Иял жне оны психикалы іс-рекеттегі рлін айындаыз

Адам миында брыннан бар елестерді мнерлеп жаа образ жасау процессі –иял деп аталынады. Сонымен иял-наты шынайылыты білдіретін жне осыны негізінде жаа кріністі жасайтын, тсініктерді айта жасау процессі. Мысалы: адам зіні сипаты мен асиеті жаынан лі толы жетілмеген ебек ралдарын ала отырып, баса ебек операциясын жасау шін ажет зіні кзарастарына сйкес келетін баса ралдарды кз алдына елестетті. иял екі психикалы процесспен-ес жне ойлаумен тыыз байланысты. Егер адам брын болан оиаларды кз алдына келтіргісі келетін болса, ол еске жгінеді. Ал бл кріністер жаа кріністерді жасау шін ажет болса біз иял туралы айтамыз. иялды образдары адамны міріндегі шынайы образдарды жекелеген жатарын айта жасау жолымен жасалынады. Мысалы: Фантастикалы романдарды ои отырып, сіз ойдан жасалынан кейіпкерлер брі бір зіні тр-келбетімен бізге танымал обьектілерге сас екенін ааран боларсыз. Кп жадайда иялдарды іс-рекеті біз ешашан абылдамаан объектілер мен былыстарды объектісін алыптастыруда крінеді.иялдарды іс-рекеті адамдарды эмоциялы кіл кйімен тыыз байланысты. Баытты болаша туралы арман белгілі-бір жадайларда адамды негативті жадайдан шыарады, оан дл азіргі уаыттаы оиадан шыуына кмектеседі. Яни иял бізді іс-рекетімізді реттеуде лкен роль атарады.иял бізді ерікті іс-рекеттерді жзеге асуымен де байланысты. иял бізді ебек іс-рекетеріні кез-келген трінде кездеседі, себебі андай да бір нрсені жасау шін, жасалынатын нрсе туралы хабардар болуымыз ажет.иялды физиологиялы негізі, нерв жйесіні байланысыны актуализациясы, оны ыдырауы айта топтасуы, жаа жйеге бірігуі болып табылады. Осылайша, брыны тжірибемен сйкес келмейтін, біра одан толытай ажырамаан образдар пайда болады. иялды крделілігі, оларды эмоциямен байланысы, оларды физиологиялы механизмні рылымдарымен те тыыз байланысты екенін крсетеді. иял кптеген органикалы процесстер мен озалыстара сер етеді. Ішкі органдары іс-рекетіне зат алмасу процесіне т.б. Мысалы: дмді тскі ас туралы кз алдымыза елестетсек, бізде сілекей блінеді, ал кйік туралы ойласа бізді терімізде кйікті шынайы белгілері пайда боландай боладыБір жаынан иял адамдарды озалыс функцияларына ыпал етеді. Мысалы: Біз жарыс кезінде стадионда жгіріп келе жатырмыз деп елестетсек, блшы еттерімізді озаланы да байалады.Осылайша, иял адам организіміні процесстерін реттеуде де жне оларды жріс-трысын реттеуде де лкен рль атарады

Иялды трлері

иял процессі ес сияты ерікті(масатты) немесе дейі жасалынуы бойынша блінеді. Еріксіз(масатсыз)жасалынан ияла тс жатады. Себебі, онда образдар дейіленіп жасалынбайды, жне де ктпеген ызыты жадайлара тап болады.Ерікті иялды адам шін маызы зор. иялды бл трі адамны алдында зі ойан немесе баса біреуден тапсырылан міндет бойынша белгілі-бір образдарды жасау масаты туан кезде крінеді. Бл жадайда иял адамны з арылы баыланады жне баытталады. Ерікті иялды кптеген трлері мен формалары арасынан жаадан жасалынан иял, шыармашылы иял жне арманды бліп арауа болады.айта жасау иялы адама зіні суреттеуіне толытай сйкес келетін обьектіні жасау ажеттілігі туан кезде пайда болады. иялды бндай трімен, географиялы орын немесе тарихи оиа туралы суреттеуді оыан кезде дебиет кейіпкерлерімен танысу кезінде кезігеміз. иялды бл формасы тек ана круімен ана емес, сонымен атар есту т.б. сияты процесспен байланысты.Ерікті иялды келесі трі шыармашылы иял. Ол адамны жо лгі бойынша жаа образды жасауымен сипатталады. Шыармашылы иял да еспен тыыз байланысты, себебі оны крінісінде адам зіні брыны тжірибесін еске алады. Сондытан да айта жасау иялы жне шыармашылы иялды арасында айын шекара жо. Жаадан жасалынан иял кезінде круші, оушы немесе тыдаушы берілген образды зіні шыармашылы иялыны іс-рекетімен толтырып отыруа тиіс.иялды ерекше трі-арман болып табылады. иялды бл тріні мні жаа образдарды жеке зінні жасауында. Арманны шыармашылы ияла араанда бір атар айырмашылытар бар. Біріншіден, арманда адам зі тілеген образды жасайды, ал шыармашылы иялда адам рашан зі алаан нрсесін жасай бермейді. Арманда адамды зіне тартатын, зі тырысатын белгілі-бір тілек жатады. Екіншіден, арман- шыармашылы іс-рекетке осылмаан иял процессі, яни кркем шыарма ылыми ашулар, техникалы ойлау табу т.б. тріндегі тез арада жне тікелей объективті нім бермейді. Арманны негізгі ерекшелігі, оны болашатаы іс-рекетке баытталандыында, яни арман-зін алаан болашаа баытталан иял.Ырысыз пассивті иял сананы іс-рекеттеріні лсіреуі, оны бзылуы кезінде тсте байалады. Пассивті иялды айын крінісі, адам жо объектілерді абылдайтын галлюцинация болып табылады.