Лекция. ЖМЫС ДІСТЕРІ МЕН РАЛДАРЫ
ЫНТЫМАТАСТЫ ЖНЕ ТОПТАЫ БІРЛЕСКЕН ЖМЫС
Ынтыматасты оу дегеніміз не?
Ынтыматасты оу –зара іс-рекет жасау философиясы, ал бірлескен жмыс соы нтижеге немесе масата жетуге ыпал етуге баытталан зара рекетті рылымы болып табылады.
Ынтыматасты оу сыныпта пайдаланатын діс ана емес, жеке философия болып табылады. Барлы жадайларда адамдар топтара бірлескен кезде ынтыматасты адамдарды топты жекелеген мшелеріні абілеті мен лесі рметтей отырып жмыс істеу тсілін сынады. Топты жмысы тиімді болуы шін топ мшелері арасында билікпен жауапкершілікті блу орын алады. Ынтыматасты оуды алышарты топ мшелеріні ынтыматастыы арылы ымыраа, птуаа жетуге негізделген.
Бірлескен оуды мні
Ынтыматасты оу – оыту мен оуа білім беру тсілі, бл проблемаларды шешу, тапсырмаларды орындау немесе лдебір нім жасау шін бірлесіп жмыс істейтін оушылар тобы дегенді білдіреді. Ынтыматасты оу оуды табии леуметтік рекет ретінде абылдауа негізделген, оан атысушылар бір-бірімен гімелеседі, жне осы гімелесу арылы оуды жзеге асырады.
Педагогикада ынтыматасты оу тсілдеріні саны жеткілікті, біра та бірлескен оу дерісіні негізгі сипаттамалары мынадай:
1. Оу оушылар апаратты игеретін жне здері игерген мліметті бан дейін мегерген білімдерімен байланыстыратынбелсенді деріс болып табылады.
2. Оу тапсырмаларды орындау шін механикалы есте сатау мен айталау емес, рдастарды белсенді атысып, апараттарды деуі жне орытуын талап етеді.
3. атысушылар р адамдарды кзарасымен танысудан пайда алады.
4. Оу оушыларды гімелесу кезіндегі леуметтік ортасы жадайында жетіледі. Осы зияткерлік гимнастика кезінде оушылар ой-пайымдарыны негізін рып, мнін ады.
5. Оуды ынтыматасты ортасында оушылар леуметтік жне эмоционалды трыдан да дами тседі, йткені олар трлі кзарастарды тыдап, з идеяларын айтуа жне орауа мжбр болады. Мндайда оушылар сарапшыларды немесе мтін аясында шектеліп алмай, здеріні ерекше тжырымдамалы аясын руды бастайды. Осылайша ынтыматасты оу жадайында оушылар рбы-рдастарымен арым-атынас жасауа, идеяларды сынуа жне орауа, ртрлі станымдармен алмасуа, баса тжырымдамалара кмнмен арауа жне оан белсенді атысуа ммкіндік алады (Smith and MacGregor, 1992).
Малімдер шін маызы
Оушылар оу дерісіне белсенді атысу кезінде тиімділікпен оиды. Зерттеушілер оитын пніне арамастан, баса оу форматында сынылан сол апараттан грі, шаын топтарда жмыс істейтін оушылар, детте, оытылатын нрсе туралы кбірек біліп, соны нтижесінде алан білімін за сатайтындыын длелдеп отыр. Сонымен атар ынтыматасты топтарында жмыс істейтін оушылар зіні сыныптарымен анарлым анааттанатын сияты болып крінеді.
ДИАЛОГТІК ОЫТУ
Заманауи тсінік
азіргі кезде сыныптаы оушыларды бірлескен схбаты лкен пайда келтіретіндігін крсететін жеткілікті длелдер бар. Олар:
• оушыларды таырып бойынша з ойларын білдіруіне ммкіндік береді;
• баса адамдарда трлі идеяларды болатындыын оушыларды тсінулеріне кмектеседі;
• оушыларды з идеяларын длелдеуіне кмектеседі;
• малімдерге оушыларды оыту барысында оларды оушылары андай дегейде екендігін тсінуге кмектеседі.
Сыныпта тетін кптеген гімелерді йымдастыруда малімні гіме барысын, оны таырыбын, зектілігі мен мнділігін, затыы мен орындылыын баылап отыруы маызды. Кптеген сыныптарда оушыларды гімеге атысуа ытары шектелген. Мселен, оушыны малімге: «Бл кзарас ызыты екен» деген сияты ойларын айтады деп ктуге болмас. Зерттеулерден крініп отырандай, малім схбатты баылап, маызды сратар ойып, оушыларды жауаптарын айталап жне мадатап отыратын сыныптаы алыпты гіме стилі оушыларды ойлау дегейлерін де, сйлеу дадыларын да дамытпайды.
Мерсер (2005) рдастар тобындаы зара арым-атынас оуда маызды рл атаратынын крсетті. Оушылар жпта немесе топтарда жмыс істегенде, олар «малім-оушы» схбаты тріндегі зара іс-имыла араанда мейлінше «симметриялы» болып табылатын зара іс-имыла тартылады, осылайша, негізделген длелдерді зірлеу жне адааланатын оиаларды сипаттауда трлі ммкіндіктерге ие болады
Тіл – тжірибені жымды абылдауды негізгі ралы. Негізінде, білім алу диалог арылы беріледі де, оушыларды сыныпты жмыстаы зара байланыс пен келісушілікті абылдау дегейін білдіретін ызметті диалогпен алайша жанасатынына байланысты болады. Маліммен жне баса оушылармен гімелесу – оушыны ызмет белсенділігін амтамасыз ететін жне тсінігін дамытатын маызды рал.
Александер (2008) диалог трінде оыту оушыларды ынталандыру жне дамыту шін гіме кшін олдануа ммкіндік береді деп санайды. Александерді пайымдауынша, диалог арылы малімдер кнделікті ойталыларда «салауатты» келешек ммкіндіктерін анытап, оушыларды дамып келе жатан идеяларымен жмыс жасауларына жне тсінбеушілікті жее білулеріне кмектесе алады. Оушылара ртрлі жне кеейтілген сыныпта жргізілген диалогтерге атысу ммкіндіктері берілгенде, олар зіндік жеке тсініктеріні рісін зерттей алады. Бл ммкіндіктер оларды тілді білімді ру ралы ретінде олдануды жаа тсілдерін тжірибесінен ткізуіне жол ашады.
Александер (2004) оытудаы гімелесу – арым-атынас жасауды бірсарынды дерісі емес, керісінше, идеялар екіжаты баытта жреді жне осыны негізінде оушыны білім алу дерісі ала жылжиды деп тжырымдайды. Диалог барысында оушылар (сонымен атар оларды малімдері де) келісілген нтижеге жету шін кш-жігерін жмсайтын жне Мерсер (2000) сипаттаандай, білімді бірлесіп алуда немесе «пікір алмасу» барысында те ылы серіктестер болып табылады. Пікір алмасу оушылармен диалог ру арылы іске асады, дегенмен оны оушылар бірлескен зерттеу барысында да анытай алады.
Мерсерді зерттеуіне сйкес, гімелесу оушыларды оуыны ажырамас блшегі болып табылады.Ол субъектіге тартылатын гімелесуді ш трін райды:
• гіме-дебат
• Кумулятивтік гіме
• Зерттеушілік гіме
| гіме-дебат барысында: 1) ой-пікірлерде лкен алшаты болады жне райсысы з шешімдерінде алады; 2) ресурстарды біріктіруге баытталан аздаан талпыныс жасалады; 3) арым-атынас кбіне «И, бл солай», «Жо, олай емес» деген баытта жзеге асады; 4) Орта бірлесуден грі, кбіне бсекелестікке баытталан. | Кумулятивтік гімебарысында байалатын жайлар: 1) айтылан пікірлермен тыдаушыларды райсысы механикалы трде келісе беруі; 2) гіме білім алмасу масатында жргізілгенімен, оан атысушыларды згелер сынан андай да болсын идеяларды тзімділікпен тыдауы; 3) идея айталанады жне жасалынады, біра немі мият баалана бермейді. |
| Зерттеушілік гімежргізілу стінде: 1) ркім аыла онымды млімет сынады; 2) ркімні идеясы пайдалы ретінде баалананымен, мият баалау жргізіледі; 3) атысушылар бір-біріне сра ояды; 4) атысушылар сра ояды жне айтандарын длелдейді, осылайша гімеде длелдеме «крінеді»; 5) топтаы атысушылар келісімге жетуге тырысады (оларкелісімге келуі де, келмеуі де ммкін, е бастысы – келісімге мтылу). |
Кптеген талылаулар, детте, ртрлі гіме трлерінен ралады. Мерсерді айтуынша, жымды тсіну мен білім беруге ол жету аясындаы табысты талылауларда гімелесуді зерттеушілік трібасымдыа ие болады.