Жекелеген АМ- алмасуыны бзылыстары Амин ышылдары туызатын аурулары

Фенилкетонурия – бл ауру кбінесе жаа туан нрестеде байалады, себебі нрестені азасында фенилаланингидроксилаза ферменті жо боландытан, фенилалнин тирозинге айнала алмайды. Фенилпирожзім ышылыны концентрациясыны анда артуы, нрестені аыл-есіні кем болуына миыны заымдалуына кеп сотырады. Науасты емдеу шін рамында фенилаланині жо диета олдану ажет. Осындай жадай туызбаса одан 25 жаса дейін ана мір сре алуы ммкін дниеге келген 10 000 нрестені бірі осы аурумен аурады екен. азастанда жаа туан нрестені несебінде, анындаы фенилаланинні, фенилпирожзім ышылыны концентрациясын анытап, фенилкетонурияны бар екендігін немесе жо екендігін длелдейді. Фенилкетонуриямен ауран нрестеде 6 жаса дейін арнайы, фенилаланині жо диеті таайындайды. Бл те ымбата тсетін диета, дегенмен азастан алымдары аражатты балаларды емдеп атара осу, оларды 25-30 жаса дейін науас кйінде стаудан лдеайда тиімді деп тапты. Альбинизм - шаша, кзге, теріге тн тс беретін меланин пигменттері синтезделетін меланициттерде тирозинді дигидросефенилаланинге айналдыратын гидроксилаз ферменті синтезделмеген жадайларда альбинизм ауру дамиды. Тирозин – мендалинді тзетін бастапы зат. Кзді, шашты, теріні тсі менделиндерді таралуы мен млшеріне байланысты. Тирозинді ДОФА-а айналдыратын тирозингидроксилаза ферментіні болмауы альбинизімдерді дамуына кеп сотырады. Себебі: мениндер ДОФА-дан синтезделеді. Альнизммен ауратын адамдар терісіні, шашыны, кзініпигменттері болмайды, жарытан орады жне кздері нашар креді. Адама аса ауіпі жо. Паркинсон – ауруы кезінде ДОФ-аминні мида тзілуі бзылады. Себебі белгісіз. алыпты жадайда ДОФ-амин ДОФА-дан белсендірілуі шін С витаминін ажет ететін, Сu2+ -оксидазаны атысуымен тзіледі. Паркинсонизм кезінде ДОФ-амин млшері мида тмендейді. Ауруларды В6 витаминіні арты млшерімен орынына келтіруге болады. Метионинні жетіспеуі бауырда жретін кптеген заттарды синтезімен залалсыздандыруды реакцияларыны тежелуіне кеп сотырады. Алкаптонурия – гомогентизин ышылын рі арай малеинацетосірке, фумарилацетосірке ышылына айналдыратын гемогентизин ышылыны оксидаза ферменті болмаан жадайда алкаптонурия ауруы дамиды. Бндай науастарды несебінде гемогентизин ышылыны концентрациясы жоары болып, несепке ара тс береді. Сонымен, орыта келгенде амин ышылдарыны алмасуына атысатын ферменттеріні синтезі генетикалы трде жрмейтін болса, орталы жйке жйесіні жмыс істеуіне кедергі келтіретін, кптеген науастарда дамиды. Алигофрениясы - Фенилаланингидроксилаза ферментіні белсенділігіні нашарлау немесе генетикалы себептермен тіптен синтезделмеуі фенилаланинні тирозинге айналуына кедергі жасап, керісінше фенилаланин тзілетін фенилпирожзім деп аталатын ышылыны концентрациясын арттырады. Клеткада, фенилпирожзім ышылыны концентрациясыны артуы фенилкетонурия немесе
фенилпирожзім ышылыны тым уалайтын ауруын туызады. Сонымен орыта айтанда амин ышылдар алмасуыны бзылысы те атерлі ауыр трдегі аурулара кеп сотырады.

22. Нуклеопротеидтерді жне нуклеин ышкылдарыны корытылуы жэне корытылу німдеріні сіірілуі.Жануар тектес тагам нуклеопротеидтерге оте бай. Асазанда тз ышылыны эсерінен нуклеопротеидтер нуклеин ышылдарына жэне белока дейін ыдырайды. Нуклеопротеидтерді белокты блігі асазан-ішек жолдарында жай белоктар сияты аминышылдарына дейін орытылады.

Нуклеин ышылдары йы безі сліні нуклеазалары эсерінен гидролиз жолы­мен ыдырайды. Нуклеазалар 5'3'-фосфоэфирлік байланысты гидролизін катализдейді. Нуклеазаларды 2 трі бар: ДН-азалар жэне РН-азалар. ДН-ны полинуклеотидтік тізбегін дезоксирибонуклеазалар (ДН-азалар) гидролиздейді, ал РН-ны полинуклеотидтік тізбегін - рибонуклеазалар (РН - азалар) гидролиздейді. Нуклеин ышылдарыны полинуклеотидтіктізбегіні гидролизі эсерінен мононуклеотидтер (АМФ, ГМФ, ЦМФ, УМФ, d-ТМФ, d-ГМФ, d-АМФ, d-ЦМФ) тзіледі. Мононуклеотидтер ішекті нуклеотидазаларыны эсерінен нуклеозидтер мен фосфор ышылына дейін гидролизденеді:

Ішекті абырасына нуклеозидтер, азотты негіздер, пентозалар жэне фосфор ышылы сііріледі. Ішектен ан аынымен нуклеопротеидтерді орытылу німдері: аминышылдар, нуклеозидтер, азотты негіздер, пентозалар, фосфор ышылы бауыра, сонан со баса мшелер мен тканьдерге жеткізіледі.

Азаны заымдалан клеткаларыны нуклеин ышылдары тканьдік нуклеазалар, нуклеотидазалар жэне нуклеозидазаларды эсерінен здерін крастырушы компоненттер-ге дейін гидролизденеді. Ары арай нуклеотидтерді (нуклеозидтерді) тканьні ішіндегі айналуы жреді, бл айналымны пуринді немесе пириминді нуклеотидтерге (нуклеозид-терге) атысы бойынша зіндік ерекшеліктері болады.

23Пуринді нуклеотидтерді биосинтезі

Пуринді нуклеотидтерді биосинтезі шін глутамин, глицин, аспартат, кмірышыл газы, формил-ТГФ жэне метенил - ТТФ болуы ажет, олар пуринды ядроны алыптастыратын осылыстар. Пуринді ядроны алыптасуы рибозо-5-фосфатта жреді, ол АТФ есебінен белсендіріліп, 5-фосфорибозил - 1 пирофосфата айналады. Ары арай амидинофосфорибозилтрансфераза ферментіні эсерінен глутаминны аминтобын пай-далана отыра, 5-фосфорибозиламин тзіледі. Ары арай кезекті синтез реакцияларында 5-фосфорибозиламинге глицинні алдыы, метенильді радикал жэне т.б. келіп осылады. орытындыкезенде инозинмонофосфат (инозин ышылы) тзілеі:

Гипоксантиннен инозинмонофосфатты, гуаниннен ГМФ-ты синтезіні бзылуыны тымуалаушы трі - Леш-Нихан ауруы болып табылады. Бл ауру кезінде гипоксантин-гуанин-фосфорибозилтрансфераза ферментіні дефектісі эсерінен гипоксантин мен гуанин нуклеопротеидтерді синтезі шін кайтадан пайдаланылмай, толыымен зэр ышылына айналады. Гиперурикемиямен атар, науас балаларда (л балаларда)-церебральды паралич-тер, интеллекті бзылуы, зіне-зі жараат салу байалады. Мндай науастарды емдеуде пиримидинді нуклеотидтер (АМФ, ГМФ жэне ИМФ) пайдаланылуы ммкін.

 

24Пуринді нуклеотидтерді ыдырауы Зр кышкылы Тканьдерде пуриндік нуклеотидтерді ыдырауы фосфатты, рибозалы немесе фосфо-рибозалы алдыкты гидролитикалы жолмен блінуі аркылы жзеге асырылады. Бл реакцияларды алдында АМФ пен ГМФ немесе аденозин мен гуанин гидролитикалы жолмен дезаминденеді. АМФ-ты дезаминденуі кезінде инозинмонофосфат тзіледі. Аденозинны дезаминденуі кезінде - инозин тзілді. Инозинны одан ары арай гидролизі гипоксантинні тзілуіне экеледі.

ГМФ-ты дезаминденуі кезінде ксантозинмонофосфат жэне аммиак тзіледі. Гуанозинні дезаминденуі кезінде ксантозин тзіледі, ол ары арай ксантин мен рибо-заны тзе отырып, гидролизге шырайды. Ксантиноксидазаны эсерінен ксантин зэр ышылына тотыады

Пуринді нуклеотидтерді алмасуыны соы німі - зэр ышылыны тзілуі бауыр­да жреді. Агзада тэулігіне 0,5 -1,0 грамм зэр ышылы тзіліп, зэрмен шыгарылады. Cay адамны анында 0,16 - 0,57 ммоль/л зэр ышкьілы бар. Зэр ышылы суда нашар ерипн осылыс. анда зэр ышылы анны белоктарымен байланыста болады жэне сол арылы трактанады. Аздаан гиперурикемия зэр ышылы тздарыны (натрий ураты) кристалл-дануына жэне осы кристаллдарды дэнекер тканьде, буындарда, шандырда, шеміршекте, теріде жэне бйректе жинаталуына экеледі. Гиперурикемия жректі ишемия ауруын-да кездеседі жэне кбінесе подаграа экеліп соады. Подагра кезінде зэр ышылыны тздары са буындарда жинаталып, оларды деформациясын, абынуын, ауырсынуын жэне ызметтеріні бзылуын тудырады. Бйрек жолдарында ураттарды жинаталуы бйрек тастарыны тзілуіне экеледі. Бйрекке тас байлану ауруы - подаграны жиі кездесетін салдары. Ересек адамдарды 0,3 %- 17%-ы ауыратын подагра ауруыны негізгі себебі - гиперурикемия екеніні бір дэлелі - осы ауруды емдеу жэне алдын алу шін аллопуринолды пайдаланылуы болып табы­лады. Гипоксантинні рылымды аналогы ретінде, аллопуринол, ксантиноксидазаны бэсекелес ингибиторы болып табылады. Аллопуринолды тэулігіне 0,2 - 0,8 г дозасын-да абылдау анда зэр ышылыны млшерін алыпты млшерге дейін тмендетеді жэне гипоксантин мен ксантинні дегейін арттырады, олар суда жасы еріп, зэрмен жеіл шыарылады.

25Пиримидинді нуклеотидтерді ыдырауы жэне биосинтези Пиримидинді нуклеотидтер сэйкес клеткалы ферменттер эсерінен нуклеозидтер, фос­фор ышылы, ары арай азотты негіздер мен пентозалара (рибоза немесе дезонсирибоза) дейін гидролитикалы жолмен ыдырайды. Ары арай пиримидинді негіздер катаболизміні згешелік жолы жреді.Цитозин урацил мен аммиакты тзе отырып, дезаминденеді. Урацил дигидроурацилге тотысызданады. Бдан со дигидроурацилды гидролитикалы дециклизациясы жреді де, d-уридопропионат тзіледі, ол С02 , аммиак жэне d-аланинді тзе отырып, гидролизденеді:


NH2 СН2 NH3 X (О) „ СООН
СН-СНз   СН-СНз ---------------- ... С02 + н2о
соон $-аминоизобутщ mm ме СООН •тилмалонат

Бета-аланин HS-KoA-ны рау шін, карнозин мен ансерині синтезі шін пайдаланыла­ды, сонымен атар дезаминдену жолымен аммиак пен малоната дейін ыдырайдТиминні ыдырау жолы да осы сияты, біра дигидротиминні дециклизациясы кезінде
бета-уреидоизобутират тзіледі, ол С02, аммиак жэне бета-аминоизобутиратты тзе отыра
ыдырайды:

26 Пуринді жане Пиримидинді нуклеотидтерді биосинтезі ответ 23 жане 25

27Нуклепротеидтер нуклеин ышылынан-дн жне рн,белоктан ралан. Нуклепротеидтер тааммен бірге тседі.нуклеин ышылы алмасуыны аыры німі зр ышылы мен тз бйрек арылы шыарылады.Нуклеопротеидтерді алмасу кезінде зр ышылыны кп млшерде пайда болуы жне гиперурекимия байалады.

Бл: -подагра

-т-тас ауруы

-т ышыл инфарктісінде байалады

 

(Грек.podos-ая,agra-тза)-созылмалы,гетерогенді,сіірлерде зр ышылы натрий тзыны шгіп алуымен жретін ауру.40-50 жас шамасындаы ер адамдарда кездеседі.Біріншілік жне екіншілік подаграны Тздар са байламдарда,синовиалды абытарда,шешіршектерде,ла аланы шеміршегінде,бйректе,зр ышылы жне натрий зр ышылы тзы жиналады. Аздаан гиперурикемия зэр ышылы тздарыны (натрий ураты) кристалл-дануына жэне осы кристаллдарды дэнекер тканьде, буындарда, шандырда, шеміршекте, теріде жэне бйректе жинаталуына экеледі. Гиперурикемия жректі ишемия ауруын-да кездеседі жэне кбінесе подаграа экеліп соады. Подагра кезінде зэр ышылыны тздары са буындарда жинаталып, оларды деформациясын, абынуын, ауырсынуын жэне ызметтеріні бзылуын тудырадыБйрек жолдарында ураттарды жинаталуы бйрек тастарыны тзілуіне экеледі. Бйрекке тас байлану ауруы - подаграны жиі кездесетін салдары. Ересек адамдарды 0,3 %- 17%-ы ауыратын подагра ауруыны негізгі себебі - гиперурикемия екеніні бір дэлелі - осы ауруды емдеу жэне алдын алу шін аллопуринолды пайдаланылуы болып табы­лады.

Подаграны пайда болу себептеріне;

Артериальді гипертония,созылмалы алкогольді интоксикация Пуринді негіздерді организмге кп тсуі(мысала,ет,ст,балы,кофе,какао,шоколадты кп млшерде пайдалану) Пуринді нуклеотидті катаболизмі жоарылаанда(мысала,ісікке арсы терапия кезінде) Зр ышылыны зрмен шыарылуыны тежелуі кезінде(мысала,бйрек жетіспеушілігінде) Подагра сыратында негізінен ая-ол буындары ісініп, атты ауырады. Егер згерістер иы буынында болса ол омагра,тізе буынында-гонагра,ол буынындахаирагара деп аталады. Біріншілік подагра,пуринді алмасуды туа біткен бзылысы. Екіншілік подагра-асынан трі: Эндокринды аурулар Нефроцирроза келетін р трлі этиологиялы бйрек аурулары

28 Оротацидурия - гипераммониемия кезінде де болуы ммкін, бл жагдайда орнитинді циклды ферменттеріні ызметі бзылады да, карбомоилфосфат мочевинаны синтезі шін емес, пиримидинді нуклеотидтер, соны ішінде орот ышылы, тзілуі шін пай­даланады. Подаграны емдеу шін аллонуринолды пайдалануда оротацидурия байалады, йткені оротидил ышылы декарбоксилазаны ингибиторы аллогуринолды туындысы болып табылады.

Ксантинурия- Ксантин является непосредственным предшественником мочевой кислоты. Он образуется из некоторых пуринов, в то время как гипоксантин относится к промежуточным продуктам. Окисление гппоксантипа в ксантин, а последнего в мочевую кислоту опосредуется ксантиноксидазой, выявленной в печени и слизистой оболочке кишечника.

Ксантинурия встречается редко. Уровень мочевой кислоты в сыворотке больных (1 — 8 мг/л) обычными методами не выявляется. Низкий уровень гипоксантина отмечается как в крови, так и в моче. При потреблении продуктов, не содержащих пуринов, мочевая кислота прекращает экстретироваться. Ксантин даже менее растворим в моче, чем мочевая кислота; соответственно у некоторых больных с ксантинурией образуются мочевые камни, состоящие из чистого ксантина.

Эти камни не рентгеноконтрастны, однако имеется сообщение об одном случае, когда камень содержал 5% фосфата кальция и поэтому был рентгенологически слабоконтрастным. У некоторых больных, предъявляющих жало бы на мышечные боли после физических упражнений, отмечаются отложения кристаллов ксантина в мышцах.

В биоптате тощей кишки больных было обнаружено отсутствие активности ксантиноксидазы по пути образования ксантина и лишь 5% ее нормаль ной активности по пути синтеза гипоксантина. Есть сообщения о выявлении ксантиновых камней как редкого осложнения при лечении аллопуринолом.

Ферменты ксантиноксидаза и сульфитоксидаза в качестве кофактора требуют присутствия молибдена. Был выявлен один больной с дефицитом молибдена и недостаточностью обоих этих ферментов. Все больные с ксантинурией должны потреблять большие количества жидкости, ограничивать потребление пуринов и ощелачивать мочу. Растворимость ксантина в моче при рН 5,0 составляет 50 мг/л, а при рН 7,0 — 130 мг/л.

Гормондар 1,Гормондар жіктелуі: тзілу орнына, химиялы табиатына, сер ету механизміне байланысты.Синтезделетін орны бойынша гормондар орталы жэне перифериялы эндокринды бездер гормондары болып блінеді. Орталы эндокринды бездер гормондары.

Гипоталамус гормондары:

1 .Нейропептидтер (либериндер жэне статиндер)

2.Вазопрессин жэне окситоцин

Гипофиз гормондары:

-алдыы блік (аденогипофиз)

1 .СТГ(самототропты гормон)

2.АКТГ (адренокортикотропты гормон)

З.Липотропты гормон (альфа жэне бета-липотропиндер)

4.ТТГ(тиреотропты гормон)

5.Гонадотропты гормондар:

-ФЫГ (фолликулин ынталандырушы гормон) -лютеиндеуші гормон (ЛГ) -пролактин (лютеотропты гормон)

-орталы блік: МЫГ(меланоцитынталандырушы гормон)

-арты блік (нейрогипофиз): 1 .гипоталамусты вазопрессині 2.гипоталамусты окситоцині

Эпифиз гормондары: 1 .Мелатонин

2. Адреногломерулотропин

Перифериялы эндокринды бездер гормондары:

аланша безді гормондары:

1 .Иодтирониндер-тироксин, трийодтиронин

2.Тиреокальцитонин

аланша маы безіні гормондары:

паратиреокрин (паратгормон). Тимус гормондары: тимозин.

йы безі гормондары: 1 .Инсулин 2.Глюкагон

Бйрек сті безіні гормондары: -ыртысты затыны гормондары

минералокортикоидтар: -альдостерон, -11 –дезоксикортикостерон

2 .глюкокортикоидтар: -кортизон -кортикостерон -гидрокортизон

З.андрогендер жэне экстрогендер:

-милы затыны гормондары: -адреналин (норадреналин)

Жыныс безіні гормондары:

аталы бездер Андрогендер:

-тестостерон, -андростерон, -метилтестостерон

аналы бездер фолликуласыны гормондары Эстрогендер:

эстрон, -эстрадной, -эстриол

Сары дене гормондары:

І.Гестагендер: прогестерон (лютеостерон)

2.Реклаксин

Химиялы табиаты бойынша гормондар 4 топа жіктеледі:1.Гормондар крделі белоктар (гликопротеиндер): -ФСГ, лютеиндаушы гормон (ЛГ) , ТТГ 2.Гормондар жай белоктар жэне пептидтер:

СТГ, пролактин, АКТГ, вазопрессин, окситоцин, МСГ, паратгормон, тиреокальцитонин, инсулин, глюкагон.

3.Гормондар аминкышылыны туындысы: -адреналин, тироксин, трийодтиронин, мелатонин 4.Стероидты гормондар:

-андрогендер, экстрогендер, гестагендер, минералокортикоидтар жэне глюкокортикоид­тар.

Гормондарды биологиялы ызметтері бойынша жіктелуіні ерекше маызы бар. рбір гормон алмасу процестері мен клеткаларды ызметтеріне озгеше сер етеді жэне бір баытта тадаулы трде, за эсер етеді, мысалы, липидті, аминышылды жэне т.б. алмасулара.

Биологиялы ызметтері бойынша гормондар 5 топа жіктеледі:

1.Белоктар, майлар жэне кмірсулар алмасуын реттейтін гормондар:

-инсулин, глюкагон, адреналин, глюкокортикоидтар

2.Су-тзды, минералды алмасуды реттейтін гормондар:

-минералокортикоидтар, вазопрессин, паратгормон, тиреокальцитонин.

3.Энергетикалык алмасуды реттейтін гормондар:

-тироксин, трийодтиронин, адреналин

4.Азаны репродуктивты ызметтерін реттейтін гормондар: жыныс гормондары (андро­гендер, эстрогендер), окситоцин, пролактин, гестагендер .

5.Эндокринды бездерді ызметтерін реттейтін гормондар:

-гипофизды тропты гормондары (СТГ, ТТГ, ФЫГ, АКТГ, лютеиндеуші гормон).