Вакансиялар, тйын аралы атомдар,оспа атомдары. Нктелі аауларды тзілу

механизмі (Шоттки механизм, Френкель ааулары)

Геометрияны идеал заымен орналасан, дене ретінде арастырылан атомдардан крылан кристалды идеалды деп атаймыз. Наты кристалдарды идеалды кристалдан айырмашыы негізінен кристалды идеалды ш лшемді периодты рылымды бзылуы болады. Кристалды рылысты жетілмеуі кристалды сезімтал-рылымды асиеттеріне сер етеді ( олар: ионды жне жартылай электро тгізгіштік, фотооткізгіштік, люминесценция, беріктік жне иілгіштік жне т.б) жне де диффузия мен пластикалык деформациялы, рекристализациялык процестерді суіне де сер етеді.

рылым ааулары жаын коршілерге дейін болшектер ара ашытытарыны згеруімен байланысты. Аз озалу жне аауларды мірін лкен уаыта созу крнекті геометриялы суреттеу береді. Сондытан аауларды классификациясы топтастырулармен ткізіледі. Таза геометриялыа белгіге-, кристал крылымдарыны сапалы бзулары макраскопиялы ара кашытара созылатын лшеулерді саны жатады. Сондай топтастырулар рылым аауларыны трт лгісін айырып крсетуге болады: 1) нольдік лшемді ааулар-бос орындар, тйін аралы атомдар, тйіндерде оспалы атомдар немесе тйін аралы. 2) бір олшемді- бос орындардын ааулар-баулары жне атомдарды тйін аралы жне ерекше зынды ааулар - дислокациясы. 3) екі олшемді беттік- дндерді жне блоктарды шекаралары жне т.б.4) ш лшемді клемді ааулар – бос жерлер,кішкентай болшекті баса фазаларын осу.

Нктелі ааулар.

Нктелі ааулар - бл торды нктелеріндегі бір – бірінен ошауланан торды бзылуы, Бос орындар, яни тор туйіндері,тор атомдарыны лшемінен айырмашылыы бар оспалы атомдарды енгізулер немесе орнын басу 17 -суретте крсетілген.

Блме температурасында нктелі аауларды пайда болуы шін азыра ажетті, кез - келген кинетика энергиясымен ауыса, блек атомдар кинетикалы энергия флуктуациясы арылы кршілес атомдар ран потенциялды барьерден теді. Кристалды тор тйінінен атом шыуы тйін аралыында Френкель аауыны жбы - екі бос орын+ тйін аралы дислокацияланан атом тзіледі.

стігі абатта беткі атомы булануы жанында бос орын рылады, кристал ішкі орнын баса тру нтижесінде тередікте жатан атоммен рекеттеседі. Сондай бос орынды Шоттки аауымен атайды.

Кристалды нктелі акауларды I сурет схемасы.

1. оспалытар орнын баса тру атомы.

2. Шоттки аауы.

3. оспалытар енгізу атомы.

4. Дивакансия.

5. Френкель атомы.

6. оспаларды орнын баса тру атомы.

Шоттки мен Френкельді аауларыны концертрациясына температура, сулеге тсіру жне пластикалы деформация сер етеді.