Биомеханика туралы тсінік

Адам биомеханикасы - адамны озалысын зерттейтін осымша ылымдарды рамдас блігі. Адам денесі блімдеріні озалысы уаыт жне кеістікте озалуын, ол кп буындарды озалысты бірдей жне кезекпен орындауын крсетеді. Буындардаы озалыс зіні пішіні мен сипатына арай ртрлі, олар кптеген тсірілген кшке байланысты. Адамны барлы озалыстары блшы еттер кмегімен басаратын ттас йымдасан іске зады біріктірілген. Денені биомеханика заын науастар жне оан ктім жасайтын адамдарды жарааттанбауы шін білу ажет.

Биомеханика негіздері туралы ерте заманнан білген. Аристотель зіні «Жануарларды озалысы жне озалыс бліктері» табии ылыми ебегінде, 2300 жыл ткеннен со биомеханика ылымы деп атайды деп негіз салан. зіні ылыми трактатында жануарлар мірін жне адам мен жануарлар озалыс задылытары туралы суреттейді.

Кне заманны ататы алым - медигі (Гиппократтан кейін) Клавдий Гален (б. э.131—201 ж.) болды. Гален азаны ттастыын тсінді жне функционалды ерекшелігіне байланысты нервтер ш топа блінеді деп шешім шыаран: сезу мшелеріне баратын жне абылдау ызметін атарушы, блшы етке баратын жне озалыса жауап беруші,мшелерге баратын жне заымдалудан ораушы. Оны негізгі ебегі – «Адам денесі бліктеріні міндеті».

Орта асырда механиканы дамуына ататы суретші, математик, механик жне инженер Леонардо да Винчи (1452—1519 ж.) зерттеулері кп сер етті. Леонардо функционалды анатомияны, биомеханиканы рамдас блігіні негізін салушы болып табылады. Ол тек блшы етті орнын ана емес, дене озалысына р блшы етті маызы туралы жазан. Мшелерді ызметін зерттей отырып, ол азаны «табии механика» лгісі ретінде араан. з жмысында былай деп жазан: «Блшы еттер асындаы сйектерден басталады жне аяталады, жне ешашанда бір ана сйекте басталмайды жне аяталмайды, йткені олар здерін озалтаннан баса ештее істей алмайды».

Биомеханика ылымыны негізін салушы италиялы табиат зерттеуші, Мессин(1649) жне Пизе (1656) университетіні профессоры Джованни Борелли болып табылады. Физика жне астрономия аймаындаы жмыстарынан баса, математика жне механика трысынан анатомия жне физиология сратарын дамытан. Ол адам мен жануарды дене бліктері жне ая-олдарыны озалысы ауыр ктеруді, жруді, жгіруді, жзуді механикалы принципімен тсіндіруге болатынын крсеткен. Ол бірінші рет жректі озалысын блшы етті жиырылуы деп пайымдаан, кеуде клеткасыны озалыс механикасын зерттей келе, кпені пассивті кееюін анытаан.

Адам жрісіні бірінші ш блімді математикалы талдауын 1891 жылы Вильгельм Браун жне оны студенті Отто Фишер жргізді. Браун жне Фишер бірінші рет адам денесіні салмаын, клемін зерттеді (зерттеуді мйіттерге жасады), жне алынан мліметтер за уаыта дейін биомеханикалы стандарт ретінде олданылды.

Биомеханиканы білу клиникалы медицинаа ажет. Кбінесе мшелерді биомеханикасын білу оларды жмысын реттеуді тсінуге кмектеседі; протез-ортопедиялы заттарды растыруда биомеханика негізі болып табылады. Биомеханика мліметтері анайналым жйесін диагностикалауда, жрекке жне кпеге жасалатын отаа крсеткішін немесе арама-арсы крсеткіштерін анытауа,жасанды анайналым аппараттарын жасауа, жарааттарды алдын-алу жне емдеу масатында, спортсмендер жаттыу ылыми жйесін дамытуа, ебекті ылыми йымдастыруа олданады.

Денені биомеханика заын науастар жне оан ктім жасайтын адамдарды жарааттанбауы шін білу ажет. Науасты сйек-блшыет жйесі, анатомиялы ерекшеліктерін, аау мен жетістіктерін білу науасты тасымалдауа, оны ртрлі алыпта тасымалдау, тсектегі алпын згертуге ажет. Медициналы ызметкерге де з сйек-блшыет жйесітуралы білуі керек, йткені тасымалдауа немесе науасты дене алпын згертуге жмсайтын уаыт пен кшін дрыс есептеуі ажет.

Науасты тасымалдауды дрыс йымдастыру – медициналы ызметкер мен науасты ауіпсіздігіне кепілдік береді, жоары сапалы емдік жне диагностикалы процесс жадайымен амтамасыз етеді. Осыан байланысты р тасымалдауа атысатындар ауіпсіздік техникасымен танысуы керек.

зі жру ммкіндігі шектелген ауыр жадайдаы науас немесе адамды тасымалдау крделі операция ретінде аралуы тиіс. Бндай адамдарды тасымалдар алдында істеу жоспары талылануы керек: масаты жне баратын жері, озалыс затыы, тасымалдау трі жне дісі, операцияа атысушылар саны, райсыны рлі, озалу баытыны ысалыы жне ауіпсіздігі, науасты алпы, оны жабдыы, озалуа кмектесетін заттар. Тасымалдауды тжірибесі бар мейірбике басарады, ол з кезегінде емдеуші дрігерден науасты ауру ерекшелігі жне тасымалдау кезінде науас жадайы нашарлауыны алдын-алуы туралы нсау алады.

Науасты зін де тасымалдауды жргізуге йрету ажет. Егер науас медициналы ызметкерге кмектесе алатын жадайда болса, оан тасымалдау масаты туралы айтып беру керек, тасымалдауа е ыайлы алып туралы кеесу, стауды ауырмайтын дістері, олмен армау дісін олдананда ай олынан стауа болатынын білу жне тіреуге ай аяын олданатынын білу ажет. Егер науас медициналы ызметкерге кмектесе алмайтын жадайда болса, онда сенімділік жне тынышты жадайын орнатуа тырысу керек, озалысты басталанын ескерту, ажет болса ткен кезедері туралы айтып отыру немесе озалыс кезінде болатын кедергілерді ескерту. Науасты жадайын немі мейірбике адаалап отырады, ол озалысты жылдамдыын, тотату, ауіпсіздікті осымша шараларын абылдау немесе медициналы кмек шараларын жргізеді.