Интерфейсті келісімділігі.
Келісімділік интерфейсі пайдаланушылара білімдерін жаа есептерге кшіруге жне жаа аспектілерді йренуге ммкіндік береді. Келісімділік интерфейсті барлы аспектілеріне маызды. Оны ішінде команда аттары, апаратты визуалды трде крсету жне интерактивті элементтерді тртібі де бар. Жасалынып отыран программалы амтамада келісімділік асиетін іске асыру шін оны ртрлі аспектілерін ескеру ажет.
осымшаны шеберіндегі келісімділік.
Бір команда бір ызметті ай жерде кездескеніне арамастан бірдей орындауы керек. Мысалы, егер бір диалог терезесінде “Кшіру” командасы сйкес ызметті дереу орындауды білдірсе, онда баса терезеде пайдаланушыдан кшіретін апаратты орны туралы осымша крсетуді талап етпеуі тиіс.
Жмыс ортасы шеберіндегі келісімділік.
Операциялы жйемен (мысалы, OC Windows) берілген интерфейспен келісімділікті олдай отырып, сізді осымшаыз пайдаланушыны басада осымшалармен жмыс істегенде алан білімі мен дадыларына сйене алады.
Интерфейсті жаындылыы («кешірім» принципі).
детте пайдаланушылар жаа программалы амтамамен жмысты кптеген ателер жіберу арылы тсінеді. Жмысты р сатысында программа пайдаланушыа ай имыл жйеге зиян келтіретінін айтып отырса жасы болар еді, немесе атені тзету ммкіндігі болса тіпті жасы. Жасы ойластырылан интерфейс дегенні зінде пайдаланушылар ате жіберулері ммкін. Бл ателерді“физикалы” (дрыс емес команда немесе мліметтерді кездейсо тадау) жне “логикалы” трлері (команда немесе мліметтерді тадау туралы дрыс емес шешім абылдау) болады. Тиімді интерфейс атемен аяталатын оианы болдырмауы ажет. Ол сонымен атар пайдаланушыны ммкін ателеріне икемделуі жне ателерді жою процесін жеілдетуі ажет
“Кері байланыс” принципі
Пайдаланушыны кері байланысты атынасыны маынасы - пайдаланушы рбір адамы туралы визуалды, кейде дыбысты расталуы ажет, яни программалы амтамаа берілген команда абылдананы расталуы керек. Сонымен атар орындалан адам табиатын ескеруі ажет. Кері байланыс пайдаланушы мен жйені соы зара рекеттесуі кезінде жне уатылы орындаланда ана тиімді болып саналады. Компьютер тскен есепті орындап жатанда, пайдаланушыа орындалу процесіні жадайын, керек жадайда процесті тотатуа ммкіндік беру пайдалы.
Интерфейсті арапайымдылыы.
Интерфейс арапайым болуы ажет. олдану жне йренуге олайлы, жеіл болуы кзделеді. Берілген осымшаны функционалды ммкіндіктеріне атынасуа ммкіндік берілуі керек. Ке функционалды ммкіндікке рсат алу мен жмыс істеуді арапайымдандыру бір-біріне арама-арсы. Осы масаттарды орындау шін тиімді интерфейсті жасау ажет. арапайымдылыты сатауды бір трі – пайдаланушыа келесі адамды орындауы шін минималды млімет беру. Жекелей айтанда, кпсзді командалы атаулар мен хабарламаларды айналып ту. Ойланылмаан немесе шектен тыс сздер пайдаланушыны керекті мліметті алу ммкіндігін иындатады. арапайым, біра тиімді интерфейсті руды баса бір жолы – элементтерді маыналы мні жне логикалы зара байланысымен экранда орналастыру. Бл пайдаланушыны жмыс істеу барысында ассоциативті ойлануына ммкіндік береді. Тізбектелген ашылу (диалогты терезе, меню жне т.б) арылы пайдаланушыа кмектесуге болады. Тізбектелген ашылу апаратты келесі адамды орындауы шін керекті ана блігін р мезетте экранда крсетеді. Пайдаланушыа арналан апаратты клемі азайан сайын, делетін апарат клемі де азаяды. Осындай йымдастыруды мысалы ретінде иерархиялы менюді атауа болады. Оны р дегейі пайдаланушымен тадалан жоары дегейдегі бір блігіне сай.
Интерфейсті иілгіштігі
Интерфейсті иілгіштігі – бл пайдаланушыны дайынды дегейі мен німділік ебегін ескеру асиеті. Иілгіштік асиет – енгізілген мліметтерді немесе диалогты рылымын згертуді болжайды. Иілгіш интерфейс тжырымдамасы азіргі кездегі адам мен компьютер арасындаы негізгі зерттеу аумаы болып саналады. Негізгі мселе - диалогты згертуді йымдастыруда емес, ал оан згерту енгізуде андай белгілерді олдануында. Бейімделуді ш трі белгілі: наты, толы жне косметикалы.
Наты бейімделу кезінде пайдаланушы диалогты олдау дегейін тадайды. Мндай бейімделуді арапайым нсасы екі дегей ережесін олдануа негізделген. Оан сйкес жйе диалогты екі трін амтамассыз етеді:
- толыымен, егжей-тегжейлі (бастауыш пайдаланушылар шін);
- ысаша (дайындалан пайдаланушылар шін);
Екі дегей ережесі N-дегейлі диалог ережесіне дейін лаюы ммкін.
Біра оны бірнеше кемшілігі бар:
- дадыны біртіндеп жиналатыны туралы факт ескерілмейді;
- пайдаланушы жйені бір блігін жасы біліп, бір блігін білмеуі ммкін;
- пайдаланушы зіні дайынды дегейін зі айындауы, баа беруді объективтілігін тмендетеді.
Толы бейімделу кезінде диалогты жйе пайдаланушыны моделін соы оыту барысында болан згертулер нтижесіне байланысты растырады. з кезегінде пайдаланушыны сипаттамасын анытау мселесі негізгі мселе болып табылады. Оны шешу шін сипаттама шін нені пайдалану керектігін анытау керек: пайдаланушыны жауап беруге кеткен уаыты, оны анша рет кмекке жгінгенін немесе ате сипаты жне сралан кмек трі.
Косметикалы бейімделу пайдаланушыны жрісін ескермей диалогты иілгіштігін амтамассыз етуі, біра диалогты наты стилін тадамауы керек.
Мндай бейімделуге келесі дістерді олдану арылы жетуге болады:
- алдын ала келісім бойынша абылданандыты олдану;
- ысартуларды олдану;
- жауаптарды озы енгізу;
- кпдегейлік кмек;
- кптілділік.
Алдын ала келісім бойынша абылданандыты олдану. Оны мні – пайдаланушы згертпегенше жйе андай да бір параметрді бастапы мнін олданады. Бл жадайда жйе бейімделуіні екі аспектісі орындалады:
біріншіден бастаушы пайдаланушы жйені ндеместік трде кптеген параметрлерін олдануа ммкіндігі бар. Екіншіден жйе кп олданылатын немесе соы берілген мндерді есте сатай алады.
Бастаушы пайдаланушылар жеілдігі шін ндеместік трде олданылатын мндер экрана жйені сйкесінше сраымен экрана шыарылуы ммкін. Мысалы: “жатты тіркеу кні?[аымдаы]”. ндеместік трде мн абылдауды е тараан трі – нлдік енгізу, яни жйе сраына жауап ретінде “Енгізу” батырмасын басу. Егер командалы тіл олданылса, онда пайдаланушы ндеместік трде олданылатын параметрді ткізіп жібереді.
ысартуды олдану команданы толы атыны орнына оны кез-келген ммкін ысартуларын, белгіленуін арастырады. Жауаптарды озы енгізу идеясыны негізі, пайдаланушы диалогты кезекті жрісінде бір ана жауап емес, тізбектелген жауапты енгізуге ммкіндігі бар.
Кпдегейлі кмек діс идеясында экрана басында бастапы дегей туралы апарат шыады, сонан со пайдаланушы кілттік сзді кмегімен тмен дегейге ту арылы алынан апаратты натылай алады. Осындай приципте гипертекстік жйеге оытатын азіргі Help-жйелерді кбі жмыс істейді.
Кптілділік интерфейсті маынасы мынада, пайдаланушы олданып отыран рылыларына байланысты емес, ал пайдаланушы берген жне алан апараттар оны ана тіліні нормаларына сйкес болуы ажет. Кптілділікті жзеге асыруды ммкін жолы – пайдаланушыны озалысына жйені ралдар реакциясын ру (сраныс-апараттар, кмек-апараттар, ателер туралы апарат). Ол программалау тіліні (ралды рылылар) синтаксисінен жеке рылады.
Интерфейсті эстетикалы тартымдылыы, визуалды компоненттерді жобалау программалы интерфейсті деуді е маызды раушы блігі болып табылады. Пайдаланатын объектілерді млтіксіз визуалды трде крсету, ртрлі объектілерді зара атынасы мен жрісі туралы те маызды осымша апаратты жеткізуді амтамасыз етеді. рбір экрана шыан визуалды элементке пайдаланушы кіл блуі ажет. Экранда берілген апаратты пайдаланушы тсініп ана оймай, сонымен атар оны маызды аспектілеріне кіл блетіндей графикалы ортаны алыптастыру ажет.
Жоарыда айтыландарды орыта келе, тиімді пайдаланушы интерфейсін руа ммкіндік беретін тмендегідей негізгі ережелерді алыптастыруа болады:
- пайдаланушы интерфейсін жобалауды, осымшаны руда жеке кезе ретінде арастыруа болады. Оны орындалуы ммкін боланша ерте басталаны жн;
- интерфейсті іске асыратын аппаратты-программалы рылыларды ммкіндіктерін жне ерекшеліктерін ескеру ажет;
- растырылып отыран осымша кіретін пндік облысты ерекшеліктері мен дстрлерін ескеру ажет;
- интерфейсті растыру процессі итерациялы трде болуы ажет. Оны негізгі элементі болып алынан нтижені ммкін пайдаланушымен келісуі болып табылады;
- интерфейсті іске асыру дістері мен рылылары, оны пайдаланушыны ажеттілігі мен сипаттамаларына бейімделу ммкіндігін амтамасыз етуі керек.
дебиет:1нег. [11-59],2 нег.[17-41], 3 нег. [3-33], 4 нег. [166-189], 7 ос.[67-113].
Баылау сратары:
1. Пайдаланушыны ”жасы” интерфейсіні асиеттері андай?
2. Пайдаланушы интерфейсін жобалаудаы натыланан, толы жне косметикалы бейімделулерге тсініктеме берііз.
3. Пайдаланушы интерфейстердегі ндемеу принципі алай олданылады?
4. Пайдаланушы интерфейстердегі эстетикалы тартымдылы алай іске асырылады?