Трлері бойынша р трлі кристалл рылымдаы тесіктер,оларды тйін аралы атомдармен толтыру

Тйін аралы атомдар( Френкель аауы). Бл ааулар атомны тор тйінінен тйінаралыа ауысанда пайда болады. Тор тйінінен шыан атом орны вакансия-бос орын деп аталады.

Кптеген металдара тн тыыз апталан торларда тйінаралы атомдар тзілу энергиясы жылу вакансиялары тзілу энергиясы бірнеше есе кп.Осыдан металдарда тйінаралы атомдар киын тзіледі,ал жылу вакансиялар бл кристалдарда негізгі нктелік ааулар болып табылады.Мысалы,мыста 1000ºС да тйін аралы атомдарды концентрациясы вакансия концентрациясынан 35 рет аз.

Кристалл торда е таза деген металл рамында болатын оспаларды атомдары серінен де нктелік ааулар болады.

Нктелік ааулар кристалды торды жергілікті бзылуа келеді.

Баылау сратар:

1.Тйін аралы атом дегеніміз не?

2. вакансия дегеніміз не?

3. Френкель аауы дегеніміз не?

4. Шоттки аауы дегенміз не?

5. кристал тор бзылу трлері

Глоссарий

Дислокациялык сызыты жакын манындаы облыс, дислокация тйіні деп аталады.

Кристалды айналасындаы экстра жазыгы облысы шеткі дислокация деп аталады,

Шеткі дслокация атом жазытыыны ажырасу нтижесінде, экстражазыты деп аталып,

Кристалды дене ретінде арастырып атомнан крылан. геометрияны наты заымен орналасаны идалды деп атаймыз.

Нктелі ааулар - бл болшектепіп кеткендерді бір - біріне нктелі торда бзуы,

Блиц-тест:

1. оспа атомдар неге сер етуі ммкін?

А) кристалл бетіне

В) кристалл аттылыына

Б) кристалды химиялы, магнитті жне механикалы асиеттеріне.

Г кристалл днекерленуіне

2.Атомдарды тор тйінінен аралытйінге кшу салдарынан андай аау байалады?

А) Клинтон

В) Шоттки

Б) Френкель

Г) Рузвельд

3. Бір бірінен айырылан тор нктелерінде торды бзылуы, бл:

А) Дислокация

В) Тыныш ааулар

Б) Нктелі аау

Г )Полимерлі аау

4. рылым аауы немен байланысты?

А) блшектер арасындаы ашытыты згеруімен

В) атом айналасында блшектерді араашытытарыны згеруімен

Б) асындаы кршілерге дейін блшектер араашытыыны

Г) атом ішінде блшектерді араашытытарын згеруімен

5.зіні физикалы табиаты мен лшемдеріне байланысты бгде атомдар негізгі кристалл атомдарынан ерекшелінеді, онда оларды атынасы мынаан алып келеді:

А) кристалл бетіні згеруі

В) кристалл пластикалыыны артуы

Б) тор брмалануы

Г) кристалды механикалы рылысыны згеруі

Негізгі дебиеттер:

17. Лившиц Б.Г. Металлография М, Металлургия, 1990.

18. Вегман Е.Ф., Руфанов Ю.Т., Федорченко И.Н., «Кристаллография, минералогия и рентгенография» М, Металлургия, 1990г.

19. Миловский А.В. «Минералогия и петрография» М, Москва 1979г.

20. Торопов Н.А. , Булак Л.Н. «Кристаллография и минералогия» М, Москва 1972г.

5.Захаров А.М.Диаграммы состояний двойных и тройных систем.М, Металлургия ,1978г.

6.Ермолов В.А. Геология: Учебник .Часть 1.М.МГТУ.2004г

7.ЕрмоловВ.А.Геология,Учебное пособие.Часть5 «Кристаллография, минералогия и геология камнесамоцветного сырья».М.МГТУ.2007г.

8.ЕрмоловВ.А, ПоповаГ.В, МосейкинВ.В.и др.Учебник. «Месторождения полезных ископаемых»М.МГТУ.2007г.

9.ЕрмоловА,ПоповГ.Б,МосейкинВ.В. и др.; Под ред.В.А.Ермолова. Месторождения полезных ископаемых .М.:Изд.МГГУ, 2004год(электр.библ.)

осымша дебиеттер:

10.Емельянов Н.А. «Практика руководства по минералогии» М, Москва 1972г.

11.Юшко С.А. Руководство для лабораторного исследования руд. Методы лабор. исследования руд.

12.Смагулов Д.У. Металлография: Окулык/ Д.У. Смагулов. - Алматы: КазУТУ, 2007  

 

 

Дріс 6

Сызыты ааулар

Масаты: Сызыты ааулармен танысу.

1.Дислокация туралы тсінік, дислокацияны турі. Шеткі дислокация, озалыс кезіндегі шеткі дислокацияны пайда болуы.

2.зынды дислокациясы. Ядро дислокациясы. Винттік дислокация, оны маыздылыы.

3.Бюргерс вектор,млшері жне баыты. Дислокацияны озалысы.

Кілт сздер:дислокация, Бюргерс векторы, біліктік дислокация, экстратыызды, брмалау, дислокация тыыздыы, атомды тыызды.