Бюргерс векторы,оны шамасы мен баыты.Дислокация озалысы.

Дислокацияны бтен трін Бюргерс сипаттады жне винттік немесе брандалы дислокация деген ата ие болды.Брандалы дислокация ЕF сызыын айнала Q жазыты бойымен іші-нара ыыстыру кмегімен алынан (2.4.сур).

 

 

Ср.2.4.Винттік дислокация тзілуі механизмі

 

Кристалл бетінде Е нктесінен кристалл шетіне дейін созылатын баспалдатар тзіледі.Мндай ішінара ыысу атомды абатты параллелдігін бзады. Кристалл бір атомды жазытыа айналады.

EF сызыыны айналасында жетілмегендіктер байалады,баса баыттарда оны лшемдері бірнеше периодты райды.

Егер жоары ккжиектен тменгіге ту саат тілімен орындалса, онда дислокация о, ал саат тіліне арсы брылса – теріс болып саналады.

Винттік дислокация айсы бір жылжу жазытыпен байланысты емес, ол дислокация сызыымен тетін жазытыта орын ауыстырады.

Кристалдану процесі кезінде ерітінді мен будан блінген заттар атомдар баспалдаа оай тіркеседі. Бл шиыршыты (спиральный) механизмді кристалды суіне келеді.

Дислокация сызытары кристалл ішінде зіле алмайды. Олар тйы немесе кристал бетіне шыу керек.

Материалды дислокациялы рылымы дислокацияны тыыздыымен мінезделеді.

Дислокация тыыздыы кристалда дислокация сызытарыны орташа мні ретінде немесе сызы зындыыны жалпы мніні клемге атынасымен аныталады.

 

(

Дислокация тыыздыы ке клемде згереді жне материал алпына туелді болады.Мият жмсартудан кейін дислокация тыыздыы райды, ал кристалды торы мыты деформацияланан кристалдарды дислокация тыыздыы .

Баылау сратары:

1.Бюргерс векторы дегеніміз не?

2.Шеткі дислокация тсінігі.

3.Винтті дислокация тсінігі

4.Дислокация тсінігі

Глоссарий

Дислокациялык сызыты жакын манындаы облыс, дислокация тйіні деп аталады.

Кристалды айналасындаы экстра жазыгы облысы шеткі дислокация деп аталады,

Шеткі дслокация атом жазытыыны ажырасу нтижесінде, экстражазыты деп аталып,

Кристалды дене ретінде арастырып атомнан крылан. геометрияны наты заымен орналасаны идалды деп атаймыз.

Нктелі ааулар - бл болшектепіп кеткендерді бір - біріне нктелі торда бзуы,

зынды аау - бл рылымны сызыты бойлай дрыс бзуы

Блиц-тест:

1. зынды бойында рылысты бзылуы бл - вакансия

  1. зынды дефект
  2. дислокация
  3. сыранау

2. Негізінен дислокация мынадай трде зынылады:

A. тзу сызыты

  1. ерікті кеістік сызыты
  2. сыны сызыты
  3. шеберлі сызыты

3. Брмалау критериясы:

  1. Жылжу векторы
  2. Перпендикулярлы векторы
  3. Бюргерс векторы
  4. Сыранау векторы

4. Дислокация андай аралыа жылжиды?

  1. 1см
  2. 2см
  3. Бір атомаралы араашыты
  4. 1мкм

5.Атом кеістігігі зілуі салдарынан пайда болатын шекті дислокация алай аталады?

  1. Винттік
  2. Экстражазыты
  3. Дижазыты
  4. Шеберлі

Негізгі дебиеттер:

21. Лившиц Б.Г. Металлография М, Металлургия, 1990.

22. Вегман Е.Ф., Руфанов Ю.Т., Федорченко И.Н., «Кристаллография, минералогия и рентгенография» М, Металлургия, 1990г.

23. Миловский А.В. «Минералогия и петрография» М, Москва 1979г.

24. Торопов Н.А. , Булак Л.Н. «Кристаллография и минералогия» М, Москва 1972г.

5.Захаров А.М.Диаграммы состояний двойных и тройных систем.М, Металлургия ,1978г.

6.Ермолов В.А. Геология: Учебник .Часть 1.М.МГТУ.2004г

7.ЕрмоловВ.А.Геология,Учебное пособие.Часть5 «Кристаллография, минералогия и геология камнесамоцветного сырья».М.МГТУ.2007г.

8.ЕрмоловВ.А, ПоповаГ.В, МосейкинВ.В.и др.Учебник. «Месторождения полезных ископаемых»М.МГТУ.2007г.

9.ЕрмоловА,ПоповГ.Б,МосейкинВ.В. и др.; Под ред.В.А.Ермолова. Месторождения полезных ископаемых .М.:Изд.МГГУ, 2004год(электр.библ.)

осымша дебиеттер:

10.Емельянов Н.А. «Практика руководства по минералогии» М, Москва 1972г.

11.Юшко С.А. Руководство для лабораторного исследования руд. Методы лабор. исследования руд.

12.Смагулов Д.У. Металлография: Окулык/ Д.У. Смагулов. - Алматы: КазУТУ, 2007  

Дріс 7

Беттік ааулар

Масаты:беттік аауменен танысу.

1Блу шекарасы туралы тсінік,оны классификациясы.Азбрышты шекараны тзілуі.

2.Полигонизацияны дислокационды механизм процессі.лкенбрышты шекара.

Кілт сздер: аау, шекара, блок, дн, мозаикалы рылыс, полигонизация.

 

Беттік аау.

Бл ааулар иек бір лшемде аз. Олар здерімен блек тйіршіктерді арасындаы беттік блігін жне поликристаллды металлды блогын сынады.

рбір металл тйіршігі блек блоктардан немесе рнекті рылымы бар субтуйіршіктен немесе субрылымнан(14а сурет)трады.Бірнеше градус лесінен бірнеше градуса немесе оны бірнеше ондыына жеткен металл тйіршігі з зінен млшері бойынша орныан.

Бір ­біріне атысты бірнеше секундтан бірнеше минута дейнгі брыша брылан болктар мен субтйіршіктер кристаллиттер млшеріне араанда ш трт шамаа кіші. р блок немесе субтйіршік шегінде тор егер нктелік кемшіліктерін санамаанда идеиалды. Блоктар мен субтйіршіктерді млщерлері мталлдар асиетіне лкен мнге ие.

Блек атомдар арасындаы шекарасы 5-10 атом аралы ашытыа ие ауыспалы область,мнда аны кристаллографиялы ориентациясы бар кристаллды торы баса кристаллографиялы ориентациясы бар баса кристалл торына теді. Осыан орай,тйіршік шетінде атомдар ауданындаыа араанда дрыс орналасан. Блоктар мен субтйіршіктер шетінде аздаан бзылулар байалады.

Блоктар шекарасы, сондайа азбрышты тйіршіктер шекарасы дислокациялар серінен пайда болан(14а сурет). Блоктар мен субтйіршіктерді баытталуыны брышыны суімен жне оларды шамаларыны кішірейтілуі металлдаы дислокация тыыздыы артады. Реалды поликристаллды металлда блоктар мен тйіршіктер шекараларыны аумыы те лкен боландытан,бндай металлда дислокация саны те лкен ( 104 – 1012 см -2 ). Атом тйіршіктерді шекарасында потенциалды энергия е лкен мнге ие болады. Кристал бетіндегі осындай энергия атомаралы компенсирленбеген кштерді рекетінен кристалл бетінде орналасан атомдар ие.

.