Гуманизм идеясын насихаттап тарату 2 страница

Билет

1.Онтология бл – Болмыс туралы

2.Антропоцентризм ай дуірді философиясына тн принцип? айта рлеу

3. «Ойлаймын,яни мір сремін» тезисіні авторы? Р.Декарт

4. Кнделікті сана – бл: Адамдарды ртрлі оамды былыстарды кнделікті мірдегі тсінуі

5.аза мдениеті ай ркениеттік болмыса жатады? Кшпенділік

6. «ара сздерді авторы?» Абай нанбаев

7. Араб-мсылман философтарыны айсысын адамзатты екінші стазы деп атайды?

л-Фараби

8.Апорийлерді авторы («Ахилл мен тасбаа», «Жебе» жне т.б.) Зенон

9.«айырымды ала трындары»трактатын авторы, орта асырдаы мсылман философы: л-Фараби

10. Ф.Бэконны «Жаа Органон» ебегінде андай трт идол (елес), туралы айтылады?

Ру,гір,нары,театр

1.Утопия іліміні негізгі идеялары жне оны кілдері.XVI . утопиялы ілімі аылшын гуманнисті Т.Морды шыармаларымен байланысты.Т.Мор (1478-1535). Утопиялы социализмні негізін салушыларды бірі. айта рлеу дуіріні гуманист–рационалисті. Басты шыармасы – «Золотая книга, столь же полезная, как забавная, о наилучшем устройстве государства и о новом острове Утопии» (1516). Ол тыш рет ндірісті оамдастыру идеясын дйекті трде длелдеп, оныебекті йымдастыруды коммнистік идеялармен байланыстырды. Бостандыа негізделген иядаы Утопия мемлекетіні шаруашылы ясы – отбасы, олнер ндірісіне негізделген. Утопиялытар демократиялы басару, ебек тедігі жадайында мір среді. Ададар кніне алты саат жмыс істеп, алан уаытында ылыммен, нермен шылданады. Адамны жан–жаты дамуына, теориялы оуды бекпен штастыруына лкен мн беріледі. Мор жаа оама туді бейбіт жолмен іске асыруды армандады.

Идеалды оам туралы жоба жасаан баса да ойшылдар болды.

Т.Кампанелла (1568-1639). Утопиялы оам авторы. Негізгі шыармасы – «Кн аласы». Барлы оиалар фантастикалы Кн аласында болма, ала трындары идеалды оам орнатады жне олар леуметтік ділеттілікті негізге ала отырып, з мірлерімен жне ебектерімен рахаттанба.

леуметтік утопистер сол дуірді леуметтік атынастарына жне кейнгі заман философиясыеа айтарлытай сер етті.

2.Классикалы жне классикалы емес философияны негізгі айырмашылытары андай?

Классикалы философияда ойлау, таным, рух, табиат, тарих проблемаларын тере зерттеді; жалпы даму задарын ашып, диалектиканы даму жніндегі жан-жаты жне дйекті ілімге айналдырды; философиялы методтар мен категориялар жйесін, таным, ойлау, рух жніндегі ілімдерді рды. Сйтіп, Кант, Гегель жне басалары философияны ылым, логика, методология, гносеология, диалектика ретінде дамытты. ылым дрежесіне жеткен философиянын ммкіндіктерін ашып берді. 17-19 асырларда Классикалы философия жалпы аланда – рационализм баыты зіні кемеліне келіп, философияны негізгі іргетасына айналан. 19-20 асыр соындаыРационалистік ойлау дісіне деген теріс пікірлер оянып, олара арсы баытталан философиялы аымдар туындаан. Бл кшті бастаан неміс философы А. Шопенгауер мен Дания ойшылы С. Кьеркогер болды. Осы екеуіні бастаан философиялы ойлау баытын классикалы емес философия бастамасы деп айтуа болады. Жалпы классикалы емес философияны 2 баыты бар Олар: иррационализм, мір философиясы. Иррационализм –табиатаы логикалы байланыстарды болуын, оршаан дниені ттас жне зады деп абылдауды терістеп, Гегель диалектикасын жне ондаы даму идеясын сынады. Иррационализмні басты идеясы – оршаан дниені ттастыы, ішкі задылыы жо, аыла емес аффектіге, ерікке баынады, лем тйдектелген хаос деп тсіну.мір философиясыны зекті ымы – адам шін басты жне шынайылы - мір ымы. мір философисыны негізін салушы Фридрих Ницше (1844-1900). Оны ойыншанша, философиясыны масаты – адамны оршаан дниеге бейімделіп, зін барынша жзеге асыруына кмектесу.

3. Философиядаы негізгі мселесіні екінші жаы: дниені танып білуге болама?Философия - рухани мдениет пен адамзатты білімні кне жне ызыты салаларыны бірі. Философтарды ой-кзарастары негізінде дниетанымды мселелер ала ойылып, олара жауап ізделді. Мндай мселелерді тсіндіру адамдар шін мірді маызды маынасы, негізгі мні болып табылады.

Философия ылымында мынадай ш мселені арастыру маызды:

• Бірде бір жеке ылым лем туралы, адам туралы, жалпы ттас, интегралды білімді зерттей алмайды.

• Философия лемді тек ана танымайды, сонымен атар баалайды.

• Ол дниені тану дістерін мегереді.

Философия дние мен адам туралы ттас ілім ретінде зіне мнді, маызды мселелерді жиынтыын оса арастырады. Философия адамзат оамыны басты ндылытарыны жаымды жне жаымсыз атынастарын анытайды. Философиялы білімні негізгі мнісі оны екі жатылыында:

1. Оны ылыми біліммен састытары те кп, мысалы - пні, дістері, логикалы - тсініктік ойлау аппараты.

2. Бір жаынан философия таза кйдегі ылыми білім емес.

Философияны баса ылымдардан басты айырмашылыы — ол

философия адамдармен жалпы игерілген білімні теоретикалы дниетанымы болып табылады.

Билет

1. Идеалды билеушіні бейнесін жасаан «тты білік» ебегіні авторы? Ж.Баласауни

2.Прогресске арсы оамны здігінен дамуы :Регресс

3.дай мен табиатты тедесуі: Пантеизм

4.лемді жаратаннан кейін,дай іс-рекетіні бар болатынын жоа шыару: Деизм

5.Натурфилософия андай ымды білдіреді? Табиат философиясы

6. «Монаданы» рухани болмысты бірлігі ретінде енгізген,жаа заманны лы философы? Г.В.Лейбниц

7. Шортанбай,Дулат,Мрат сияты аын-жырауларды акылды дстрі алай аталады?

Зар-заман

8.зіні «Адам адама дай» деген принциптерімен белгілі неміс классикалы философиясыны кілі: Фейербах

9. Теология - : дай жне ол жаратан тіршілік иелері туралы ілім

10.Антикалы философияда болмысты философияны басты мселесі деп арастыран кім? Парменид

1. Даосизм философиясындаы негізгі идеяларды крсетііз

Даоцизм дниені пайда болуын осылай тсіндіреді. Барлы заттарды, былыстарды дамуы шебер трінде жзеге асып отырады. Олар даодан пайда болады, седі, дамуды шарытау шыына жетеді. Содан со бейболмыса айналады. Бейболмыстан со айтадан болмыс пайда болады. Барлы лем – Даоны жемісі. Даоцизм ілімінде дниені брі арама-арсылытан тратынын, оны бір-біріне айналып жататынын крсетеді. Ал, адамдар оны здеріні іс-рекетінде, мір сруінде ескеру керек екендігі айтылады. арама- арсылыа айналу даоны озалысы трізді деуге болады. «иындытан ту шін, жеілден бастау керек. лы нрсе кішіден трады. Баыта жету шін баытсыздытан ту керек. Кім лшемді сатаса, стсіздікке шырамайды. Кім жеілдікті іздесе, иындытар з-зінен пайда болады». Даоцизмні бл наыл сздерінен дниені, мір сруді мнін тере тсінетінін креміз. Даоцизм здеріні моралды, леументтік – саяси ілімдерінде адамдарды мірлік ажетті заттары тамаы, киімі, тратын жайы болса, оларды мірі жасы болатынын айтады. Елді ділеттікпен басару ажеттілігін, билік басындаы адамдарды байлыа, ымбат заттара ызыпау керектігін айтады. «Е баытсызды – з лыны шегін білмеу, е ауіптілік – асан байлыа жетуге мтылу». Соысты ай тріне де арсы болып, соысты жазысыз адамдарды лтірумен бірдей деп баалайды. Билік басындаыларды крші елдермен тату, досты атынаста труа, айшылытар пайда бола алан жадайда оны бейбіт жолмен келісім арылы шешуге шаырады.

2. айта рлеу дуірі кезедегі негізгі идеялар мен кзарастар. Осы кезені философтарын атаыз.

айта рлеу дуірі дниетанымыны е маызды белгісі оны нерге, мдениетке арай бет бруы. Егер, Орта асырды – дін асыры деп атаса, ал, айта рлеуді – кркем эстетика асыры деуге болады. айта рлеу философиясында адам тек табиатты мір срушісі ана емес, сондай- а, ол зін – зі жасаушы. Осы асиетімен ол табиаттаы баса мір срушілерден ерекшеленеді. Адам табиаттан жоары трады, оны зіне баындырады. Ренесанс дуірі философиясында табиата деген кзарасты зіндік ерекшелігі болды. Философия жаратылыс тану ылымдарымен тыыз дамыды. Осы ылымдарды жетістігі негізінде философия дниені жаа, пантеистік бейнесін жасауа тырысты. Табиат пен дай бірлігін негіздеп, оларды бір ым ретінде арастырды. айта рлеу дуіріндегі леуметтік-саяси философия да дами бастады. кілдері : Томас Мор йгілі «Утопия» ебегіні авторы, Т. Компанелла басты ебегі «Кн аласы», Н.Макавелли – ебегі «Билеуші».

3. оамды сана дегеніміз не? Оны рылымы мен формалары андай?

оамды сана – оамны рухани мірі, адамдарды оамды психологиясы, идеологиясы, саяси жне ыты кзарастары. оамды сананы бес трлі формасы бар. Олар: саяси сана, ыты сана, моралды сана, эстетикалы сана, діни сана. Саяси сана – бл белгілі бір лттарды, мемлекетті тпкі масатын крсететін оамды ойларды формасы. Саяси сана оамды сананы барлы формаларына ыпалын тигізеді. ыты сана – ол экономикалы жне саяси мддені жатайды, ныайтады. Масаты: оамды меншікті, демократияны, адам ыы мен бостандыын орау. Мораль – оамды сананы е кне формасы. Мораль – адамдарды бір-бірімен атынасын белгілеп, тарихи згеріп отыратын нормаларды, принциптер мен ережелерді жиынтыы. Эстетикалы сана – объективті шындыты кркем образдар арылы бейнелейді. оамны барлы саласына сер етеді. Діни сана – дниені жаратушы «жоары кш» дай арылы тсіндіреді. Гносеологиялы тамыры – дниені тануды, білуді иындыында, айшылыа толы екендігінде. Дін мен ылым – екі аиат.

Билет

1. Тазару,сезімні нрлануы,ндылыты эмоциялы жоары формасы: Катарсис

2.ндылытар теориясы: Аксиология

3.Мемлекет пен азаматты оамды адамзатты ндылытарды е жоарысы деп санаан, «Левиафан» ебегіні аты? Т.Гоббс

4. «Мені білетінім ештее білмейтінім» - кредосыны авторы: Сократ

5. Материализмге арсы философиялы аым? Идеализм

6. Білімні айнар кзін тжірибе деп есептейтін философиялы баыт: Эмпиризм

7.Аиатты лшемі болып табылатын: Практика

8.Дат философы экзистенциализмні негізін салушы: С.Кьеркегор

9.аза халыны манифесесі – «Оян аза!» леіні авторы кім? М.Дулатов

10.Психоанализді негізін салушы: З.Фрейд

1.Сократ есімі антика философиясындаы антропологиялы згеріспен байланысты. Сократті пікірінше адам міріні мні неде жне оны негізгі масаты андай?Сократты айтуынша, философия табиатты зерттеп, танып білу шін емес, адам туралы, алай мір сру, аиатты іздеу туралы ілім. Философияны басты объектісі – адам. Оны масаты – адамды ізгілікке трбиелеу, адамны моральды табиатын, жасылы пен жамандыты, ділеттілікті мнін ашу. Сократ білімділікті адамгершілікпен байланыстырады. Оны айтуынша, ешбір адам жамандыты з еркімен дейі жасамайды. Жамандыты не екенін, оны салдарын білмегендіктен жасайды. Сол шін алдымен адама білім керек. Білім адама жасылы пен жамандыты ажыратуына кмектеседі. Білімділік – ізгілікке, даналыа жетелейді, ал, білімсіздік – жамандыа, адасушылыа апарады. мір – бл нер десек, нерді жетілдіру шін нер туралы білім ажет.

2.Ортаасырдаы Батыс Еуропа философиясы мен араб тілді мсылман философияны арасындаы айырмашылытар андай? Танымал араб тілді философтары туралы не білесіз?

Ортаасырлы батысеуропалы философияны басты мселелеріні негізі дай болмысыны длелі, сенім мен аылды ара-атынасы адам жаныны мгілігі болды. Осы кезеде оамны рухани мірінде стемдік етуші дін болды, яни орта асырдаы ойлау стилі теологиялы болды, яни лемді жаратушы арыш емес, дай болды. Орта асырлы мсылман философиясыны ерекшеліктері:1) ислам дінімен тыыз байланыстылыы. ылым мен дінні бірін- бірі йлесімді толытыруыны жасы мысалы.2) кп лттылы - араб, парсы, тркі жне т.б. лт философтары.3) негізгі философиялы тіл - араб тілі. Араб тілінде философия “фалсафа” деп аталды.4) Басты мселелер - адам жне оны тадыры, адам жне дай, адам жне оам, онтология мселелері. Орта асырлы араб-трік философиясыны басты кілдеріні бірі Ибн - Сина (Авиценна) (980-1037). Ол л-Фарабиді кейбір идеяларын шыармашылы трыда жаластырды: эманация идеясы, аыл-ой туралы идея т.б. Ибн-Сина философиялы білімді екі салаа бледі: теориялы жне практикалы. Оны ойынша, егер теориялы философия аиатты игеруге мтылса, практикалы философия - игілікке жетуге мтылады. Теориялы философияа физиканы, математиканы, ал практикалы философияа саясатты, экономиканы жатызады. Ал логика ылымдарды барлыын пысытайды, ол лемді тану ралы. Барлы ылымдарды шыы метафизика деп аталынады, ал метафизика деп кейде теологияны, кейде философияны атайды. орытындылай келгенде, Ибн-Сина з жауаптарында мынадай идеялара келеді: егер философия аыл-ой мліметіне, длелге негізделген шынды туралы білім берсе, ал теологиялы білім сенімге сйенеді.

3.Кеістік пен уаыт жне оларды негізгі сипаттамалары. Кеістік пен уаыт – материяны маызды атрибуттары. озалыс зін кеістік пен уаыт формасында айындайды. Оларды озалысты кріну формалары немесе сырты лшемі деуге болады. озалысты біз кеістік пен уаытты араатынасы арылы лшей аламыз. Кеістік – озалысты р сттегі рылымы, оны рамды бліктері мен формаларыны араатынасы немесе озалысты р сттегі сырты нтижесі. Кеістік –ол ртрлі жйелерді клемге ие екендігін, зара орналасандыын, рылымдылыын крсетеді. Ол ш лшемді, кез-келген 97 кеістіктік атынастар ш лшем (зындыы, ені, биіктігі) арылы сипатталады. Уаыт – озалысты формалары мен рамдас бліктеріні (не элементтеріні) бірінен-бірі туындап ласу формасы. Материя болмысыны зады, объективті формасы. Уаыт бір лшемді, бір баытты, немі ала арай жреді, айта оралмайды. Материя кеістікте шексіз, уаыт жаынан мгі. Яни, материяны кеістікте аяталатын немесе таусылатын шегі жо. Материя таусылмайды. Материя уаыт жаынан мгі деуді мні – ол жаынан аланда, ешашан пайда болмайды жне еш уаытта жоалып кетпейді. Материя тек бір формадан екінші формаа ауысып, згеріп кетіп отырады. Бдан шыатын орытынды – материя озалыс, кеістік, уаыт формаларыны бріне атысты.

Билет

1.Орталы мселесі адам болып табылатын философиялы баыт: экзистенциализм

2.Феноменологияны негізін салушы: Э.Гуссерль

3.Ф.Бэконны тжырымдауынша «таныма кері сер ететін трт трден тратын...» андай былыс? Елестер

4.Абай философиясындаы маызды мселе: Адам

5.Материяны болмысты трі – Кеістік жне уаыт

6. «Адамны мірі – абсурд » ай философты басты тезисі: А.Камю

7. «Философия» ымын алаш рет олданан грек ойшылы: Пифагор

8. «Адамны жаны таза тата» деген аида жаа заман философиясыны ай кіліне тн: Дж.Локк

9. «От» лемні тп негізі деп санаан:Гераклит

10.Араб тілді философиясында кімді «Екінші стаз» деп атады? л-Фараби

1.Ежелгі ытай философиясыны негізгі ерекшеліктерін крсетііз. Ежелгі ытай еліні леуметтік міріндегі р-трлі згерістерді бола бастауы, ашалай тауарлы атынастарды алыптасуы ртрлі леуметтік топтарды, жіктерді пайда болуына алып келді. Ежелгі ытай мемлекеті шыысты деспотты мемлекет болды. Мемлекет басшысы оамды мірде барлыынан жоары трды. Аристократтар ртрлі мемлекеттік ызметте болды. Олардан кейін рубасылар орын алды, ал, лдар леуметтік сатыдан тыс алды. Оларда ешандай ы болмады. Адамдар арасындаы атынастар ртрлі ритуалды атынастара негізделді. ытайларды дниетанымды кзарастары «Бес кітап» (У Цзин) деген кітапа жазылды. Математика, астрономия, медицина секілді ылымны кейбір салалары пайда болып, кнтізбені, уаыт есептеуді ойлап тапты. Ай мен кнні ттылу мезгілін анытай алды.ытай философиясы негізінен этика жне саясат тірегінде ой озайды. Білім адамгершілікті жетілдіруге апаратын жол деп бааланды. Е жоары білім лы адамдарды айырымдылыы жне оамны барлы сатысындаы жріс- трыс ережелері туралы білім болып табылады. Мемлекетті басару неріне, скери нерге лкен мн берді. ытай философиясы дінге баынышты болмады. Алайда, мифологиямен тыыз байланыста дамыды. Мифологиямен тыыз байланысы ытай философиясындаы жйелілікті жне ылыми ойлауды біраз жетіспеушілігіні негізгі себебі болды

2. Г.В. Гегель философиясындаы идеализм мен диалектика (дамуды задары мен аидалары туралы ілім). Гегель философиясы – сана, рух алашы, ал, материя, табиат екінші, туелді дейтін объективті идеализм. Сондай-а, Гегель философиясыны аса маызды жатарыны бірі – оны диалектикасы. Диалектика Гегель философиясында идеалистік сипатта з дамуыны жоары сатысына ктерілді. Дамуды диалектикалы теориясын жасады. Оны айтуынша, даму белгілі бір жйемен жреді. Олар: Тезис – Антитезис -Синтез. 1) Тезис – денелерді, былыстарды здігінен пайда болуы. 2) Антитезис – ол денелер дамып, пісіп, жетіліп, содан со жоа айналуы. 3) Синтез осы жойылып бара жатан денелерді кейбір элементтері саталып, баса денеге айналуы. Барлы дамуды айнар кзі – Абсолюттік идеяны зіндік дамуы. Ол немі озалуда, згеруде жне дамуда болады. Оны диалектикасында материя мен озалыс бірлігі, кеістік жне уаытты зара байланысы, арама – арсылытыны кресі мен бірлігі, сан згерісіні сапа згерісіне ауысуы жан-жаты мазмнын ашады

3. Философия тарихында адам мселесі алай арастырылады?Адам - арышты тудыран ажап пендесі. йткені оны денесі болса да, ол е алдымен - рух. Осы трыдан алып араанда, адамны баса тіршілік лемінен айырмашылыы - шексіздікке кетеді. Сондытан асырлар бойы айсыбір дін «адамды дай жаратты» деген аиданы осы уаыта дейін стап отыр.

Философияны кп мселелері ішіндегі е зектілеріні бірі -адам мселесі. Бгінгі тада тек гуманитарлы алымдар ана емес, сонымен атар жаратылыс танушылар да «антропты принципті» олдап отыр. Осыдан 13 млрд. жыл брын «лы Жарылысты» негізінде пайда болан Дние - арыш лемі ажетті трде сан алуан кездейсотытар тоысыны барысында тіршілікті, содан кейін саналы пендені, адамды, тудырады екен. Философия тарихында мыдаан жылдар шеберінде адама деген сан алуан анытамалар жасалды. Соларды ішіндегі е ке тарааны - «Ноmо Sapiens» - саналы адам, яни ол - рухани пенде. Адам з алдына неше трлі масат-мраттар ойып, соларды іске асыруа мтылады. Оларды іске асыру жолында ол баса адамдармен сан алуан саналы арым-атынаса тседі. Адамны неше трлі аладау мен кту, айы мен асірет, шатты пен шыармашылыа толы ішкі рухани мірі бар. Уаытында лы Аристотель адамды «Zoon Politikon» - оами жануар деген болатын. Ол да - адамны тектік асиеттеріні бірі. йткені ол баса адамдармен бірігіп ана зіні сан алуан ажеттіліктерін тей алады, яни оамны шеберінде ана мір сре алады. Алашы ауымды оамдаы жазалауды е ата трі - адамды остракизмдеу, яни руды шеберінен шыарып тастау болатынды. Жалыз алан адам рі арай мір сре алмай, жыртыштара жем болады.И.Кант адамны ішкі ар-жданына таалып, оан «Ноmо Morales» деген анытама берген болатын.

Билет

1. Философияда «Антропоцентризм» ай кезеге тн: айта рлеу

2. «Сяо» принципі Конфуцийлерді андай арым-атынасына байланысты айтылады?

лкендерді сыйлау

3. Сана дегеніміз не? Дниені жинатап жне масата сай бейнелеумен, тілмен байланысты, жоары,тек адамдара тн миды ызметі