Трт тактілі дизельді фазалы диаграмма
Клапандарды ашылу кезінен жабылу кезіне дейінгі кезеді газтарату фазасы деп атайды. Газтарату фазасын дгелек диаграмма трінде бейнелейді, сондытан оны газтарату диаграммасы деп атайды(5-сурет).
Газтазарту диаграммасына – газтазарту фазаларын крсетіп ана оймайды, сонымен атар сыылу жне лаю процестеріндегі иінді білікті айналу брышында крсетуге болады. Мысалы(5-сурет) А нктесінде 1озыты брышта енгізу клапаны ашылады да В нктесінде 4 кешігу брышында жабылады. Демек енгізу процесі иінді білікті брылу брышы 180-та емес, ол 180+1+4 -ке те.
5-сурет. Газтазарту диаграммасы.
Сыылу процесі В нктесінен басталып С нктесінде аяталады. Жану процесі (лаю такті) С нктесінен басталып Д нктесіне дейін жаласады. Д нктесінде шыарушы клапан ашылады жне осы кезде цилиндрдегі газдар шыарылып, тазаланады процесс А нктесінде аяталады, цилиндрге таза заряд ене бастайды. Цилиндрді толы тазалануы Е нктесінде аяталады. Демек, шыарушы клапан 3 озы брышында ашылып, 2 брышында кешігіп жабылады. Клапанны ашылуы, иінді білікті брылу брышына 180+3 +2 те.
Іштен жану озалтыштарын енгізу клапаныны озыты брышы 3...31°, ал жабылуыны кешігу брышы 8..47° тен.
38 ІЖ-ны оталдыру жйесі озалтышты иінді білгіне берілетін энергия от алдыру кезінде жмсалады:
- блшектерді йкелісін жеуге жне кмекші механизмдерді озалыса келтіруге;
- жмыс цикліні кмекші жрістерін жасауа (цилиндрді жаа зарядпен толтыруа, оны сыымдауа жне шааруа);
- озалтышты барлы озалатын массаларына кинетикалы энергия беруге.
Кліктік типтегі шапша жрісті озалтыштар шін оршаан ортаны температурасы 
-ден тмен болмаанда от алдыру е аз айналу жиілігі мынадай:
- отын тікелей шашыратылатын дизельдерде 125 айн/мин;
- йынды жне арсы камералы дизельдерде 150 
200 айн/мин.
Температура 
кезінде карбюраторлы озалтыштарды от алдыруды айналу жиілігі 30 60 айн/мин. От алдыру сапасы жоары озалтыштар білікті жарты айналымынан-а от ала береді.
озалтыштарды от алдыруды негізгі тсілдері:
- олмен айналдыра от алдыру;
- электр стартерімен от алдыру;
- сыымдалан ауамен от алдыру (пневматикалы от алдыру);
- инерциялы стартермен от алдыру;
- дизельді ыса уаыт бензинге ауыстырып от алдыру;
- дизельді кмекші бензин озалтышымен от алдыру.
От алдыруды амтамасыз ет шін шапша жрісті дизельдер су мен майды жылытуа арналан арнайы жабдапен жабдаталады.
олмен айналдыра от алдыруды автотрактор жне уаты аз озалтыштарда олданады. озалтышты от алдыруа арналан сайман адамны айналдыру кші 16 кг (160 Н) аспайтындай етіп жасалады.
азіргі кезде олмен айналдыра от алдыру негізгі от алдыру жйесі істен шыанда олданылатын осымша жйе болып табылады.
озалтышты электр стартерімен от алдыру. Электр стартері деп озалтышты серпінімен ыса уаыт (от алдыру кезінде) ілінісетін арнайы рылымы бар шаын габаритті траты ток электр озалтышын айтады..
Карбюраторлы озалтыштар шін оларды уаты 0,3-тен 2 кВт-а дейін, дизельдер шін – 1,5-нан 6 кВт-а дейін.
Электр стартері ыса уаыт (10 20 с) от алдыру кезінде жмыс істеуге есептелген. Стартерді жмысшы ток кші бірнеше жз амперге дейін жетеді. Стартерді орек кзі болып кернеулері 6, 12, 24 немесе 32 В, электр заряды 80-100 
а (300-360 кк) аккумуляторлар ызмет етеді.
Электрлік от алдыру жйесіне кіретін электр генераторы аккумулятор батареяларын зарядтауа жне баса да кмекші масаттара арналан.
Сыымдалан ауамен от алдыру. Бл жйе 11.1-суретте крсетілген. Сыымдалан ауа баллоннан 7 ткізіп жіберуші
11.1-сурет. Дизельді сыылан ауамен от алдыруды слбасы (тмендеткіш) клапан 4 арылы ауа таратыша 1, одан кейін кезегімен озалтыш цилиндрлеріні жмыс тртібіне сйкес, лаю тактісі кезінде блок басында орналасан от алдыруды автоматты клапанына жетеді. Поршеньдер сыымдалан ауа рекетінен жылжиды жне иінді білікті айналдырады. 
Сыымдалан ауамен бір мезгілде бріккіш арылы озалтыш цилиндрлеріне отын беріледі. Ауа таратыш озалтышта орнатылан жне отын сорысынан айналыса келеді.