Компоненттері атты кйде шексіз еритін штік жйе (система).

Жйені кеістік моделі 56, а-суретте крсетілген. Жйені ликвидус жне солидус деп аталатын екі беті бар. Чертежде бл беттер т температурасына сйкес келетін горизонтальды жазытытармен иылысан. Егер киылысу сызытарын концентрациялы шбрышты жазытыына проекцияласа, онда ав жне с екі исы сызыын аламыз (5б)-сурет). Чертежде конодты ммкін болатын орналасу орны да крсетілген. Конодтын орнын дл аны-тау шін арнаулы зерттеу жргізу кажет. Тек берілген температурада конод-тар бір-бірінен ашытап, зара иылыса алмайды деп тжырымдауа ана болады. Конодтар кездейсо жадайда ана концентрациялы шбрыштын тбесі арылы туі ммкін.

 

атты кйде химиялы осылыстар тзбейтін жне бір-бірінде ерімейтін компоненттерді штік жйесі.Ликвидус беті мен солидус жазытыы, сондай-а рбір жбы бір-бірімен ос эвтектика сызытары болатын ликвидус беттеріні иылысуы жне ш ликвидус бетіні иылысу нктесі — Е штік эвтектика нктесі —57-суретте крсетілген. Ал ос эвтектика сызытары мен штік эвтектика нктесі концентрациялы шбрыш жазытыына проекцияланан.

Аралы сызыты беттер призманы ырымен шектеседі (57, б-сурет). Мндай беттер жйеде — алтау. Олар призма ырларында жатан ос орытпаларды звтектика сызыктарынан басталып, призма кабыралары мен кос эвтектика сызытарыны арасына орналасады да, тмен карай баытталады. Солидус жазытыында аралы беттерді орбір жбы бір-біріме тзу сызы бойынша иылысады. Берілген жйені барлы иылысу сызыы концентрациялы шбрыша проекцияланан (57, в-сурет),

рамы алты исы сызыты шбрыштын (Лс1 Е, Всх Е жоне т. б.) ішінде жататын орытпаларды ш кризистік температурасы болады. Жоары температура ликвидус беттеріні бірінде (бл температурага кристалды сйы ерітіндісінен таза компонентті бліне бастауы сйкес келеді), екінші температура аралык сызыты беттерді біреуіндс (ос эвтектикадан бліне бастайды) жне шінші температура солндус жазытыында (бл температурада таза компоненттерді штік эвтектика кристалдана бастайды) жатады. рамы е.\ Е, е% Е, еъ Е жне АЕ, ВЕ, СЕ сызытарында жататын корытпаларды екі кризистік нкте.сі болады. Бірінші топтаы орытпаларда кристалдану ос эвтектика тзілуден басталып, штік эвтектика тзілумсн аяталады, ал екінші топтаы орытпа-ларда кристалдану таза компонеттер кристалдарыны блініп шыуынан басталып, штік эвтектиканы тзілуімен аяталады.

Е нктесі рамы орытпасыны штік эвтектика кристалданатын бір кризистік нктесі болады.

 

 

Диаграмманы горизонтальды жазыты имасы изотермиялы има дeп аталады. Горизонтальды жазыты (57, г-сурет) барлы алты аралы бетті ияды.Изотермиялы има тадап алынан температурадаы берілген жйе орытпасыны фазалы тепе-тендігі жайлы малмат береді. Температура згергендегі фазалы трленулерді сипаттау шін вертикаль ималарды — политермиялы ималарды пайдаланады (57, 5-сурет). Олар ос кй диаграммасына сайды.

Баылау сратары:

1.атты кйде шексіз еритін компоненттер шін штік жйе.

3.химиялы осылыс тзбейтін,ерімейтін жне атты кйде бір бірінде ерімейтін компоненттер шін штік жйе.

4.Кесінділер ережесін штік жйе шін олдану.

6.ш компонентті жйе диаграммасын бейнесіні дістері.

7.Изотермиялы тілік дегеніміз не?

Глоссарий:

Изотермиялы има- диаграмманыны горизонтальды жазыты имасы

Политермиялы има –температура згерісінде фазалы трленулерді сипаттайтын тік има

Концентрационды шбрыш- штік орытпаларды рамын жанжаты шбрышты жазытыта корсете алады

шбрышты жатарында нктелер екі жйелі орытпаларды рамын,ал шбрышты брыштарында нктелер таза компоненттерді рамын корсетеді

.

Блиц-тест

1.Диаграмманыны горизонтальды жазыты имасы аталады

  1. Политермиялы има
  2. Изотермиялы има
  3. Полигоном
  4. има

2.штік орытпаларды рамын жанжаты шбрыш аталады

  1. жанжаты шбрышты
  2. Концентрационды шбрыш
  3. Те бйірлі шбрыш
  4. Косоугольник

3. шбрышты брыштарында нктелер корсетеді ... рамын

  1. ртрлі компоненттерді
  2. Таза компоненттерді
  3. Лай компоненттерді
  4. Стандартты компоненттерді

4. шбрышты жатарында нктелер корсетеді ... рамын

A. штік орытпаларды

B. Екілік орытпаларды

C. Моно орытпаларды

D.ртрлі орытпаларды

5.Горизонтальды сызы бір температурада екі фазалы рамдарды біріктіретін

A. Тік сызы

B. Канода

C. Тікенек

D. исы сызы

 

Негізгі дебиет

1.Лившиц Б.Г. Металлография М, Металлургия, 1990.

2.Вегман Е.Ф., Руфанов Ю.Т., Федорченко И.Н., «Кристаллография, минералогия и рентгенография» М, Металлургия, 1990г.

3.Миловский А.В. «Минералогия и петрография» М, Москва 1979г.

4.Торопов Н.А. , Булак Л.Н. «Кристаллография и минералогия» М, Москва 1972г.

5.Захаров А.М.Диаграммы состояний двойных и тройных систем.М, Металлургия ,1978г.

6.Ермолов В.А. Геология: Учебник .Часть 1.М.МГТУ.2004г

7.ЕрмоловВ.А.Геология,Учебное пособие.Часть5 «Кристаллография, минералогия и геология камнесамоцветного сырья».М.МГТУ.2007г.

8.ЕрмоловВ.А, ПоповаГ.В, МосейкинВ.В.и др.Учебник. «Месторождения полезных ископаемых»М.МГТУ.2007г.

9.ЕрмоловА,ПоповГ.Б,МосейкинВ.В. и др.; Под ред.В.А.Ермолова. Месторождения полезных ископаемых .М.:Изд.МГГУ, 2004год (электр.библ.)

Осымша дебиет

10.Емельянов Н.А. «Практика руководства по минералогии» М, Москва 1972г.

11.Юшко С.А. Руководство для лабораторного исследования руд. Методы лабор. исследования руд.

12.Смагулов Д.У. Металлография: Окулык/ Д.У. Смагулов. - Алматы: КазУТУ, 2007  

 

 

Дріс 15