Бастапы дайындамалар
СОУДЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫ ПРОЦЕСІН ЖАСАУ
Бастапы материалдар
1.2
Соуды жне ыстытай клемдік алыптауды олданып алан соылманы белгілеуіне, жауаптылыына, габариттік лшеміне жне жмыс істеу шартына байланысты келесі деформацияланатын металдар мен орытпалар олданылады:
Дадылы сапасы бар кміртекті болаттар;
Сапалы рылымды кміртекті болаттар;
оспаланан рылымды болаттар;
Жоары оспалы, тота траты, ота шыдамды жне тзімді болаттар мен орытпалар;
Тсті орытпалар (алюминий, магний, титан, мыс жне басалар).
Осы замана машинажасау таза металдардан (молибден, вольфрам, ниобий, кобальт жне т.б.) жасалан соылмалара мтажданады.
Таза металдарда е жоары илемділік асиеті бар. Осыан сйкесті оспалау элементтеріні жне оспаны млшерін кбейту орытпаларды илемділік асиетін азайтуа алып келеді.
Осы себептен жоары кміртегілі болатты жне жоары оспалы болатты алыптау арнайы режимді олдануды талап етеді.
Соылманы жасауа олданылатын е кп таралан болаттарды табасы, оларды механикалы асиеті жне жуыты белгілеуі оулытарда келтірілген [1, 6].
Болатты табасын тадаанда экономикалы болжауды ескеру керек. Сйтіп болатты сапасы жоары болан сайын оспалаушы элементті млшері кп болады. Бндай жадайда тадалан орытпаны баасы жоары болады. Жоары беріктікті жне оспаланан болатты олдану ауыр кштер тсетін жне жауапты тетіктер шін пайдалы.
Бастапы дайындамалар
Соанда жне алыптаанда дайындама ретінде келесі болаттан жасалан илемні трлері олданылады:
ймакесек. Сйы болатты немесе орытпаны сауыторама йып ймекесекті алады. Оны ірі соылманы жасау шін олданады.
Жаншылан кеспелтек (блюм). Жаншылан кеспелтекті жаншитын илемдеу орнаанда ймакесектен алады. Ол ірі алыпталан соылманы жасау шін олданылады. Кеспелтекті клдене имасы абырасында ойыс бар жне брыштары дгелектелген квадрат. Квадратты абырасы 
лшемінен 
мм дейін, ал кеспелтекті зындыы 1-ден 6-м дейін згереді.
Срыпталан илем. Осы илем алыпталатын соылманы кпшілігі шін дайындама болады. Шыбыты зындыы 2-ден 6-м дейін. Клдене имасы дгелек немесе квадратты. Осы дгелек клдене има деттегі длдікпен (диаметрлері 
лшемінен 
мм дейін) жне жоары длдікпен (диаметрлері лшемінен 
мм дейін) жасалынады. Квадратты клдене има деттегі жне жоары длдікпен (абыралары 5-тен 250 мм дейін) илемдеу орнаанда алынады.
Млшерленген болат (сымдаумен делген). Дгелек клдене имасы бар шыбы мынандай лшеммен жасалынады: 2-5-ші кластар бойынша длдікпен диаметрі 3÷30 мм; 3-5 кластар бойынша длдікпен диаметрі 31÷65 мм; 4-5-ші кластар бойынша длдікпен диаметрі 67÷100 мм. Млшерленген болат алыптаушы автоматта алыптанан кезде дайындама ретінде олданылады. Бдан баса, жаппай ндірісте клемдік алыптау шін периодты илем жне арнайы пішінді илем олданылады.
алыптауа олданылатын илемделген болаттаы аауларды (жегіде, жары, тілік, абаттану, тырнаіз, сызыіз, ылшы, ылау, бетаауы) тауып, содан кейін алып тастау керек (кбінесе газжалынды деуді, пневматикалы топапен шауды жне ажа ралмен айрауды олданады). Болатты дайындамада беттік аауларды алып тастау шін бакалитті байланыстары бар, тйіршіктігі 12÷60 болатын электкорунды ажарлау дгелектері олданылады. Ажарлау дгелектеріні айналу жылдамдыы 30÷50 м/с болады.
Аауларды саны кп болан жадайда, бастапы металды трі жне пішініне байланысты, сыдыра-ажарлайтын, жоылайтын немесе сргілейтін білдектерде сыдыруды жргізеді. Егер кміртекті сапалы рылымды болаттардан жасалан илемде аауларды тередігі лкен болса онда металды жарамсыз деп санап кайтадан балытуа жібереді.
Илемні бетін жегіде жне отабыршытан шыан заттан тазалауды механикалы жне химиялы (уландыру) тсілдерімен жргізуге болады. Механикалы тазалауды олданбай металды бетін уландыру отабыршыты сенімді жоюды амтамасыз етпейді. Сондытан алдын ала механикалы деуді (бетті тазартуды) олданады, яни сыдыру, ажарлау, металл ылшыымен тазалау, бытыратазартышпен тазалау.
Тазалау тсілін тадау бастапы металды трінен (соылма, илем, йма), оны белгіленуінен, металл табасынан, аау трінен жне оны даму дрежесінен, дайындаманы клдене имасыны лшемінен туелді болады. Экономикалы крсеткіштер бойынша пневматикалы топапен тазалау ажарлау дгелегімен тазалауа араанда 2,5 – 3 есе арзан. ыздырусыз олмен газжалынды тазалау пневматикалы топакпен деп тазалауа араанда 30÷40 % арзан, ал ыздырып тазалаанда жуыты бірдей болады.
Ашы алыпта алыптау шін олданылатын ысты илемделген шыбытар, кейбір ндірісте диаметр бойынша длдікті жоарлату шін жне кміртексізденген абатты алып тастау масатында жону білдегінде жонуа тартылады.
Аауларды алмаан жадайда беттік аауды бар болуы соылманы материалында жарыты пайда болуына алып келеді.