Штік орытпаларды жйесіні диаграммасын ру

Техникада ш жне одан да кеп компоненттерден ралатын орыт-палар да олданылады. штік орытпалардаы фазалы трленулерді сипаттау шін штік кй диаграммаларын пайдаланады.

Мндай диаграммалар, жазы табанында орытпаларды ра м ы, ал вертикаль осі бойынша температура бейнеленетін кеістік фигурасы трінде болады.

штік корытпаларды крамы кбіне те абыралы шбрышты жазытыында бейнеленеді, концентрациялы шбрыш деп аталатын (54-сурет). Бл шбрышты кабыраларында ос орытпалардын рамын бейнелейтін нктелер, ал шбрышты тбелерінде таза компоненттке сйкес келетін нктелер жатады.

 

шбрышты ішінде жатан рбір нкте штік орытпа рамына сйкес келеді. Массаны 100 проценті шін брінен де шбрышты абыраларыны зындыын, алу олайлы,мндай жадайда штік орытпалардаы компоненттер массасы шбрышты абыраларына параллель кесінділер арылы аныталады.

54, а-суретте X орытпасыны химиялы рамыны алай аныталатыны крсетілген. рамы шбрышты бір абырасына параллель тзулердін бойында жататын орытпаларда компоненттеріні біреуінін млшері бірдей болады. Мысалы, М, жне Ь (54, б-сурет) орытпаларында В компонентіні 30% бар. рамы шбрышты бір тебесінен тетін тзуді бойында жатан корытпаларда екі компонентті санды атынасы траты болады. Мысалы, рамы ВЕ сызыыны (54, в-сурет) бойында жаткан корытпаларда А жне С компоненттеріні млшерлері бірдей.

Екілік жйе сияты штік жйеге де кесінділер ережелерін пайдалануа болады. Екі фазаа (рылымды раушылара) блінген орытпа крамы, сол фазаларды (рылымды раушыларды) рамдарын осатын тзуді бойында жататындыы оай длелденіледі. Бл жадайда алынан кесінділер фазалар массасына кері пропорционал болады.

Массасы 5 кг О нктесі рамындаы орытпанын М жне К рамды екі блікке бліну жадайын арастырып крейік (55-сурет), Мнда М блігіні массасы 3 кг, ал К блігіні массасы2 кг болсын.

 

Сондытан да: ОК = 3

ОМ 2

орытпа р трлі рамды ш блікке блінген жадайда санды атынасты анытауа ауырлы центрі ережесі пайдаланылады (55, б-сурет).

О орытпасы массалары 3,2 жне 4 кг болатын М, К ж н е Н фазаларынан ралан. М фазасыны массасы Оm/ Мm, К фазасыны массасы Ок/Кк, ал Н фазасыны массасы Оh/Hh атынастарымен аныталады. О орытпасыны рамы міндетті трде шбрышты ішінде жататындыына назар аудару ажет. Бізді жадайымызда ол — МН шбрышы (мнда шбрышты тбелері орытпа бліктеріні рамын крсетеді).

штік жйелерде бір фазалы, екі фазалы жне ш фазалы айматарды шекарасы исы сызыты бет болады. Трт фазалы тепе-тедікке горизонтальды жазыты сйкес келеді.

Ликвидус жне солидус беттерінен (кез келген кисытыы бар) баса, барлы исы сызыты беттер сызыты болады, яни бл беттер горизонтальды жазытыпен иылысанда тзу сызытар тзіледі. Бл тзу сызытар —конода сызытары, берілген фазалар горизонталыны температурасында колдаы бар екеуіні рамын осатын сызытар.

Егер берілген температурада корытпада ш фаза болса онда конодты шбрыш пайда болады, мндай шбрышты рбір абырасы фазаларды екеуіні рамын осады, мны стіне орытпа рамы, ауырлы центрі ережесі бойынша, конодты шбрышты ішінде жатуы тиіс.

Сйы орытпаларды рамы кристалдану процесінде сйы ликвидус беті бойынша згереді, не эвтектикалы реакциялары бар жйелердегі екі ликвидус бетіні (ос эвтектика сызытары) иылысу сызытары бойынша, не перитектикалы трленулері бар жйелердегі кос перитектика бойынша згереді.

Кристалдану процесінде атты ерітінділерді рамы не солидус беті бойынша, не аралы сызыты беттерді шекаралы сызытары бойынша згереді. Жйені тек кеістік моделін пайдаланып, кристалдану процесіндегі аныпаан атты ерітінділерді крамын дл анытауа болмайды.