Науасты жалпы жадайы
Науасты жалпы жадайын баалау (жадайыны ауырлы дрежесі) объективті жне субъективті зерттеу дістері негізінде іске асады.Жалпы жадайыны ауырлыы азаны мірге ажетті ызметтері декомпенсациясыны бар болуына жне дреже айындылыына байланысты аныталады. Дрігер жадайыны ауырлы дрежесіне байланысты диагностикалы жне емдік шараларды клемін жне шыл жасалу сратарын шешеді, ауруханаа жатызу крсеткішін анытайды, науасты тасымалдау жне ауруды соы (болжау) туралы айтады.
Клиникалы тжірибеде жалпы жадайды бірнеше рбулерін ажыратады:
Ø анааттанарлы
Ø Орта дрежесі
Ø Ауыр
Ø те ауыр (агония алды)
Ø Терминалды (агония)
Ø Клиникалы лім жадайы
Жалпы жадайы анааттанарлы, егер азаны міріне ажетті ызметі бзылмаса, ауруды кптеген симптомдары болуы ммкін, біра олар лсіз айындалан жне науасты белсенділігіне кедергі келтірмейді. Есі аны, тсектегі алпы белсенді, таматануы бзылмаан, дене температурасы алыпты немесе субфебрилді. Науас зін-зі кте алады. анааттанарлы жадай ауруды жеіл трі аымында немесе реконвалесценция кезеінде болады (жазылу).
Орта дрежелі ауырлы жадайыазаны міріне ажетті ызметі бзылан, біра науасты міріне ауіп тндірмейді. Есі аны, біра бел-лпеті ауыран адамны трі. Негізгі ауруды симптомдарыны аздап айындыы крінеді: р жеріні ауыруы, лсіздік, ызба, ентігу жне басалары. Науасты озалыс белсенділігі шектелген. Науасты белсенділігі жалпы лсіздікті жне ауырсыну симптомдарын детеді, біра науас зін-зі кте алады.
Ауыр дрежелі ауырлы азаны міріне ажетті ызметіні декомпенсациясы науасты міріне ауіп тндіреді, немесе мгедектікке алып келеді.Науасты тсектегі алпы пассивті немесе мжбрлі, науасты есін ртрлі дрежеде ауырлатуы ммкін. Ауруды шаымы мен симптомдары біршама айын: шыдатпайтын ауырсыну, айта-айта су, тыныштыта ентігу жне бас. Кейде науас айайлайды, кмекке шаырады, бет-лпеті айылы трде. Барлы ауыр жадайдаы науастар жедел трде ауруханаа жатызылады.
Аса ауыр жадай (агонияалды) азаны міріне ажетті ызметіні бірден бзылуымен сипатталады жне тез арада арынды ем шаралары жргізілмесе, науас бірнеше саатта немесе минуттарда айтыс болуы ммкін. Науасты есі комаа тсуі ммкін. алпы пассивті. Тыныс-алу, жрек-тамыр жне баса жйелер мен мшелерді заымдалу симптомдары айындалан: тыныс алуды ааулы трі, йы артериясында пульс лсіз, зер байалады, тырысужне бас. Реанимациялы блім жадайында ем жргізіледі.
Терминалды (агоналды) жадай есті толы болмауы байалады, блшы еттер босасыан, рефлекстері болмайды. Кзді аса абыы млдір емес, тменгі жаы тсіп кетеді. йы артериясында пульсібайалынбайды, ан ысымы аныталмайды, жрек тондары естілмейді, біра электрокардиограммадамиокардты электрлік белсенділігі тіркеледі. р кезде кезеді трде тыныс алу озалысы - Биот типті тыныс байалады. Агония бірнеше саата немесе минута созылады.
Электрокардиограммада фибрилляция толыны немесе изоэлектрлік сызыты пайда болуы жне тынысты тотауы, клиникалы лімні боланын крсетеді. лер алдында науаста тырысу, еріксіз несепті жне нжісті шыуы дамиды. Клиникалы лімні затыы бірнеше минута созылады, дер уаытында жасалан реанимациялы шаралар адамды аман сатап алуы ммкін.
Ес жадайы
Науаста есті бзылуыны ртрлі дрежесі дамуы ммкін, оны шуі (ступор, сопор, кома) немесе ОНЖ озуы болады (сандыратау, галлюцинация).
Есі аны – есіні толы саталуы, белсенді сергектік, зін жне оршаан ортаны адекватты абылдау. Науас оршаан ортаны толы бадарлай алады, ойылан сратара ны жауап береді.
Ступор (аздаан атадану) – есті жартылай шуі. Науас уаыт пен кеістікті жасы бадарлай алмайды, біра зін, айналадаы адамдарды бадарлай алуы саталан. атты шаршааны, солыдыы, бет-имылы азайандыы, йылы-ояулыымен сипатталады. Ауырту озалыс реакциясы белсенді жне дрыс баыталан. Сйлесуі саталан, адамны сйлегенін естігенде, кзін ашады, біра сратара баяу, бірыай, кейде маынасыз жауап береді. Жамбас мшелеріні ызметін баылау саталан.
Сопор – есті тере тнжырауы. Науас «йылы» жадайда болады: сырты ортаа атыссыз, кздері жабылан, сйлесу ммкін емес, команданы орындамайды, озалыссыз. атты айайлаанда, ауырсыну кезінде (укол, шымшу жне т.б.)оны алып-тастауа баытталан, ая-олдарыны йлесімді ораныс озалыстары байалады жненауас баса бйіріне брылуы, немесе ынырсуы ммкін. Ааулы йы жадайынан ыса уаыта шыуы ммкін. Жамбас мшелеріні ызметін баылау бзылан. міріне ажетті ызметі саталан, немесе бір параметрі аздап згерген.
Кома – есті толы жойылуы. Науас ауырсыну жне дыбыс тітіркендіргіштеріне жауап бермейді, рефлекстері жоалан. Тынысты тередігі мен жиілігі бзылу, ан ысымыны тмендеуі, жрек ызметі ыраыны бзылуы, температура реттеуіні бзылумен сипатталады. арашыы тарылан, жарыа реакциясы жо.Кома ауруды біршама ауыр дрежеде екенін крсетеді, мида жедел ми-анайналым бзылысы, бас жарааты, абыну (энцефалит, менингит, малярия), сонымен бірге улану нтижесінде (барбитурат, кмірсу тотыы жне бас.), ант диабеті, уремия, гепатит (уремиялы, бауырлы кома) салдарынан миды ыртысында тере тежелу пайда болудан дамиды.
Сандыратау – бл жалан, ретсіз пікір, ойлануды бзылуы жне байланыссыз сйлеумен бірге жреді. Соматикалы науастарда жоары дене температурасы кезінде (мысалы, жпалы аурулар кезінде), жиі психикалы бзылыстары кезінде болады. Сандыратауды тыныш жне елірме трін ажыратады. Елірме сандыратауда науастар озулы кйде, тсектен шып трып, осы жадайда не зіне, не айналадаылара залалын тигізуі ммкін. Бл науастарды кту мен баылау шін жеке мейірбикелік бекет йымдастырылады.
Галлюцинация – шын мнінде жо нрсені, жалан абылдау. Есту, кру, иіс сезу, сипап сезугаллюцинациялары болады. Есту галлюцинациясында науас з-зімен немесе жалан гімелесушімен сйлеседі. Кру галлюцинациясында науасшын мнінде жо нрсенікреді. Бндай галлюцинация кбінесе созылмалы алкоголизммен ауыратын науастарда болады. Иіс сезу галлюцинациясы науастарда жаымсыз иістер мен дм сезуді згеруімен болады. Сипап сезу галлюцинациясы – денесінде жндіктер, микробтар жрген сияты сезімде болады.