вазопрессин, альдостерон.
D) Пепсин, парапепсин, окситоцин.
Е) Кордикостерон, альдостерон.
45. Темпераментті сангвиник типіне тн асиет:
А) Сергек, жігерлі, кілді.
В) Тез ашуланша, агрессивті.
С) Сабырлы, аз озалатын, тлалы.
D) Ін-жрасы тскен, кілсіз.
Е) Салматы.
46. ыздарда жынысты жетілу нені серінен жреді:
А) Тироксин.
В) Инсулин.
С) Эстроген.
D) Тестостерон.
Е) Альдостерон.
47. Жрек жмысын тежейтін химиялы зат:
А) Адреналин, кальций ионы.
В) Адреналин, калий ионы.
С) Ацетилхолин, кальций ионы.
D) Ацетилхолин, калий ионы.
Е) АТФ, АДФ, АМФ осылыстары, инсулин.
48. Вегетативті жйке жйесі андай ызмет атарады:
А) Зат алмасу, ішкі мшелерді жмысын реттейді.
В) аа блшыеттеріні жмысын реттейді.
С) Тірек-имыл аппаратыны жмысын басарады.
D) Сенсорлы жйені жмысын реттейді.
Е) Эмоция мен мотивацияны реттейді.
49. Тыныс алу процесіндегі мрын уысыны маызы андай:
А) Газ алмасуа атысады.
В) Зат алмасуа атысады.
С) кпені оттегімен амтамасыз етеді.
D) Дем аланда ауа жылынады, шанан тазартылады, ылалданады.
Е) Жрек жмысын жасартады.
50.Шартсыз рефлекстерді пайда болу мерзімі:
А) Туанда пайда болады.
В) Жре пайда болады.
С) Тым уаламайды.
D) Белгілі бір себептерге байланысты.
Е) Уаытымен.
51. Кз алмасы андай абытардар трады:
А) аса абы, кз бршаы, тор абы.
В) Сырты, а, ортаы нрлы жне ішкі.
С) А, тамырлы, торлы абы.
D) Склера, ішкі а, тамырлы жне торлы абы.
Е) А, нрлы жне рецепторлы абы.
52. Жаа туан баланы дене мшелеріні пропорция ерекшеліктері:
А) Дене тласына араанда зын аятар.
В) Дене тласына араанда ыса аятар.
С) Дене тласына араанда ая-олдары ыса жне лкен бас.
D) Дене тласына араанда ыса олдар.
Е) Дене тласына араанда зын олдар жне лкен бас.
53. Жйке жйесіні атысуымен организмні тітіркендіргішке жауап реакциясы:
А) озышты.
В) Иррадиация.
С) Рефлекс.
D) Тежелу.
Е) Индукция.
54. Артериялы ан ысымыны айсысы алыптыа жаын:
А) 90/50.
В) 120/80.
С) 140/90.
D) 200/100.
Е) 150/50.
55. лсіз жйке процесі бар бала:
А) Холерик.
В) Меланхолик.
С) Флегматик.
D) Сангвиник.
Е) Ретандарт.
56. Ашам соыр ауруы андай друменні жетіспеуінен болады:
А) В
В) С
С) К
D) Д
Е) Е
57. Гипофиз бездеріні алдыы блігінен блінетін гормон:
А) Соматотропин, тиронин, эффекторлы, тропты.
В) Соматотропин, тиретропин, адренокортикотропин, гонадотропин.
С) Соматотропин, инсулин,гонадотропин.
D) Тиреоидин, меланотропин, гонадотропин.
Е) Соматотропин, меланотропин, альдостерон, тироксин.
58. су гормоны арты блінгенде организмде андай згеріс пайда болады:
А) Ергежейлік.
В) Семіру.
С) Эндемикалы зоб.
D) Гигантизм.
Е) Теріде пигментті жетіспеуі.
59. Холерик типтегі адамны мінезі:
А) Салматы.
В) Тез ашуланша, агрессивті.
С) Салматы, жігерлі, тлалы.
D) Кілсіз, ін –жрасы тскен.
Е) Сергек, кілді, пысы.
60. Антропометрия – бл:
А) Мектеп жиазын лшеу.
В) су процессін зерттеу.
С) Сыныты суі.
D) Кз ткірлігін зерттеу.
Е) озалу активтігін
азастан Республикасы Білім жне ылым министрлігі
Семей мемлекеттік педагогикалы институты
Жаратылысты ылымдар факультеті
Жалпы биология кафедрасы
Мамандыы: 050102 «Бастауыш сыныпты оыту дістемесі жне педагогикасы», 050120 «Ксіптік оыту» мамандытарында оитын 1 курс студенттеріне арналан «Жасерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы» пніні силлабусы.
Семей 2008
Пнні оу бадарламасы – (Syllabus)
1.1. Оытушы туралы деректер.
Оытушыны аты-жні: нанбаева Нргл Сериковна
Мекен - жайы: Жалпы биология кафедрасы, 3-ші имарат, Екебай ашаан кшесі 1, 2 абат 227 аудитория.
Байланыс телефоны: 52-38-15.
Пн:Жасерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы.
Кредиттер:2
ту орны: 3 имарат, 228 аудитория.
Оу жоспарынан зінді:
| Курс | семестр | Кредиттер | Дріс Саат саны | Прак. Саат саны | СБОЖ | СЖ | Барлыы | Баылау нысаны |
| емтихан |
Осы пнді игеру шін ажет білім:
1. Адам анатомиясы мен физиологиясы.
2. Тірек-имыл аппараты
3. ан. ан айналу жне лимфа жйесі.
4. Тыныс алу жйесі.
5. Ас орыту жйесі. Зат жне энергия алмасу.
6. Несеп-жыныс жйесі.
7. Тері рылысы.
8. Ішкі скрециялы бездер.
9. Жйке жйес жне сезім мшелері.
10. Организм бірттас жйе. Организмні маызды ораныс реакциялары.
1.4. Осы пнмен байланысты пндер:
1. Адам анатомиясы
2.Адам физиологиясы.
3. Педагогика
4. Психология.
5. Жалпы гигиена.
Пнні масаты мен міндеттері:
Жасерекшелік физиологиясы организм функцияларыны алыптасуы мен даму задылытарын зерттейтін. Ол жалпы гигиена, педагогика жне психология пндерімен тыыз байланысты. Мектеп гигиенасы балалар мен жасспірімдерді организміні функционалды ммкіндіктерін жетілдіруге, йлесімді дамуына, денсаулы сатау, ныайтуа баытталан гигиеналы нормативтер мен талаптарды жасау масатында бала организміні сырты ортамен зара серін оытатын ылым.
Курсты оыту міндеттері: Жасерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы болаша сіп келе жатан оушыларды денсаулыын сатау жне ныайту, оларды оу жне дене процесстерін жасарту. Студенттерге оршаан ортаны абиотикалы жне биотикалы факторлар сері туралы ылыми деректер негізінде жадай мен з денсаулыыны иындыын баалауа ммкіндік беру. Курста балалар мен жасспірімдерді организміндегі тіршілік рекеттеріні санды жне сапалы белгілері арастырылады. Бл пнні негізгі міндеті сіп отыратын организмні тіршілік рекетері процестеріні алыпты туін амтамасыз ететін жадайлар мен ауруларды болдырмауа баытталан гигиеналы шараларды алдын ала жасау. Сонымен атар зиянды сер ететін факторларды жою немесе лсірету жне ебек, оу, мір жадайларын жасарту, денсаулыты ныайту жнінде сыныстар арастырылады.
Жасерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы курсыны міндеттеріне студенттерді болаша малімдер мен трбиешілерді дамып келе жатан организмні жаса байланысты ерекшеліктері туралы мліметермен аруландыру. Ал бл оушыларды денсаулыын сатау жне ныайтуды, оларды трлі оу мен ебек рекеті кезінде жмыса абілеттілігіні жоары болуына негіз болып табылады
1.5. дебиеттер тізімі:
Негізгі дебиеттер:
1.А.Г.Хрипкова. Возрастная физиология и школьная гигиена. М., 1990.
2.Ю.А.Ермолаева. Возрастная физиология. М.,1985.
3.Н.Н.Леонтева, К.Б.Маринова. анатомия и физиология детского организма. М.,1986.
4.С.Жмабаев. жасеркшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы. А., 1991.
5.Белицкая В. И., Громова З. П., Егорова Т. И. Школьная гигиена. М. Медицина, 1983.
6.Советов С. Е. Школьная гигиена А., 1988.
7.Антропова М. В. Гигиена детей и подростков. М., 1982.
8.Антропова М. В. Основы гигиены учащихся.
9.Антропова М. В. Школьная гигиена. М., 1970.
10.Габович Р. Д. Гигиена М., 1977.
11.Куценко Г. И., Жажкова И. А. Основы гигиены. М.,1980.
12.Сапожникова Р. Г. Гигиена обучения в школе. М., 1974.
13.Матюшонок М.Т. “Физиология и гигиена детей и подростков”, Минск “Высш.шк”,1980г
осымша:
14.Н.В.Зимкин. Физиология человека.М., 1975.
15.Я.М.Коциский. Физиология человека. М.,1982.
16.Л.г.Воронин. Физиология высшей нервной деятельности.М.,1979.
17.Ф.А.Имагулова, Н.И.Тлепбекова. Адам физиологиясы.А., 1985.
18.А.Кузембаева. Адам анатомиясы. А.,2002.
19.Е.Б.Керимбеков. Адам анатомиясы. А.,1992.
1.6. Білімді баалау бойынша апарат:
| Баылау нысаны | Баллдары |
| Аымдаы | |
| Аралы (1-2 межелік баылау) | |
| орытынды | |
| Барлыы |
1.7. Курсты саясаты мен реті:
1. Сабаа кешікпей келу.
2. .Босатылан дрісті келесі сабаа дейін здігінен оу.
3. Тапсырманы уаытында орындап отыру керек.
4. Семинар сабаын босатан жадайда келесі сабаа дейін тапсыру ажет.
5. Емтихана кешікпей келу керек.