Таырып. Бірікке лттар йымы мбеп халыралы йым ретінде

 

1. Б рылу тарихы.

2. азіргі лемдегі алатын орны мен маызы.

3. Б масаты мен аидалары.

4. Б кіметтік емес йымдары жніндегі комитеттері

Біріккен лттар йымы – екінші д­ниежзілік соыстан кейін КСРО, АШ, ытай жне лыбритания мемлекет­тері­ні белсенділік таны­туымен рылан халыаралы йым. 1945 жылы Сан-Францискодаы конференцияда антигитлерлік коалицияа мше мемлекеттерді сынысымен кштерін біріктіру масатында крылан егеменді мемлекеттерді халыаралы йымы.^[1] Бас кесесі орналасуы — Нью-Йорк, АШ. Аымда Б рамына 192 мемлекет кіреді. «Біріккен лттар» атауын АШ президенті Ф.Д.Рузвельт сынды. Декларациясы Сан-Францискода 1945ж. 24 азанда абылданды. Бл Б- кні деп жарияланды.

Тарихи шолу

Біріккен лттар йымыны е басты рі негізгі жаты оны Жарысы болып табылады. Тарихи деректерді ала тартса, йым Жарысыны жобасы КСРО, АШ, ытай жне лыбритания мемлекеттері кілдеріні атысуымен жасалан. жат бес тілде – орыс, аылшын, ытай, фран­цуз жне испан тілдерінде дайындалып, оан 1945 жылды 26 маусымында Сан-Франциско конференциясында 51 мемлекет ол ойды. Ал Жары сол жылды 24 азанында аталмыш конференцияа атысушы елдерді Жарыны ратификация­лауларына байланысты кшіне енгізілді. Содан бері 24 азан халыаралы оамдас­тыта Біріккен лттар йымыны рылан кні ретінде кеінен аталып тіп жр.

Кзі араты кпшілікке жасы таныс, йыма мше барлы мемлекеттер кіретін Бас Ассамблея Біріккен лттар йымыны бас органы саналады. Б-а мше елдерді райсысы шешім абылдау кезінде бір дауыса иелік етеді. Жалпыа орта ерекше маызды мселелер, атап айтанда, бейбіт­шілік пен ауіпсіздік, йыма жаа мше­лер мен оны бюджетін абылдау мселе­лері Б-а мше мемлекеттерді штен екісі атысып, дауыс беру орытындысы бойынша шешіледі. Сондай-а Бас Ас­самблея йымны бюджетін арап, бекітеді. йымны ртрлі органдарына мшелер ауіпсіздік Кеесіні сынуымен Б-ны Бас хатшысын сайлайды. Бгінде ауіп­сіздік Кеесіне Ресей, АШ, ытай, лыбритания жне Франция мемлекеттері траты мше. Осы тста айта кетейік, біраз жылдардан бері ауіпсіздік Кеесіні мшелері атарын кбейту жнінде мселе озалып жр. Біра зірше ол шешімін тапан жо.

Масаты

Жарысына сйкес, Б з ызметінде келесі 4 масатты кздейді:

- бкіл лемде бейбітшілік пен ауіпсіздікті сатау;

- лттар арасындаы досты атынастарды дамыту;

- халыаралы мселелерді шешуде халыаралы ынтыматастыты жзеге асыру мен адам ыын рметтеуді олдау;

осы масаттара ол жеткізуде лттарды бірлесіп рекет ететін орталыы болу.

Б зіні кп ырлы функцияларын осанда лемдік ауымдасты ызметіні барлы дерліктей салаларын амтиды. Оны зектілігі, сіресе сіп келе жатан аламды туелділік пен мемлекетттерді халыаралы бейбітшілік пен ауіпсіздікті амтамасыз етуде кш-жігерін біріктіруді талап етумен ерекшеленетін азіргі заманны атыыстарын шешудегі рлі те зор.

Б мше-мемлекеттері шін басты маыздылы йымны халыаралы бейбітшілік пен ауіпсіздікті сатау, арусыздану мен жаппай ырып-жою аруын таратпау секілді зекті мселелерді шешуге атысуы болып табылады. йым, сонымен атар лакестік, есірткіні засыз айналымы мен йымдасан ылмыса арсы крес бойынша халыаралы кш-жігер бастамасын ктерді.

Бгінгі тада ол халыаралы ауымдастыты ккейкесті мселелерін шешуді зінше бір орталыына айналды: Б адам ыын рметтеуді олдау, оршаан ортаны орау, аурулармен крес, жошылы ауымын тежеу, босындара кмек, миналарды залалсыздандыру жне ЖТБ-мен крес бойынша жйелі жмыс атаруда.

Б-ны басты масаттарыны бірі - бкіл лемде бейбітшілікті сатау. Кптеген жылдар бойына йым халыаралы дадарыстарды алдын-алу жне заа созылан атыыстарды шешуде маызды рл атарып келеді. Бейбітшілікті орнату мен сатау жне гуманитарлы кмек крсету жніндегі кешенді операцияларды жзеге асырды. Сонымен атар ол ршіп келе жатан атыыстарды алдын-алу шараларын ола алды. атыыс соынан кейінгі жадайларда ол зорлыты тп негізгін жою мен траты бейбітшілік негізін салуа баытталан йымдасан шараларды жиі ола алуда.

Рылымы

1. Бас Ассамблея – Б Жарысы шегінде кез келген іс пен мселені талылау, мше мемлекеттерге сыныс зірлеу укілетін иеленеді, ауіпсіздік Кеесіні жыл сайыны рі арнайы баяндамаларын талылап, бкіл йымны бюджетін арап, бекітеді. ауіпсіздік жне Экономикалы-леуметтік кеестерге мшелерді таайындайды. ауіпсіздік Кеесіні сынуымен Бас хатшыны 5 жылды мерзімге таайындайды жне Халыаралы сот мшелерін таайындадйды. Бас Ассамблея отырысы жыл сайын ыркйек пен желтосан айлары арасында теді.

2. ауіпсіздік кеесі – халыаралы бейбітшілік пек ауіпсіздік шін креседі. Оны шыаран барлы шешімдеріне Б мшелері баынуы тиіс. Бес трыты мшелері (Ресей, АШ, лыбритания, Франция, ытай) вето ыына ие. Ал алан 10 трасыз мшелерді Б уставыны 23-бабына сйкес сайланады.

3. Хатшылы - бл лемні барлы Б кеселерінде трлі ресми жмыстармен айналысатын халыаралы персонал. Негізгі кеселері Нью-Йоркте, Женевада жне Венада.Хатшылыты бас хатшы басарады.

4. Экономикалы жне леуметтік кеес – 5 айматы комиссиядан трады: Европалы экономикалы комиссия, Азия жне Тыны мхиты шін Экономикалы жне леуметтік комиссия, Батыс Азия шін Экон. жне леум. Ком., Африка шін, Латын Америкасы жне Кариб бассейні шін.

5. аморлы жніндегі кеес – негізгі міндеттеріне аморлыа алынан территория трындарыны саяси, экон., леум. пргресіне, оны білім беру саласында ілгерілеуіне, оны зін зі басаруа немесе туелсіздікке жету баытында прогресситі дамуына жрдемдесу жатады. 1994 ж. 1 арашада уаытша жмысын тотатты.

6. Халыаралы сот – мемлекеттер арасында даулы мселелрді шешетін, сондай-а, Б органдарыны, оны мамандандырылан мекемелеріні ы мселері бойынша сынысты йарым шыаратын е басты йым саналады. 15 туелсіз соттардан трады. Олар баса жмыстармен айналысуа ытарынан айрылан жне дипломатиялы артышылытар мен иммунитеттерге ие. Сота тек мемлекеттер атыса алады, ал жеке жне физикалы тлалар атыса алмайды.

7. 16 арнаулы мекеме: Дниежзілік банк, МАГАТЭ, ЮНЕСКО, Халыаралы денсаулы сатау йымы, Б- балалар фонды,Б- нерксіпті дамыту жніндегі мекесі,т.б., жне арнаулы комиссиялар: Халыаралы ы комиссиясы, Халыарыаралы Сауда ыы жніндегі комиссиясы.

Ресми тілдері: аылшын, араб, испан, француз, ытай, орыс. Б- Жарысы осы йымны бас жаты болып табылады. Онда мше-мемлекеттерді барлы міндеттері мен йымны аидалары баяндалан.