Катехоламиндерді хиноидты тотыгу жолы.
Катехоламиндерді хиноидты тотыгуы жэне тзілу німдеріні биологиялы мэнін зерт-теу арылы А.М.Утевский алмасу процесін реттеушілерді алмасуыны функционалды мэні туралы концепцияны тжырымдады. Адреналинны тотыуы кезінде индол жэне оксииндол рылымдарды німдері адренохром, оксоадренохром (Утевский, 1954,1959,1977) тзіледі жне 3 редокс - жйелер пайда болады:
Адреналин--------- дегидроадреналин
Адренохром-------- лейкоадренохром
Оксоадренохром--- лейкооксоадренохром.
Норадреналинны тотыуы кезінде деметильденген хинондар тзіледі. В.О. Осинская зерттеулері крсеткендей хиноидты тотыу німдері КОМТ жэне МАО-ны томен белсенділігі орын алан тканьдерде, мысалы аа блшы еттерінде, жасы крінеді. Катехоламиндерді хиноидты тотыуы кптеген ферменттермен (цитохром с-оксидазамен, катехолоксидазамен, церулоплазминмен) катализденеді. Адреналинны адренохрома тотыгуын супероксид анион- радикал (02 адренохром) жеделдетеді, ол пероксидрадикалды (02 Н) диссоциациясы кезінде тзілуі ммкін, ал ол кезегінде ФМН Н2 -ні оттегімен тотысыздануы кезінде не-месе ксантиноксидазды реакция кезінде тзіледі:
Супероксидты анионны тзілуіні алдын алатын супероксиддисмутаза катехоламиндерді хиноидты тотыгуын баяулатады (Міга Н. Р/ etal., 1972). ЭДТА-ны атысуымен тотысызданган глутатион, цистеин, аскорбин ышылы адреналинны хиноидты тотыгуын ингибиторлайды, біра супероксиддисмутазаны эсеріне араанда элсіз (О.С. Брусов жэне т.б., 1976 ).
Оттегісіз жадайда норадреналинны тотыуына редуктон-комплекс: аденин-Си++ эсер етеді (Murakami Н. Etal., 1975). Электрондарды донаторы ретінде аминозин пероксидазаны атысуымен катехоламиндерді сэйкес аминохромдара дейін тотыуын жеделдетеді жэне ацетилхолин - адренохром комплексіне араанда траты болатын адре-нохроммен комплекс тзеді.
Е алаш рет J. Axelrod (1964) адреналинды адренохрома тотытыратын згешелік ферментті бар екенін дэлелдеді. Ол мысытарды сілекей бездеріні слінде адреналинны ферментті циклденуін ашты жэне температуралы эсерге трасыз ферментті бліп алды. Цианид, диэтилдитиокарбамат, аскорбин ышылы, глютатион пирокатехинаминоциклазаны белсенділігін тежейді. Осыан сас фермент шизофрениямен ауыратын науастарды ан сары суында табылан (Altshule М., NovakU., 1979), ол ацетилхолинны, цианидты, сутегіні асын тотыыны атысуымен норадреналинді норадренохрома тотытырады. Сау адамдар-мен салыстыранда шизофрениямен ауыратын науастарда пирокатехинаминоциклазаны белсенділігі 2 есе жоары. анда бл ферментті белсенділігіні артуы маниакальды-депрессивті психозбен ауыратын науастарда орын алады. Седуксен (диазепам), фенотиа-зинды атарды препараттары осы ферментті белсенділігін тмендетеді. Шизофрениямен ауыратын науастарды анында адренохромны жоары дегейі жэне пирокатехинаминоци-клаза белсенділігіні жоарылауы шизофренияны шыу тегіні адренохромды гипотезасын дэлелдейді ( HofferA., 1958, 1964), ол адренохромдар мен адренолютиндерді негативизмды, ступорды, каатанияны тудыратын абілетін крсетеді.
Суыа тзімді жануарларды суыа шыаранда аа блшы еттерінде жэне бауыр ми-тохондриясында хиноидты німдерді млшері артады. Адренохром мен адренохромны мо-носемикарбозоны ( адренодоксил ) антигеморрагиялы жэне гемостатикалы эсер крсетеді. Адренохром жэне адренолютин ан ысымын тмендетеді, жрек жиырылуыны ритмін бая-латып, амплитудасын азайтады.
Адреноксил дозада артериалды ысымды біраз ана жоарылатады жэне жрек жиырылуыны санын сэл арттырады, RR, P-Q аралыыны трасыз згеруін тудырады, біра олар тез арада алпына келеді (Тапбергенов С.О. 1985). Тромбоциттерді агрегациялай-тын факторлар болып табылатын адреналин мен норадреналиннен ерекше, адренохром жэне адреноксил агрегацияны басталу уаытын тежейді жэне кей жадайларда тромбоциттерді дезагрегациясын тудырады.
