Жаттарды ыы, оны айнар кздері жне кодификациясы

Халыаралы шарттар ыы – шартты –ыты нормалар жиынтыын райтын, халыаралы шарттарды жасалу тртібін, жарамдылы шарттарын, рекет етуі мен тотатылуын айындайтын халыаралы жария ыты бір саласы. Халыаралы шарттарды ыы осы замана халыаралы ыты негізгі салаларыны бірі, ол халыаралы ыты барлы ыты нормалармен, институттармен жне салаларымен тыыз байланысты болып табылады. Бл сала осы заманы халыаралы ыты ызмет тртібін, шартты нормаларды жасау тртібін, оларды жарамдылыын, рекет ету, тотау рсімдерін, зіне жктелген міндеттемелерді орындамауды ыты салдарын айындайды. Шартты ыты мндай басымдылы рлі оны реттеу объектісіні ерекшелігімен, осы замана халыаралы атынастардаы маызымен, сондай-а халыаралы шарттар ытарыны айнар кздеріні згешелігімен айындалады. Халыаралы шартты зі халыарлы шарттар ыыны объектісі болып табылады, ол халыаралы ыты негізгі айнар кзі; детегі ана емес, сонмен бірге шартты ережелерді де згерту ралы; халыаралы жария ыты барлы салаларында халыаралы ыты маызды жаа нормаларыны ммкіндік береді. ыты баса саласыны рылымында, мазмнында болып жатан згерістерді халыаралы ыты баса салаларыны мазмнынан крініс табары сзсіз. Жоарыда атап тілгендер халыаралы жария ы осы замана жйесінде халыаралы шарттар ыыны ерекше орын алатынын крсетеді.

Халыаралы ыты зіндік айнар кздеріне толып табылмаанымен де, бл айнар кздер, біріншіден, халыаралы –ыты нормаларды жасалу процесінде белгілі бір сатылары болып табылады; екіншіден, за шыару процесі басында серін тигізеді; шіншіден, халыаралы ы нормаларыны бар болуын немесе мазмнын бекітеді.

Халыаралы шарт шарттасушы тараптар шін ытар міндеттер тзеді, блар оны за нормаларында бекітіледі. Осы айнар кз халыаралы ыты негізгі аидаларына сйкес келетін за нормаларын жасайды. Халыаралы ы нормалар жасайтын мемлекетерді келісілетін еріктер аяталан нысандар боланда шарт жасалады. Соы жадайда біз мемлекетер арасында жасалатын келісімдерді де айта аламыз. Ол шін ереже бойынша жазбаша бекітілген немесе ауызша айтылатын белгілі бір мтін болуы керек. Халыаралы ы доктринасы халыаралы шарттарды ыа сай болуыны басты белгісі ретінде оларды жасау басындаы еріктілікті айтады. Сондай-а, шарт тиісті мемлекетерді те ылы ерік білдіруі болып табылан жадайда ыты айнар кзі болып саналуы ммкін. Халыаралы шартта кп мрте олдануа есептелген жалпы нормалар немесе бір ана жадайда олданылатын жеке нормалар да болуы ммкін. Халыаралы шартты ыты табиатына, жасалыс сатылары “Халыаралы шарттар ыы” деген тарауда кеінен тоталатын боламыз.

Халыаралы йымдарды шешімдері, шарарлары. Халыаралы ыты аталмыш айнар кзіні маызы халыаралы ы субъектісі ретіндегі халыаралы йымдарды рлімен бірге арта тседі. Аталан айнар кз з бетінше халыаралы ы нормаларын жасай алмайды. Халыаралы йымдарды аулылары е бірінші Бас Ассамблея мен ауіпсіздік Кеесіні аралары норма жасау процесіне атысады.

Халыаралы Сотты жне трелік сотты сот шешімдері.

Халыаралы Сот пен трелік сот олданыстаы ытарды олданады, талдайды, алайда ы нормаларын шыармайды. Халыаралы Сот Статутыны 38 – бабы, д тармаында оларды шешімдерін “ыты нормаларды анытау шін кмекші ралдар ” ретінде бейнелейді. Сот шешімдеріні маызды ролі мемлекеттерді соттаы тжірибелерін крсетуінен шыып отыр.

Халыаралы жария ыты айнар кздеріні жйесіне сйкес, дебиетерде “ ата ы” жне “ жмса ы” деген ымдар олданылады.

“ата ы” санатына халыаралы шарттарды жне кіметаралы йымдарды міндеттейтін шешімдерін жатызса, “жмса ыа” – сынысты арарларды жатызады.

Халыаралы шарт- бл халыаралы ы субъектілеріні, е алдымен жне негізгі орайда мемлекеттер еріктеріні келісілген крінісі, ол тараптарды зара мделі мселелері бойынша жасалады жне атынастарды халыаралы ыты негізгі аидаларына сай, зара ытар мен міндетерді жасау жолымен реттейтін шартты ережелер болып табылады. Мнда айта кететін бір жайт, халыаралы ытаы шартты процесс атысушыларыны ерікті ана емес, сонымен бірге бір-біріне маызы бірдей жол берушілік нтижесінде пайда болады. Халыаралы шарт ыыны теориясы шарттар те ыты жне те ысыз деп екіге бледі. Халыаралы жария ы субъектілеріні сапалы шартты тжірибелері шін те ыты шарттарды алар орны ерекше екені дау тудырмайды, олар шартты процесс атысушыларыны туелсіздігі мен дербестігін зара мойындауа негізделген.

Ал, кінішке орай іс жзінде кездесетін те ысыз шарттарды не сипаттайды.

Шартты процесті негізгі субъектілері – мемлекеттерді туелсіздігін сырты жаынан шектеу.

Халыаралы ы субъектілеріні ішкі зыреттерін райтын мселелерге ол су.

з мемлекеттеріні задарына баындыру рекеті.

Келісуші мемлекетерді ытар мен індетерді блісудегі жептеуір йлеспеушіліктеріні болуы.

аржылы міндеттемелерді сйкессіздігі , зара тиімділікті болмауы, жол беруде бірдейлікті, тедікті жо болуы.

Халыаралы шарттар ыыны алыптасу процессі ыыны серіне, оны ішінде міндеттемелік ы нормаларыны серіне кп шырады. Мселен, “ pacta sunt servanda”-“шарттар орындалуы тиіс” деген шарттар ыыны негізгі ережесі рим ыынан алынан. Шартты ыты жйеленуі ттастай аландыы халыаралы ы жйеленуіні ажырамас блігі болып табылады.