Амин ышылдарыны дезаминденуіні трлі жолдары. Аминышылдарды тотыу дезаминденуі.
Ішекте ауыздарды (аминышылдарды) шіруі. Аминышылдарды шіру німдеріні залалсыздандыру.
йы безіні протеолитикалы ферменттеріні жетіспеушілігі орытылмаан белоктарды нэжіспен шыарылуын тудырады. орытылмаан белоктар то ішекті микроорганизмдеріні эсерінен ыдырауа шырайды. Бл процесс - ішекте белоктарды шіруі деп аталады. Белоктарды шіруі кезіндегі аминышылдарын ішекті бактериялары энергетикалы материал ретінде пайдаланады, соньщ эсерінен улы заттар- спирттер, альде-гидтер, аминдер (путресцин, кадаверин, фенилэтиламин), ккіртсутегі, фенол, индол, скатол жэне крезол тзіледі, олар кана сііріледі, егер де уаытында залалсыздандырылмаса, азаа зиянды токсикалы эсер етеді. Ток ішекті бактерияларында улы заттардыц тзілуі аминышылдарыны дезаминдену жэне декарбоксильдену реакциялары нтижесінде жреді. Декарбоксильдену кезінде те токсикалы аминдер тзіледі, ал дезаминдену кезінде токсикалы болатын кетоышылдар,спирттержэнеальдегидтертзіледі.Мысалы,орнитиннідекарбоксильденуікезіндепутресцин,аллизинніндекарбоксильденуі кезінде - кадаверин тзіледі. Бл аминдерді екеуі де (путресцин жэне кадаверин) лікті улы заттары болып табылады:
Баса да аминдер де осыан сас тзіледі. Мысалы, фенилалалиннен-фенилэтиламин, тирозиннен-тирамин, триптофаннан -триптамин тзіледі. Бл аминдерді ары арай ыдырауы те кшті токсиндерді тзілуіне экеледі. Тирозинні ыдырауы кезінде тирамин крезол жэне фенол тзіледі:
Триптофанны ыдырауы кезінде триптамин, индолсірке кмірышылы, скатол индол жэне индоксил тзіледі.Глюкурон ышылы УДФ - глюкурон ышылыны рамында болады. Мысалы, фенолды УДФ- глюкурон ышылыны кмегімен залалсыздандыру фенол-глюкурон ышылыны тзілуіне экеледі:
Улы заттарды залалсыздандыру німдері бауырдан ан аынымен бйрекке келіп тседі де, азадан зэрмен шыгарылады.Бауырды залалсыздандыру ызметі заымдалан жагдайда улы заттар азаны ауыр улануын жэне лімін тудырады. Бауырды детоксикациялы ызметіні жадайын баылау масатында Квик эдісі пайдаланылады. Ол шін науаса зиянсыз бензой ышылыны ерітіндісі ішкізіледі де, бдан со тэуліктік зэрде бензой ышылы мен гликоколдан тзілетін гиппур ышылыны млшері аныталады. Шыарылан гиппур ышылыны млшері бойынша бауырды залалсыздандыру ызметі туралы орытынды жасалады:
Амин ышылдарды трансаминденуі жне трансаминазаларды мшелік згешелігі. В6.витаминіні коферменттік рлі. ан сарысуында трансаминазаларды белсенділігін анытауыны диагностикалы мні.
Аминышылдарыны трансаминденуі немесе айта аминденуі трансфераза-лар класыны ферменттері - трансаминазаларымен катализденеді. Бл ферменттерді коферменті В6 витаминіні (пиридоксаль) туындысы - фосфопиридоксаль (ФП - СН = О) болып табылады. Осы реакция кезінде аминышылыны амин тобы - ш альфа -кетоышылдарыны (пирожзім, ымыздысірке, а -кетоглутар ышкылдары) біреуіні альфа-кетотобымен алмасады. Трансаминдену реакциялары айтымды. Айналуды баыты клеткаа субстраттарды келіп тсу жылдамдыына немесе реакция німдершщ шыарылу жылдамдыына байланысты болады. Альфа - кетоышылында кетотопты аминтобына алмасуы негізінен аминышылдары синтезіні соы кезеі болып табылады. Ал, керісшше аминкышылда аминтобыны кетотопа алмасуы аминышылдар катаболизміні алашы кезеі болып табылады. Адам азасында субстратты жэне мшелік згешелігі бойынша ажыратылатын 10-нан астам трансаминазалар бар. Трансаминденуді кптеген реакцияла-рында амин тобыны акцепторы - альфа - кетоглутар ышылы болып табылады:
Трансаминазалар барлы мшелерді клеткаларында болады, біра эсіресе бауыр мен блшы еттерде трансаминдену реакциялары нерлым белсенді жреді:
Бауыр клеткаларында мшезгешелік глутамико-аланинді трансаминаза (ГАЛТ), ал кардиомиоциттерде-глутамико-аспарагинды трансаминаза (ГАсТ) бар. анда бл ферменттерді белсенділігін аныктау сэйкес мшені клеткаларыны бтінділігіні заымдалуын крсететін диагностикалы тест ретінде пайдаланылады. Мысалы, ан сары суында ГАсТ ферментіні белсенділігіні артуы миокард инфарктысы кезінде, ал ГАлТ ферментіні белсенділігіні артуы - гепатиттер (Боткин ауруы) кезінде байалады.
В6 витамині - пиридоксин. В6 витамині- антидерматитті витамин, 3 химиялы трде кездеседі: пиридоксин, пири-доксаль, пиридоксамин. Коферменттік ызметтен баса В6 витамині аминышылдарды жэне аныпаан май ышылдарыны ішекте сіірілуін ынталандырады. Жрек блшы етіні жмысын, бауырды гликогенсинтездеуші жэне детоксикациялы ызметтерін жасартады. Алкогольді улаиуды (абстиненттік синдром) белгілерін азайтады. Гемопоэзды ынталандырады. Туберкулезді емдеуге пайдаланылатын изониазид препараты В6 витаминімен байланысып, В6 гиповитаминозын тудырады, ол дерматит, полиневрит, бауырды ызметтеріні бзылуы трінде крініс береді. айнар кздері - ет німдері, балы, дэнді, брыш тымдас даылдар жэне ішек бактериялары.
Амин ышылдарыны дезаминденуіні трлі жолдары. Аминышылдарды тотыу дезаминденуі.
Аминышылдарыны дезаминденуі аминтопты блінуі арылы жреді, мнда аммиак жэне азотсыз алды тзіледі, ол азотсыз алды ышылдар, гидроксиышылдар, аныпаан ышылдар немесе кетоышылдар трінде болады.
Дезаминденуді 4 жолы бар: тотысыздану, гидролитикалы, молекула ішілік, тотыу. Кптеген азалар шін, соны ішінде адам мен жануарлар азасы шін аминышылдарды эсіресе тотыу дезаминденуі нерлым белсенді болып табылады.
Тотыу дезаминдену клеткаларды пероксисомаларында орналасан аминышылдар оксидазасымен катализденеді. L-аминышылдар оксидазасы кофермент ретінде ФМН-ды, ал D-аминышылдар оксидазасы -ФАД-ты пайдаланады. Олар катализдейтін реакциялар тмендегідей жреді:
Оксидазаларды ішінде е белсендісі - глутамин ышылыны оксидазасы - глутамат-дегидрогеназа (ГДГ), оны коферменті НАД болып табылады. Энергетикалык жаынан бл фермент рамында ФМН бар оксидазалармен салыстыранда энергияны коп шыгымын амтамасыз етеді. Глутаматты тотыгу дезаминденуі тмендегідей жреді:
Глутаматты тотыгу дезаминденуі - кайтымды реакция, ал біра тканьдерде аммиакты жэне альфа - кетоглутаратты тзілу процестері басым болады.