АЛЫП ДАЙЫНДАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

1. алып дайындауа ойылатын талаптар

2. алыпты тетіктерін дайындауа арналан материалдарды тадау

3. алып дайындауды технологиялы рдістері жне тсілдерін тадау

4. алыпты тетіктерін жылумен деуді ерекшеліктері

Ыстытай клемдік алыптау шін арнайы аспап алыптар олданылады. алыптарды конструкциясы таайындалуына, деформация сипатына, жмыс істеу принципіне байланысты. Блу операцилары шін: кесу, шабу, тесу алыптары; пішін згертетін алыптара: клемдік алыптау, вальцовка, тзеу, жаю,................

Мамандандырылан алып: алыптау топатарыны жне білік соатын алып, яни бірттас алып.

мбебап алып: пішін тзетін жеке тетіктерін алмастыра отырып ртрлі тетіктерді алыптау (осиінді машиналар, гидравликалы баспатар жне т.б.)

алыптар бір жылалы, екі жылалы жне кп жылалы; арапайым жне крделі болады. Крделі алып рамына: пішін згертетін, орнататын жне баыттайтынтетіктер; бекіту шкілмен, брамалармен немесе ыстытай отырызумен жргізіледі.

алыпты конструкциясы бойынша: са (салмаы 30 кг аз), орташа (30-200 кг), ірі (200-2000кг), те ірі (2000 кг жоары)

алып дайындауа ойылатын талаптар:

- Тетіктерді дайындау мен растыруды жоары длдігі

- Тетіктерді жанасатын беттерін жне жылаларды деуді сапасын жоары болуы.

Осы аталан талаптар бір-біріне туелді. Мысалы: алыпты пуансоны мен ондыры жшігіні беттеріні жоары сапасы ажетті беріктікті амтамасыз етеді. Яни жоары сапалы тетік алу жне алыпты сапасы. Бл талаптарды ескермеу алыпты сапасын тмендетеді.

Жмыс барысында алыптаушы рала ртрлі кштер тседі. Бл кштерді баыты, шамасы ртрлі. Мысалы: шабу алыбыны ондыры жшігіне жмыс кезінде ию, зу, ию кернеулері; соымен тесу алыбыны ондыры жшігіне ию мен зу кернеулері, ал пуансона ию мен ысу кернеулері сер етеді. Осы кштерді серіне материалы дрыс тадалан алып ана шыдайды. Кш кернеулерінен зге алыпа материалды ластануыда сер етеді.

алыптыжндеуге немесе толы тозуа дейін белгілі бір алыптауды орындау абілеті беріктік деп аталады. Мысалы: шабу алыптары 15-60 мы. алыптау технологиясын толы ескере отырып ндірілген алыптарды пайдалану мерзімі за.

алыптау алыптарыны беріктігін арттыру дайындау сапасына да байланысты.

Механикалы деу нтижесінде алып тетіктеріні бетінде кескіш аспапты немесе ажарлау дгелектеріні ізі алады. Бл іздер алыптайтын тетіктерді жмысына жне алыптанатын металды сапасына кері сер етеді. алып тетіктеріні жмыс бетіндегі ажарлау материалынан алан сызаттарды баыты алыптанатын материалды жру баытымен параллель болуы керек.

Аспап ндірісінде тетіктерді делген бетініні кедір-бдырлыын тексеру шін арнайы ралдарды пайдаланады немесе тексерілетін беттерді тазалы эталондарымен салыстырады.

алып тетіктеріні дайындалу длдігі алыптанатын тетікке ойылатын длдікпен байланысты. Сондытан длдік сратары алыптанатын тетікті берілген длгімен жне алып тетігіні таайындалуымен байланысты. Сонымен атар алыптаушы ралды барлы тетіктері екі топа блінеді:

1) алыптанатын тетіктерді пішін тзуіне тікелей атысатын, технологиялы таайындалатын тетіктер (ондыры жшік, пуансон); жоары талап ойылады.

2) алыпты блшектеріні арасындаы байланысты жне зара орналасуын амтамасыз ететін, конструкциялы таайындалатын тетіктер: бл топтаы тетіктерге ойылатын длдік талабы тмен.

алып тетіктеріні жеке бліктеріні бетін деу длдігі келесі ш категорияа сйкес арастыралады:

- алыптанатын тетікті пішіні мен лшемі бойынша дайындау сапасын анытайтын айматар немесе тетіктер (ондыры жшікті жмыс терезесі, пуансондарды жмыс блігі), бл тетіктер деу техникасы бойынша крделі жне ебек сыйымдылыы жоары, шатамаларды ата саталуын талап етеді.

- алыптанатын тетікті пішін тзуіне атысатын, жеке бліктеріні дрыс орналасуын амтамасыз ететін (растыралатын ондыры жшікті біріктірілу жазытытары, пуансондарды бекіту беттері, зектер жне т.б.) жанасатын беттер.

- делетін тетіктерді длдігіне сер етпейтін беттер жне блшектер (стігі жне астыы таташалар, пуансон стаышты жазытытары, алыпты іргетасы), бл беттерді еркін лшем шатамаларымен дейді.