Лекция.Оытудаы Кембридж тсіліні теориялы негіздері

Орта білім беру жйесінде лемдік жоары дегейге ол жеткізген анарлым танымал оыту дістемелері арасында сындарлы (конструктивті) теориялы оытуа негізделген тсіл ке тараан (Hattie, 2009).

Бл Бадарламаны басым блігі, трлі тсілдер арастырыланына арамастан, сындарлы оыту теориясы негіздерін амтыан. Бл теория оушыларды ойлауын дамытуолардыбрыны алан білімдері мен жаа немесе сыныптаы трлі дерек кздерінен, малімнен, рдастарынан жне оулытан алан білімдерімен астастырыла жзеге асады деген тжырыма негізделеді. Сындарлы теорияны тиімділігін жатаушыларды басым блігі оны дайын білімді беруге негізделген оыту тсілдерімен салыстыра арап, дайын білімді беруге негізделген оыту тсілдерінібілімді мегеру былай трсын, олар бойынша тере тсінік алыптастырып, бастапы білімді жаа біліммен зара байланыстыруа да ммкіндік тудыра бермейтінін тілге тиек етеді.

Дайын білім беруге негізделген «дстрлі» стиль арылы алынан білім оушыларды жинатаан зге білімдерімен тиімді сіісе алмайды, сондытан механикалы есте сатау, стірт білім алу жадайлары орын алады. Дстрлі оытудан алынан механикалы трде есте саталан мліметтерді емтихан кездерінде тымды пайдалануа болады, біра мн-маынасы тере мегерілмей, жай ана жатталандытан, таырыпты оыту аяталан со немесе емтихан біткен со керексіз болып алады жне оушы оны мірде тиімді пайдалана алмайды. Сындарлы оытуды масаты – оушыны пнді тере тсіну абілетін дамыту, алан білімдерін сыныптан тыс жерде, кез келген жадайда тиімді пайдалана білуін амтамасыз ету.

Оыту туралы сындарлы тсінік оушыа наты білім беруді масат ттан малімні з сабатарын оушыны идеясы мен білім-біліктілігін дамытуа ыпал ететін міндеттерге сай йымдастыруын талап етеді. Бндай міндеттер оушыларды оыан таырып бойынша білімдерін з дегейінде крсетіп, кейбір болжамдар бойынша кмнді ойларын білдіре алатындай, пікір-кзарастарын натылап, жаа ым-тсініктерін рістетуге орайластырылып рылады. Малім ызметіндегі маызды дние – жекелеген оушыларды таырыпты абылдау ерекшеліктерін, оушыларды тсінігін жетілдіру немесе жасарту масатында олармен жмыс жргізу ажеттігін ынуы, сондай-а кейбір оушыларды таырыпты зіне отайлы бірегей тсілдермен мегеретіндігін жете тсінуі.

Сындарлы оытуды жоарыдаыдай сипатталып, тсіндірілуі малімні ой-пайымы мен негізгі кзарастарын, сондай-а сол кзарас, пікірге атысты біратар баламалы шешімдерді білуін де амтиды.

Малім станымы

Психологтар «станым» ымын адамны іс-рекетке бейімділігімен байланыстырады. Социологтар оны негізгі ндылы есебінде атап крсетеді. Малімні станымы оны кзарастарын алыптастыру барысына зор ыпал етеді, ал кзарасы белгілі бір шешімдерді абылдануы мен сыныптаы іс-рекеттерді тсіндіру кзі болып табылады (11.2-сурет). Сондытан кез келген малімні оыту ралдары оны з болжамдарыны, білімі мен станымыны, кзарастарыны жиынтыынан труа тиіс. Бл элементтерді барлыын жинатаса, жеке тланы ерекше «білім беру сызбалары» ралады. Пажарес (1992) оыту стилін тадау кезінде малімні білімділігінен де грі станыма негізделген ой-тотамдарыны ыпалы кштірек деп сендіреді: оыту дерісінде алыптасан кзарастар малімні сыныптаы барлы іс-рекеттеріне сер етеді. дістемелік ралдар немесе оулытардан грі малімні сыныптаы іс-рекеттеріне пнні алай оытылуы керектігі жнінде бден алыптасып алан пікірлер анарлым кштірек ыпал етеді.

11.2-сурет. Малімні станымы оны кзарасын, шешімін жне іс-рекетін ныайтады.

 

Алайда, тамыры тереге кеткен станымдар малімні жаашыл идеяларды абылдау абілетін шектеуі ммкін. Егер де дайын білім беретін «дстрлі» стильмен оытатын малімдер сыни трыдан ойлау абілеттері дамыан оушыларды алыптастырылары келсе, здеріні де сыни трыдан ойлау абілеттерін дамыта отырып, жаашыл идеялара кіл ккжиегін ашулары керек.