Атты фазаны скіндерді тзілуі механизмі

Сйы металда температурасына сйкес тмендеуі кезінде кристалдар рыла бастайды – кристалдану орталытары немесе рытары. Оларды суі шін, металды бос энергиясы азаюы ажет, йтпесе рытар еріп кетеді.

суге абілетті рыты е аз млшері критикалы млшер, ал рытар – траты деп аталады.

Сйытан кристалды кйге ту, сйы – кристалл блінуіні рылуына, энергия шыындалуын ажет етеді. Кристалдану рдісі, атты кйге ту, бліну беттеріні рылуына жоалан энергиядан тымды боланда жреді. Жйе энергиясыны атты фазадаы ры млшерінен туелділігі 3.3 суретте крсетілген.

Критикалыа сйкес жне лкен млшерлерлі рытар энергияны азаюымен атар седі сондытан оларды болуы ммкіндігі жоары.

Ср.3.3.атты фазаны ры млшері жйе энергиясына байланысы

Кристалдану механизмі 3.4 суретте крсетілген.

Ср.3.4.Кристалдану рдісіні моделі

 

Бастапы фазада кристалдану орталытары бір – біріене туелсіз кездейсо жерлерде тзеледі. Бастапыда кристалдар дрыс пішінді болады, біра зге кристалдармен бірігіп жне сотыысып алуы нтижесінде пішіні бзылады. лаю тек оректендіруші ортаа емін – еркін туге болатын баытта ана жаласады. Кристалдану аяталан кейін поликристалды денеге ие боламыз.

Кристалдануды сапалы сызбасы млшерлік кинетикалы исы арылы кескінделуі де ммкін. ( 3.5 сурет)

Ср.3.5. Кристалдануды рдісіні кинетикалы исыы

Бастапыда кристалдарды сотыысуы, оларды суіне кедергі боланша рдіс тез жреді. Кристалдар тзелетін сйы фазаны клемі азаяды. Кристалдану рдісі аяталаннан кейін металл клеміні 50%- нда жылдамдыы баяулай тседі.

Сондытан, кристалдану рдісі- кристалдану орталытарынан жне осы орталытардан кристалдарды суіні тзілуінен трады.

з кезегінде, кристалдану орталытарыны саны (о.с.) жне кристалдарды су жылдамдыы ( .ж.) аса салындау дрежесіне туелді ( 3.6 сурет).

Тзелген кристалдарды млшері, тзелген кристалдану орталытары саныны жне кристалдану температурасындаы кристалдарды су жылдамдыына атынасына туелді болады.Т_S кристалдануды тепе-тедік темперетурасында тзелген кристалл орталытарыны санымен оларды су жылдамдытары нлге те болады, сондытан кристалдану рдісі жрмейді.

Егер сйыты (а) температурасына сйкес температураа шейін салындатаса, ірі тйіршіктер тзеледі (тзелген орталытарды саны кп емес, ал су жылдамдыы лкен).

Егер ( в) температурасына шейін аса салындататын болса – са тйіршіктер тзеледі (тзелген орталытар саны кп, ал оларды су жылдамдытары тмен).

Егер металды атты тоазытатын болса, онда орталытарды саны жне кристалдарды су жылдамдыы нлге те болады, сйы кристалданбайды, аморфты дене тзеледі. Тоазуа бейімділігі аз металдар шін исыты шыыы блігіні тарматары тжірибелік жолмен табылады.

Ср. 3.6.су жылдамдыы мен орталытарыны саны аса салындау дрежесіне туелділігі.

Сйы кйдегі зат атомдары, жылулы озалыс салдарынан ретсіз орын ауыстырып отырады.Мнымен атар сйыта шаын клемде едуір дрежедегі орныты атомдар тобы да болады.Бл топтар сйы ішінде сорылып біткеннен кейін, сйыты баса бір жерінде, айта пайда болады. Атомдар тобыны клемінде зат атомдарыны орналасуы кристалл торына сас. Сйыты суыту кезінде оларды кейбір ірілеуі орныты кйге кшеді рі суге абілетті болады. Атомдарды осындай орныты топтарын кристалдану орталытары (скіндері) деп атайды.