Алыпты тетіктерін дайындауа арналан материалдарды тадау

Ыстытай алыптау алыптары ысты метелмен жанасып, ызады жне температура ауысымы жиі орын алады. Сондытан алып материалына ойылатын талаптар:

- Жоары беріктілік (1000 МПа аз емес)

- Жоары температураа тратылы

- Жеткілікті ттырлы (деформациялау кезінде сынып кетпеу)

- Жылулы шаршауа кедергі (кптеген ызу мен салындау кезінде жарыты пайда болмауы)

- От абыршыына тратылы

Осы талаптара сай алып жасау шін рамында 0,3-0,6% С бар, легирленген болаттар олданылады. Жылумен деу: шынытырылан, 550-680⁰С кезінде босату, рылымы – троостит, троостит-сорбит.

Мысалы: 5ХНМ, ЗХ2В8Ф, ЗХ2М2Ф, ЗХВ4СФ и 4ХСН2М, ФЗХ2В8Ф жне т.б.

 

Алып дайындауды технологиялы рдістері жне тсілдерін тадау

алып дайындауды технологиялы рдістері жне тсілдерін тадау келесі кезеідерден трады:

1) дайындама алу;

2) дайындаманы механикалы деу;

3) алыптыжмыстетіктеріндеу;

4) алыпты тетіктерін жылумен деу;

5) жылумен делген тетіктерді механикалы ажарлау;

6) тазалау ажарлау;

7) растыру, сынау.

 

Алыпты тетіктерін жылумен деуді ерекшеліктері

алыптаушы айлабйымдарды барлыы жасау кезінде ртрлі жылумен деледі. алыпты негізгі тетіктері – пуансон мен ондыры жшікті –шынытыру міндетті емес. Мысалы, жмса металл – жмса болатты, мырышты, алюминийді кесуге арналан алыпты тетіктерін шынытыру керек емес. Сонымен, кез келген жмса металды кесу шін ондыры жшікті шынытырып, пуансонды – аз немесе лсіз шынытыруа болады. ыздырылан металды кесу кезінде ондыры жшік пен пуансонды бірдей шынытырады. лшемі наты тетіктерді шабуа арналан алыпты жасау кезінде пуансонды ана шынытырады, себебі пуансон алынатын тетіктерді лшеміні длдігін амтамасыз етеді. Осы шарт орындалан жадайда пуансонны пішіні з алпын сатайды, егерде шеттері тойтарылса, онда айрау арылы тзетуге болады.

алыпты тетіктері ірі болан сайын, шынытыру кезінде аауларды, ртрлі майысуларды пайда болуы артады. алыптаы шынытыруды ажет етпейтін ртрлі тесіктер асбестті балшыпен немесе ылалды асбестпен толтырылады. Аз лшемді алыптарды наты тетіктерін са ааш кмірімен толтырылан жабы болат жшіктерінде ыздырады. Бл тетікті бет абатын кюден орап, біркелкі ыздыруа ммкіндік береді. алыпты тетіктерін бет жаын тмен арата отырып, жшікке орналастырады.

 

Болат ентабасына арамастан, пуансон мен ондыры жшікке босату амалын откізеді. Бірата болатты ентабасы мен алыпты жмыс сипатына арай босату шамасы ртрлі болады. Аз лшемді алыпты тетіктерін босату ыздырылан мды астауда жргізген дрыс. алыпты тетіктерін пішіні мен шамасына арай суытады. зын емес, жа пуансонды жа абырасын тмен арата отырып, тік баытта майа немесе суа, ал домала пішінді пуансонды кескіш жиегін ала шыарып, батырады. алып тетігіні пішіні крделі рі болат атты болан сайын, салындату сйытыына батыру жылдамдыы баяу болуы керек. Сондытан ондыры жшікті пішіні крделі жне болатты аттылыы жоары болан кезде шынытыруды 40–50°С дейін ыздырылан суда немесе 60°С ыздырылан майда жргізу керек.

Жеке жадайларда сатылы шынытыруды, яни ртрлі екі салындату ортасында тез суыту олданылады. Бірінші орта – тз ерітіндісі, екінші орта - 40°С дейін ыздырылан май.

Шынытыруды бл тсіліні артышылыы жылулы кернеулерді азайту, яни жылулы аауларды болдырмау, сонымен атар жоары ттырлыты беріктімен жасы йлесуі. Сатылы шынытыруды кміртекті болаттардан жасалан алыпты жа тетіктері шін жне легеирленген болаттарды алы тетіктері шін олданады.

 

 

Баылау сратары:

1. алып дайындауа андай талаптар ойылады?

2. Неге пуансон мен ондыры жшікте соы деуді жылумен деуден кейін жргізеді?

3. алып жасауа арналан материал мен дайындаманы алай тадайды?

4. алыпты айлабйымын жасау шін андай жылумен деу тсілдерін олданады?

№ 5 дріс. осиiндi ыссы алыптайтын баспата алыптау.

ЫБ-да алыптауды ерекшелiктері.