Категории:

Астрономия
Биология
География
Другие языки
Интернет
Информатика
История
Культура
Литература
Логика
Математика
Медицина
Механика
Охрана труда
Педагогика
Политика
Право
Психология
Религия
Риторика
Социология
Спорт
Строительство
Технология
Транспорт
Физика
Философия
Финансы
Химия
Экология
Экономика
Электроника

Оытушінбаалаудымаыздылыы

КезкелгенмалімОытушінБаалау(ОБ) неліктеноытудыжнеоудыжетілдірупроблемаларыншешудімаыздымселесінеайналыпотырдегенсраоюыммкін, онысыорындыда.здерінібрынытжірибесібойыншакптегенмалімдер, оушыларжнеолардыата-аналарыбаалаудыоытужнеоуданкейінболатыннрсеретіндеарастырады. БаалауоытуменоудыажырамасблігіболуыммкіндегенойбіздітсінігіміздегіедуірзгерістіталапетедіжнеОытушінБаалауымыдегеніміздеосыболыптабылады.

Оытушінбаалаунегізіндежататыннегізгіаидаттар:

• Оны зірлеудегі жне тжірибеде олданудаы бірінші басымды оушыларды оуына кмектесу масатына баындыру болып табылады.

• Баалау малімдер жне оушылар зін-зі жне зара баалау шін кері байланыс ретінде пайдаланатын апарат беру арылы оуа кмектесе алады.

 

Блэк пен Уильямны тпнсалы зерттеулерінде сыныпты «ара жшік»сияты техникалы метафорасы олданылан жне сол арылы оыту шін баалауды олдану «ара жшік ішіндегі жмыс» ретінде белгілі болды (10-сурет). Блэк пен Уильямны лыбританиядаы Баалау Реформасы Тобымен бірлескен зерттеулері баалау арылы оытуды жасарту оытуа енгізілуі тиіс алдамшы арапайым бес тйінді фактормен байланысты екендігін крсетті:

o Оушылармен тиімді кері байланысты амтамасыз ету.

o Оушыларды зіндік оуа белсенді атысуы, бл з кезегінде оушыларды зін-зі баалауа атыстырады.

o Баалау нтижелерін ескере отырып, оытуды трлендіру.

o Баалауды оушыларды зін-зі баалауы мен ызыушылыына едуір ыпал ететіндігін мойындау, бл з кезегінде білім алуа тбегейлі трде ыпал етеді.

o Оушыларды з оуын алай жетілдіру керектігін тсіну шін здерін-здері баалай алуын амтамасыз ету жне зара баалау арылы рдастарымен бірлесіп жмыс істеу дадыларын алыптастыру.

 

10-сурет. Оушыны зін зі баалауын дамыту

29-30 лекция. ОЫТУ МЕН ОУДАЫ БАСАРУ ЖНЕ КШБАСШЫЛЫ

 

Заманауи тсінік

Англия мектептерінде жргізілген лтты кшбасшылы колледжіні зерттеулері (2004) тиімділігі жоары жне немі жетілдіріліп отыратын мектептерде оушыны оыту мен оуыны сапасын арттыруа баытталан кшбасшылы олданылатындыымен ерекшеленетінін крсетті. Оушыларыны білім алуына басты назар аударуды басымды ететін кшбасшы малімдер зіні ріптестері мен баса ызметкерлерге лгі бола алады. Элмор (2006) жауапкершілік саясаты мыты мектеп жйесінде кшбасшылы – тжірибені жетілдіру ралы болып табылады деп есептейді. Ал оуа баытталан кшбасшылы дл осындай болып табылады.

Оуа баытталан кшбасшылы жоары сапалы білім берілуіне ол жеткізу масатында оу дерісіне жне оушыларды, сондай-а малімдерді, ызметкерлерді нтижелеріне бадарланан. Кшбасшы-малімдер оыту мен оу дерісін баылау, нтижелерді пайдалану, малімдерді мыты жатарын анытап, оларды ажеттіліктерін білу, оушылар топтары мен мектепті рылымды блімшелері шін басымдытарды белгілеу арыты сыныптарды жне бкіл мектепті ішінде не болып жатанын біліп отырады. Бндай кшбасшылы барлы дегейлерде ажет, себебі мектептегі кшбасшылы идеясын іске асыру маызды екенін естен шыармай, оуа баытталан кшбасшылыты тарату жне дамытуа басымды беру ажет.

МакБет жне басаларды (2004) зерттеуі кшбасшылыты табысты болуыны алты факторын арастырады:

Жай блініс: персоналды олар шін белгіленген рлдер/лауазымды нсаулар шегінде жмыс істеуінен ктілетін нтижені мезейді. Жай блініс дерісіні барлы ызметкерлер шін жоары дрежелі ауіпсіздікті амтамасыз етуде артышылыы мол. Маайдаылар здеріні айда екенін біледі. Жай блініс батыл, тбегейлі згеріс енгізу шін ажетті талап болуы ммкін.

Прагматикалы блініс: Бл тсіл болып жатан оиалара сйкес рекет етуді білдіреді жне де мектепке сырттан жасалатын, кн сайын кшейіп жатан ысыма байланысты згеріп тратын жмыс жктемесін амтиды.

Стратегиялы блініс: Мектепті жетілдіруге баытталан наты масата баыттылушылы – стратегиялы бліністі зіндік ерекшелігі болып табылады. Бл бліністі біз, мысалы, мият ойластырылан кадрлы таайындаулардан кре аламыз, ол жадайда олар жеке дара шеберлігі трысынан емес, негізінен оларды мектептегі кшбасшылыты дамытуа осан лесі трысынан арастырылады.

Кезедік блініс: Бл тсіл прагматикалы жадаятты сипатпен оса, басым блігінде ксіби дамуа бадарланан стратегиялы сипата да ие. Себебі здеріне кшбасшылы тн екендігін крсете алан малімдерге жауапкершілік те кп жктеледі. Малімдер здеріні кшбасшылыа абілетті екендігін аншалыты длелдей алса, олара жктелетін жауапкершілікті млшері де соншалыты арта бермек.

Бастамашылы блініс:Бндай блініс кезінде кшбасшылы малімдерге блініп берілмейді, керісінше ол малімдерді зі амтиды, яни оны таайындамайды, ал малімдер здері абылдайды, сондытан оны жоспарланан тсілден грі, ерікті деп санауа толы негіз бар. Кшбасшылы абілеттері бар малімдер з еріктерімен белгілі бір дерісті жргізу жауапкершілігін з мойындарына алып, здері ыпал ететін айма ауымын кеейтеді, кейде бл деріс басшылыты атысуынсыз да болып жатады.

Блініс мдениеті: Бл жадайда «кім» дегеннен грі, «не» дегенде баса назар аударылады. Кшбасшылы наты ызмет саласында жне жекелеген адамдарды бастамасы бойынша жргізіледі. Малімдер ріптестерімен бірлесе отырып, бастама білдіреді, оларда ешандай басшы, жетекші деген болмайды. Бл адам рухыны, айратыны крінісі, мектепті орныан дстрлері, оны жалпы мдениетіні крсеткіші десе де болады. Кшбасшылыты блуді бл трі зара арым-атынастарды трт тріне байланысты.

рметтеу (басаны пікірін тыдау жне баалау).

Жеке арым-атынас (ксіби зара арым-атынасты олдайтын орныты жеке арым-атынас).

зыреттілік (басалармен зара арым-атынас барысында ктілетін нтижеге ол жеткізе білу).

Адалды (сенімді жне шынайы зара арым-атынас).

Осы Бадарламада негізінен «кшбасшылыты тарату мдениетіне» артышылы беріледі. Малімні кшбасшылыын дамыту жмысы (МКДЖ) жетекшілікті бл тріні ке тарааны болып табылады. Ол жауапты ызметі бар немесе жо малімдер:

• іс-тжірибені жетілдіруге бастама жасау жне ол шін зіне жауапкершілік алу;

• оыту мен оу тжірибесіне згерістер енгізу шін ріптестерімен стратегиялы шешімдер тадау;

• бірігіп жмыс істеуде фактілерді жинау жне олдану;

• ксіби білімді руа жне таратуа атсалысу шін кшбасшылыты ныайтуды ерекше тсілі болып табылады.

Дамыту жмыстарын зерттеумен шатастыруа болмайды. МКДЖ бадарламасы «малім – зерттеуші» тсінігіне емес, «малім – оыту мен оу тжірибесін жетілдіру жмысыны кшбасшысы» тсінігіне негізделе рылан. Біз «академиялы империализм» деп аталатын масаттан – мектептерде оыту мен оуды жасарту масатынан алшатамауымызды адаалап отыруымыз керек (Elliot, 1991). Дамыту бойынша жмыс белгілі бір былыстарды пайда болу себептерін анытау немесе тжірибені талылаудан трмайды. Шын мнісінде ол малім, ата-ана, оушылар, жалпы мектеп з тжірибелерін жетілдіру шін атысатын дерісті басару мен басшылы етуден трады.

 

Жымды іс-рекет

Бір араанда малімні кшбасшылыа оны «дауысын» кшейту мен жеке басыны жетекшілік ммкіндіктерін жеке де, жымда да кеейту арылы жететіндігі оаш болып крінуі ммкін. стаздарды жетекші топтарындаы жне желілік оамдасты шеберінде зара арым-атынасты амтамасыз ету шін малімдер бірлесе жмыс істеулері ажет. Мндай бірлескен жмыс з мектептерінде тжірибені таратуа ана емес, сонымен бірге баса малімдерді иландыра алатын ксіби білімні негізін растыруа кмектеседі. Білімні бл негіздері – зерттеулерге негізделген білім емес, бл басалара дем беретін жне ары арай іс-рекет жасау шін оларды ажетті баытпен амтамасыз ететін инновацияа негізделген жанды диалогтік деріс.

Жоарыда айтыланны барлыы: адамдар тек білім арылы ізгілікті бола алады; білім беру – адамдарды зерделеп йренуіне ажет кмектерді жиынтыы; жалпы аланда, тек малімдер ана педагогикалы тжірибені жасарту жніндегі шараларды абылдай алады деген длелдерге келіп саяды. алан оамды институттар (саясаткерлер, зерттеушілер, мемлекеттік емес йымдар жне халыаралы органдар, яни Бкіллемдік банк жне ОЭСЗ) олдау мен жаа идеяларды сына алады. Бл, рине, оптимистік кзарас, біра оптимизмге ынталандыру – малім кшбасшылыыны міндетті ыры болып табылады.