Ментжірибеліколданыстары

Математика азіргі кезде ылым саласында ерекше орын алады. Математиканы ылыми теориялы ізденістерімен бірге тжірибелік олданыстарыны да ауымыны ке екені белгілі. ылым мен техниканы даму арыны, экологиялы процестерді басару теориялары кннен-кнге математикалы сипат алып отыраны, уатты электронды есептеуіш ралдарыны пайда болуы, оларды ндірісте ке клемде олданылуы, экономикалы процестерді басаруа араласып отыруы математиканы, баса ылымдар секілді, жоары арынмен даму стінде екенін крсетеді. Математиканы оытуда математика ылымынан малмат алып, математикалы дістерді мегеріп, математикалы ойлауын дамытуа міндетті трде ажет деп саналатын математикалы білім тадап алынады. Математиканы оытуды мазмны мынадай себептермен згеруі ммкін:

1) оыту масатыны кееюі, оамны дамуы жне оны техникалы-экономикалы ажеттеріне байланысты мектеп оушыларыны дайындыына ойылатын талаптарды згеруі, математикалы білім, білік жне дадыларыны дегейіне де сер етуі;

2) математика ылымыны здіксіз дамуы, математиканы ішінде жаа пндерді пайда болуы, оу материялыны мазмнын жаарту ажеттілігі;

3) оам даму рдісінде оушыларды жалпы даму тенденциясы балаларды шыармашылы ммкіндіктерін анытау нтижесінде оу материалыны мазмнын ертерек оу ажеттігі;

4) педагогика ылымдарыны дамуы, математика дістемесіні дамуы, оытуды озат жетістіктерін енгізу саба беруді жеілдету.

Математиканы рбір таырыбын оыанда оны тжірибедегі олданысын анытап отыру арылы математиканы оытуды мазмны айындалады. А.Д. Александров: «Математика курсыны жалпы білім берерлік маызы баса да пндер сияты, е алдымен ондаы ой рісін кеейтетін жне мірде кездесетін былыстара адамны жаындау тсілдерін алыптастыратын жалпы ымдарда жатады. Бл трыдан аланда математика, біріншіден зіні логикасымен, жйелілігімен жне орытындыларыны длдігімен маызды. Екіншіден, математика зіні иындыымен пайдалы. Оны дерексіз атал талдамалары зор жне за аыл-ой жмысын талап етеді, есте сатаудан грі тсіну мен зейінділікті талап етеді» деген болатын.

Соы жылдары тедеулер мен тесіздіктер оушыларды тсінігіне лайыталып бастауышта жне жоары сыныпта оыту дстрі бар. Тебе-те трлендірулер жргізе білу математиканы арнаулы тілін мегеріп оны тсінуден ана трмайды, сонымен бірге дайындалуа ажетті жаттыулармен жргізілетін тебе-те трлендіру жргізе білуді талап етеді. Мндай жаттыуларды здеріні мазмндарыны ртрлі болуына, ерекшеліктеріне арамастан оушылар оларды ртрлі тараулардан орындайды.

Орта мектеп бадарламасына координаталар мен функциялар тек ХХ асырды басында ана ене бастады. азіргі тада мектеп математикасыны ерекше сипатына координаталар дісімен функцияны йренуді кеейту, дамыту, баса таырыптармен байланыстыра білуден трады. Геометрия курсында геометрияны дстрлі мазмны ке млшерде бадарламаа енді, ажетті жаа толытырулар ендірілді. Геометрияны оытуда ртрлі мселені шешуді кп салалы талылауларынан со бадарламаа геометриялы трлендірулер осылады. Векторлар геометрияны бадарламасына алаш рет жетпісінші жылдары енгізілді. Бл таырыпты зор білім берерлік мні практикалы олданысыны кедігі арылы тсіндіріледі. ртрлі маызды есептерге векторды олдану арылы мселелер шешілуде. Орта мектепте математиканы оытуда математикалы анализ элементтері енгізілді. Ол орта мектеп математикасын теориялы жаынан толытырады, бл кптеген практикалы ажеттіліктерден туындады. Информатика мен есептеу техникасыны негіздерін оыту ажеттігі жастарды осы заманы йлесімді математикалы дайындыы жніндегі талаптардан, электронды есептегіш машинаны практикаа ке клемде ендіру талабынан келіп туды.

Мектеп математика курсыны мазмны мен рылымы бар ммкіндігінше оушы тласын трбиелеу мен дамытуа, оларда адами сана мен мінез-лы, шыармашылы белсенділік, леуметтік кмелеттік сияты ілгері асиеттерді алыптасуына ыпал жасауы тиіс. Жалпы білім беретін мектептерде математиканы оытуды масаттарына, оушы тласын трбиелеу мен дамытуа ол жеткізу неге туелді болады? Деген сра туындайды.

Бізді ойымызша ол келесі факторлара байланысты:

1) оыту мазмнына, оыту процесінде оушыларды андай білім, білік жне дадылар игеруіне, осы білім, білік жне дады оушылара андай йлесімділікпен берілуіне, сол білімдерді кедігі мен тередігіне, білік пен дадыны аншалыты берік болатындыына;

2) оыту математиканы оршаан ортамен аншалыты байланысты болатындыына, абстрактілі математикалы ымдарды кнделікті мірде андай тсініктер, былыстар мен деректер негізінде алыптастырылатындыына, оыту процесінде алынан білім мен білік андай практикалы осымшалар келетіндігіне, оыту мазмны тарихи кзарас трысынан алай баяндалатындыына.

оам дамуыны азіргі кезедегі мектептегі білім беруді айта руды негізгі міндеттерін Г.В. Дорофеев былай тжырымдайды: « ... оытуды дістемелк жйесін оны білімділік, апаратты міндеттеріне атысты аланда, оытуды дамытушылы міндетіне басылымдылы беруге бадарлау керек, оушылар мегеруге арналан апарат клемін арттырудан грі, сол апаратты олдану біліктілігін алыптастыруа кшуге акцент жасалу керек».

Г.В. Дорофеев мектептегі математикалы білім беру мазмнын іріктеуге екі жетекші аиданы крсетеді: апаратты сыйымдылы жне леуметтік тиімділік. Яни математиканы оыту барлы оушыны математикалы білім беруді масаттарын жзеге асыруа ажетті білім клемін игеруді амтамасыз ету жне математикалы білім мен білікті талап ететін оамны барлы салаларына маман даярлау. Автор математиканы оыту мазмны келесілерді амтамасыз етуі тиіс деп есептейді:

· оушыларды математикалы іс-рекетін толыанды йымдастыру шін барынша ммкіншілік туызу;

· оытуды рбір кезеінде математиканы оып - йренуге ызыушылыты алыптастыруа, дем беруге жне дамытуа мейілінше ммкіншілік жасауды;

· оыту бейімін дл бадарлау жне мамандыты дрыс тадау масатында оушыларды математикалы жне жалпы интеллектуалды абілеттерін анытау;

· мектептегі баса пндерді сйкес ылымны азіргі кезедегі даму дегейінде оып-йрену ммкіншілігі.

ылыми-техникалы прогресс дуірінде математиканы негізін мегеру жас рпаа білім беру мен трбиелеуді бірден-бір негізгі элементі болып табылады. азіргі кезде дние жзіндегі кптеген елдерде математикадан мектептерде жйелі де, сапалы білім беруге аса назар аударылып отыраны белгілі. Бл жніндегі дние жзілік тжірибеге талдау жасайтын болса, онда мынадай ш тенденцияны байауа болады: Барлы оушылара математикадан белгілі-бір дрежеде білім беруді ажеттігі жне оан сйкесті ылыми-зерттеу жмыстарын кеінен жргізу; математиканы негізгі курстарын жалпы білім беретін мектептерді барлы сатысыны оу жоспарларына енгізуге мтылушылы; мектепті жоары сатысында математикадан білім беруді жеке-даралау мен топтау арылы іске асыруды кеінен енгізу. Дстрлі математика курсына «информатика» пніні енгізілуіне байланысты мектеп математика пндері цикліні олданбалы жне техникалы потенциялы едуір ктеріліп алды. Жаа пн енгізілген жадайларда е алдымен информатиканы оып йренуді маызды математикалы негізін алыптастыруа баса назар аударылады. Осы масатпен математика курсыны математикалы есептерді шешу алгоритмдеріні мысалдарымен толытырылуы керек. Курсты логикалы раушысын кшейту информатиканы абстракті ымдарын тсінуге ммкіндік береді. азіргі заманы техникалы ралдарын белсенді пайдалану математика курсын оып йренуге дайынды ызметін атарады.

Математикалы білім мен дадылар молайып, мазмны тередеп, ауымы кеейген сайын, оны йретуді, оып-йренуді мселелері де згеріп, крделене береді, осылай дістемелік жаа тсілдер пайда болады. Математика дістемесіні алдына ойылатын е крделі мселе – мазмнды іріктеу, срыптау мселесі, яни мият мол орланан математикалы мра ішінен азіргі заман талабына сай, оушыларды ой-рісіне, кш-абілетіне лайы келетіндерін тадай білу проблемасы.Осыан байланысты математика оу пніні мазмны немі згеріп отырады.

Лекция Тиімді оыту

Оытуды кешенді міндеттерін жне малімні ртрлі жадайларда жмыс істейтіндігін ескерсек, тиімділік деген сзді маыналы анытамасы наты емес, екішты болып шыады. Малімдік асиет – крделі феномен, оны мазмны мен лшем ралдары жайында бірыай пікір жо. Малімні жмысыны тиімділігін анытау лшемі жнінде трлі пікірлер бой ктереді: ол малімні жетістіктері (біліктілігі, т.б.), оыту дерісі (оыту дістері, тсілдері жне т.б.), оыту нтижесі (оушыны білім алуына ыпал ету, т.б.) немесе жоарыда аталан барлы факторларды жиынтыы болуы ммкін деген ойлар да орын алуда.

Оытуды андай жолы олданылса да, арастырылатын екі кзарас бар. Біріншіден, оушыны жеке тла жне леуметтік нысан ретіндегі келешегі, екіншіден, оытуды оушы мен малім арасындаы арым-атынас нтижесі ретінде арастырылуы. Малімні касиеттерін баалау барысында баалаушы факторлар жиынтыын пайдалана отырып, асиетті зінше тсіндіріп беретіндігін ыну ажет.

Сындарлы оытуа негізделген сабатар оушылара з білімдері мен станымдары жайында ойланып, сратар ойып, білімін толытырып, белгілі бір таырыпты оып-білу кезеінде з тсінігін згертуге ммкіндік береді. Бл деріс оушыны з болжамдарына кмнмен, сыни трыдан арай отырып, сол арылы лем, тіршілік, жаратылыс туралы зіні тсінігін тередетіп, кеейтуге мтылу ммкіндігін лайтады. Оытуды бл трінде оушылар те маызды рл атарады: олар рбы-рдастарымен леуметтік байланыс жасау арылы белсенді трде білім жинатайды. Малім оушыларды оуына ммкіндік тудырып, оу материалы жне зге де ажетті ралдармен амтамасыз етеді, ал оушылар з кезегінде пн бойынша з тсініктерін арттыру іс-рекеттеріне ынталы боланы абзал.