Ысым лшеу рылыларыны жіктелінуі.
ысым лшеу кезінде лшеу бірліктеріні негізгі тсініктемесі.
ысым деп- аудандаы кшті шектері мен оан сер ететін кштін атынасын айтамыз: Р= F/S
лшеу млшері СИ жйесінде ысым лшем бірлігін Паскаль (Па) 1Па= 1н/ 1м2 
суды баанасы= 
атм абылданан. ысым лшеуді негізгі біріншілік сапасы МКГСС жйесінде 1кг/м2 абылданан немесе ысым лшеу бірлігінде жйеге енбейтін бірлігінде техникалы атмосфера 1ат= 1кг/см2 немесе 1мм сынап баанасы (00С температура кезінде сынап баанасыны биік тігі 1мм жне еркін лау деуі 980,655см/см2 ) неменесе 1мм су баанасы (1мм суды биіктігі +40С кезінде д= 980,655см/ см2).
ысымды лшеу шін оларды абсолютті, артышылыжне атмосфералы ысым, вакуумды деп ажыратып алу ажет. Абсолютті ысым Ра- затты жадайыны параметрі Рн= Ра- Рб . Рн- артышылы ысым; Рб- атмосфералы ысым. Егер абсоютті ысым атмосфералытан тмен болса, онда Рв= Рб- Ра; Рв- вакууметрмен лшенетін ысым;
ысым мен дегейді лшеу шін рылылары мен дістері.
ысым лшеу рылылары лшенетін шаманы трі бойынша жне жмыс рекеті бойынша блінеді. (МЕСТ 2405-80).
ысым лшейтін рылылар жмыс рекеті бойынша блінеді;
1. Сйыты- сйы баанасында ысыммен гидростатикалы ысымды лшейтін тегерілуіне негізделген.
2. Поршенді- поршенге рекеттесетін ішкі кшті ысымымен тегеріледі.
3. Серіппелі- атты элементті деформациясыны клемі бойынша лшенетін ысым.
4. Электрлік- ысымды кез- келген электрлік шамаа трлендіруге негізделген неменесе ысымны рекеті бойынша материалды электрлік рамына згеруі.
ысым лшеу рылылары лшенетін шаманы трі бойынша блінеді;
1. Манометр- артышылы ысымды лшеу шін;
2. Вакууметр- вакуумды (сыылан) лшеу шін
3. Мановакууметр- артышылы ысым мен вакуумды лшеу шін рылы
4. Арынды (напоромеры) – аз артышылы ысымды лшеу рылысы
5. Жктемелік (тягомеры)- аз млшердегі сыылан ысымды лшеу шін
6. Жктеме- арынды- аз млшерде ысым мен вакуумді лшеу шін
7. Дифференциалды манометр- ысым ерекшелігін лшеу шін
8. Барометр- барометрлік ысымды лшеу шін рылы
Біз серіппелі манометр мен сйы манометрін арастырамыз.
Сйыты манометрі.Ол зіні рылысыны арапайымдылыымен ерекшелінеді, арзандылыы, жоары лшеуді натылыымен. Олар тжірбиелік жне техникалы лшеу шін ке трде олданылады.
Мні-сйы рылысы баса жйедегі рылыларды тексеру мен градуировкасы шін ызмет етеді, сонымен атар артышылы ысым, сыылан ысым айырмашылыын, атмосфералы ысым.
Сйы рылысы тжірбиелік рылы жне техникалы болып блінеді. Тжірбиелікке: Екі бырлы (U- тріздес) манометр
1- шыны быр
2- шкалалы диск
| Pа |
| h2 |
| h1 |
| Н |
| Pб |
11.1-сурет
быр сйыпен толтырылан (спирт, сынап, су) нлдік шамаа дейін. Баананы сйы гидростатикалы ысымы манометрді ашы дегейінде баса дегейде ысыммен тегерілсе, онда жйе тегерілген кйде болады.
Ра- бырдаы неменесе аспаптаы абсолютті ысым;
Рб- барометрлік ысым (н/ м2) Ра= Рб+ Нpq неменесе Рарт= Ра- Рб= Нpq;
Мнда р-сйы тыыздыы (кг/ м3);
q- тартылыс деу кші;
| h2 |
| H |
| h1 |
| 2 |
11.2-сурет Бірбырлы барометр
1- ыдыс
2- шкалалы быр
ысым лшейтін резервуар ыдыса осылады 1, вакуумды лшеу кезінде- быра 2 осылады. Артышылыы бырдаы 2 сйыты бір дегейде есептелінеді. Сонымен атар: жапсырмалы бырлы микроманометр, компенсациалы микроманометр.
Техникалы рылы:Оан алтылы, оыраулы жне саиналы манометр кіреді. алтылы манометр ысым ламасын лшеу шін олданылады.
| Н |
| Р2 |
| • |
| ° |
| Р1 |
11.3-сурет алтылы дифманометр
1. ыдыс
2. ыдыс
3. осатын шланг
4. алты
ысым мен вакуумды лшеу шін серіппелі рылы. Серіппелі рылы атты элементті ртрлі трінен лшенетін шамасын деформациялауа негізделген. Сезімтал элементті беріктігін деформациялау рылыны шкаласы бойынша сызыты неменесе брыш айналымымыны механизімен трленеді.
Артышылыы – арапайымдылыы, мббап, сенімділігі.
Серіппелі манометрді наты класы 0,5 тен 4 дейін
Сезімтал элементті беріктігіні трі бойынша келесі топа блінеді:
1. бырлы серіппелі рылы (2.4 сурет)
2. Мембралалы рылы- берік элементі болып мембрана (2.5 сурет)
3. Иілгіш мембралалы (сильфонды) рылы (2.6 сурет)
| B |
| R |
| r |
| А |
| А |
11.4- сурет Ттікшелі серіппелі рылы
1- ттік
2- стаыш
3- тісті механизм
4- стрелкалар
5- шкала
Сенсорлы блок (ЛЦП) жадында санды форматта ысым
Электрлік манометр.