Май шикізаты жне таамды мал майын деу технологиясы

Дріс 15.

Таамды майды деу ндірісі. Дайын німні трлері жне сорттары, олара ойылатын стандарт талаптары. Таамды майларды ысаша тсініктемесі жне оларды ндірісте олдану жолдары. Глициридті рылымы мен рылысыны майды рамына сері. Майа сас заттар. Табии жне техникалы олдану. Таамды майларды физикалы асиеті. Жылуткізгіштік, жылу жинау, токткізгіштік. Майды химиялы рамы. Гидролизді тездету факторлары. ышылды саны. Майды тсін згерту. ышылды бзылуына сер ететін факторлар. Майды ышылдытан сатау тсілдері. Май шикізатыны ндірістік квалификациясы. Жмса май шикізаты. Жмса май шикізатыны трлері.

Дріс жоспары:

1. Май шикізаты жне таамды мал майын деу технологиясы

2. Майа сас заттар. Табии жне техникалы олдану.

3. Майды тсін згерту. ышылды бзылуына сер ететін факторлар.

4. Майды ышылдытан сатау тсілдері. Май шикізатыны ндірістік квалификациясы.

5. Жмса май шикізаты. Жмса май шикізатыны трлері.

Май шикізаты жне таамды мал майын деу технологиясы

 

Малды алаш дегенде, шадан алан майды – май шикізаты деп атайды. Мал майын сойыс малыны сйек жне май лпаларынан алады.

Мал майын кбіне таам дайындауа пайдаланады жне май шикізаты ретінде консерві, шжы, кондитерлік жне парфюмерлі-косметикалы (сабын, крем, май ышылдарын) ндірістерде олданады.

Таамды майды ндіру шін негізгі шикізат кзіне: сойыс малы шасындаы тері асты майлар мен сйек майы, субнімдер мен ішек-арынны майлары жатады. Май шикізаты алынан мал тріне арай (сиыр, ой, шоша т.с.с), анатомиялы орналасуына арай (бйрек, шыжарай, йры, іш май жне т.б.), меншікті салмаына арай (суа бататын жне батпайтын) срыпталып блінеді. Мал майы сапасына арай: жоары жне бірінші срыпты сиыр майы, жоары жне бірінші срыпты ой майы, жоары жне бірінші срыпты шошаны шел майы, жоары жне бірінші срыпты сйек майы, жиналан сйек майы деп жіктеледі. Сондай-а с майы: тауы, аз жне йрек майы деп те блінеді.

иыр майыны тсі ашыл-сары немесе сары, жаымды иісі мен дмі бар, 15-20оС температурада тыыз немесе атты болады. Ерітілген кезінде млдір. Бірінші срыпты майда жеіл уырылан дм болуы ммкін. Сиыр майыны балу температурасы жоары (42-52оС), сондытан сіімділігі тмен (80оС).

ой майыны тсі атан ашыл-сарыа дейін (жоары сорт), сары (1-сорт) болуы ммкін. Дмі мен иісі зіне тн. Бірінші срыпты майда уырылан дм болады. ой майыны консистенциясы 15-20оС температурада тыыз жне атты, ал йры майыны консистенциясы осы температурада оймалжы болады. Ерітілген ой майы млдір тсті. ой майыны балу температурасы (44-45оС), сіімділігі (80-90оС).

Шоша майы атты, а тсті болады, бірінші срыпты майды тсі сарыш немесе срлау болуы ммкін. Шоша майыны консистенциясы 15-20оС температурада оймалжы немесе тыыз. Балу температурасы (36-42оС).

Сйек майы атан сарыа дейін тсті. 1-ші сортында ср ре болуы ммкін, дмі мен иісі німні зіне тн болады. 1-ші сортта жаымды уырылан дм, балын сорпа татымыны болуы рсат етіледі. 15-20оС температурада консистенциясы сйы, оймалжы немесе тыыз болады. Ірі ара мал мен шошаны сйектері тама майын алатын шикізат болады. Сйек колагені жне аз млшерде суда ерімейтін кальций тздарымен толыан майдан трады. Сйек сырты атты абаттан жне ішкі кеуекті абаттан трады. Сйектерді ортасында ызыл, сары, ср май бар. Оны рамында олеин, стеарин жне пальмитин ышылдары бар. Сйектен майды алу шін алдымен оларды жуады, майдалайды, содан кейін сйектерді жылумен деп сумен немесе бумен деп немесе ратай ыздырып алады. 1000оС жоары температурада делген сйектерден желім алынады.

 

Жина майды шжытары, ыстамаларды, субнімдерін жне т.б. айнатып сорпа бетінен жинайды. Майды тсі атан ою сарыа дейін. Ср жне жасыл ре болуы ммкін, сСонымен атар шыжы, сорпа, дмдеуіштер, ыстамалар дмі мен иісі біліну ммкін. Еріген кйде май лайлы болады. Консистенциясы сйы, оймалжы немесе тыыз.

Таамды мал майыны срыпын (сапасын) техникалы шарт талабына сйкес органолептикалы (тсі, иісі, дмі, консистенциясы, млдірлігі) жне физикалы-химиялы (ылал млшері, ышылды саны) асиеті бойынша анытайды.

Майларды ндылыы жне асиеті. Химиялы рамы бойынша мал майы – молекулалары жай осылыстара бліне алатын, крделі заттардан трады. Майды негізгі рамды бліктерін ш атомды спирт-глицерин С3Н5(ОН)3 жне ртрлі май ышылдары, оны ішінде стеарин, пальмитин, олеин, линолды жне линоленді ышылдар райды. Майлар – глицерин мен майлы ышылдарды крделі эфирлары. Мндай осылыстарды шглицеридтер деп атайды.

Мал майы жоары май ышылыны шглицерид оспасынан трады. ндірістік деу нтижесінде алынан мал майында шглициридті лесі 99 дан 99,5%-ды райды.

Мал майыны консистенциясы тыыз, жмса жне аныан, аныпаан май ышылдарыны араатынасына байланысты сйы болып келеді. ой жне ірі ара мал майы атты, тыыз, шоша майы – жмса, сйек майы – сйы келеді.

Жмса майлы шикізат – сойыс малыны субнімдері мен ішек-арынынан сылынып алынады. Майлы шикізат -12оС температурада 3 айа дейін, ал -18оС температурада 6 айа дейін саталады.

Таамды майды аттылыы – оны рылымды-механикалы асиетін сипаттайтын негізгі крсеткіші. Майды консистенциясын анытау дісі – тсетін кш клемін бекітуімен негізделеді. аттылыты лшем бірлігі грамм, сантиметрмен аныталады (г/см).

атты май шикізатына сйекті таамды май жатады. Оны цехта шжы жне консерві ндірісінде сиыр, шоша жне ой етінен ажыратылан сйектерден ндіріп алады.

Май тыыздыы май ышылдарына, шглицерид рамына жне температураа байланысты. 15оС температурада майды тыыздыы 915-961 кг/м3 райды. Тыыздыты негізінен 20оС температурада анытайды.

Еріткіштігі. Май негізінен суда ерімейді, біра кп млшердегі сумен шайаанда біршама май ерітінділері суа ауысады, ал негізгі массасы сумен эмульсия райды.

Балу жне атаю температурасы. Майларды наты балу жне атаю температурасы жо, йткені олар ртрлі крделі шглециридтерді оспаларынан трады. Майды атты кйінен сйыа ауысуы температура интервалына байланысты.

 

Электрткізгіштігі. Мал майы таза кйінде электр тоын нашар ткізеді. Кбіне электрткізгіштік бос май ышылы саныны артуына немесе ышылданан кезде болады.

Жылу ткізгіштік. Температура жоарылаан сайын майды жылуткізгіштігі артады (Дж/кг.К). 20оС температурада майды жылуткізгіштігін мына тедікпен анытайды:

 

С = 1,8С + 2,3Н + 4О,

 

Мндаы: С,Н,О – май молекуласындаы кміртек, сутек жне оттегі атомдарыны саны;

Мал майыны жылу ткізгіштігі 1,26 дан 2,09 кДж/ (кг. К) аралыында шектеледі.

Балу жылуы. Мал майыны балыту жылуы (1,21 ÷ 1,46) 102 Дж/кг райды.

айнау температурасы. Майларды жоары вакуумен айнатады (алды ысымы 1 Па тмен). Оларды молекулярлы дистиляция арылы фракциялара бледі. 250-350оС ыздыру дерісінде жне атмосфералы ысымда бу, газ жне ттін трінде майлар шыш заттара ыдырайды.

Майларды энергетикалы, таамды жне биологиялы ндылыы. Майды энергетикалы ндылыы жоары (1г майды шыжыранда 39,4 Дж энергия блінеді). Адам азасында майды ыдырау кезінде энергия блініп ана оймайды, сСонымен бірге кп млшерде су блінеді.

Таамды майларды таамды ндылыы оны сіуіне байланысты, яни кейбір азаа пайдалы бліктері. Сиыр, ой майындаы кпмлшердегі аныан май ышылдары оларды сіімділігін тмендетеді.

Мал майыны биологиялы белсенділігі май рамындаы жоары молекулярлы алмаспайтын май ышылдары мен друмендер болуымен сипатталады.

Ересек адамдарды мал жне сімдік майына мтаждыы тулігіне орташа 60г райды.

Мал майы асиеттеріні крсеткіштеріне майды сабындану саны, майды ышылды саны жне майды йодты саны жатады. Майды сабындану саны – 1 г майды сабындануа ажетті кйдіргі калийді миллиграмды млшері.

Майды ышылды саны – 1г майдаы бос майлы ышылдарды бейтараптандырудаы ажетті кйдіргі калийді миллиграмды млшері.

Майды йодты саны – 100г майлы ышылмен байланысатын йодты млшері (г).

 

Таамды мал майын ндіру технологиясы

 

Май шикізаттары арнаулы май шыжыру цехтарында деледі. Цеха тскен майлар бездерден, ан йыан, ластанан жерлерінен тазартылып салын сумен жуады да, салын жерде немесе мз осылан суда (температурасы 4-6оС) 5-6 саат бойына сталады. Сорытылан бір текті май шикізаттары уырылуа жіберіледі. Сатау ажет болан жадайда май шикізатын тоазытыштарда атырып немесе ра тзбен тздап сатайды.

Майды шыжыру - бл шикі майды жылулы діспен шыару дерісі. Май шыжыруды екі тсілі олданылады: ылал жне ра. Ылал шыжыруда ішкі - май су немесе ткір бумен рекеттеседі. Осыан байланысты май лпалары рамындаы ауыз затты майды босата отырып ылал мен жылу серінен гидролизденеді жне блшектене ериді. ш фазалы жйе май, су, шыжы пайда болады.

Майды ылал тсілмен Р3-ФВЛ-1 (АВЖ), «Титан», «Делаваль», «Центрифлау-майонар», «Чита-3» ондырыларында, автоклавта, отты ыздыратын азандыта шыжырады. Шыжыру дерісінде температураны 70-90оС, бу ысымын 0,13-0,15мПа, ысты су температурасы 70-80оС дейін стайды.

ра шыжыруда шикі май ыздырылан бет арылы ыздырылады. Шикізат рамындаы ылал майды шыжыру кезінде атмосфераа буланып кетеді немесе вакум астында жойылады. Жылулы сер ету нтижесінде май лпаларындаы ауыз нзіктенеді, бзылады жне май блінеді. Екі фазалы жйе пайда болады. ра май жне шыжы. Майды ра діспен “Шарплес” ондырысында, араластырышы бар екі абыралы ашы азанда, горизонтальды ваккумды азанда шыжырады. олданылан жабдытара байланысты шыжыру дерісі 42-120оС-та жне 0,05-0,4мПа бу ысымында жргізіледі.

Сйекті майынан айыру сйекті жылулы (ылал жне ра) жне салын (экстрационды, гидромехникалы, элекро-импульстік) дісімен майынан айырады.

Сйекті ылал діс арылы жылумен майынан айыранда майды атмосфералы ысымда жне 90-100оС температурада немесе 0,3-0,4мПа арты ысымда шыжырады. ра жылулы майдан айыру азанда 0,09-0,08мПа жне 60оС температурада жргізіледі.

Сйекті экстракционды майынан айыру шыш еріткіштермен жргізіледі. Бл дісте шикізаттан май толыымен шыады. Біра бл діс крделі, ымбат жне жарылыш ерітінділерді ажет етеді. ССонымен атар, шыарылан майдан жне майынан айырылан шикізаттан еріткіш алдытарын мият жою ажет. Бл дісті желім жне желатин неркптерінде сйектен майды айыру шін олданылады.

Майды шыжыруды гидромеханикалы дісі кавитационды импульс жне машина ралы мен су немесе баса сйы ортада делген шикізатты жмыс озалысында пайда болан кшті гидравликалы соыны олдануа негізделген жоары жылдамдыты импульспен су ысымы серінен лпа рамындаы май жасушаларыны стап тран байланыс зіледі жне май жасушаларындаы су ортасына блініп шыады. Бл дісті сйектен шыарылан майды кейіннен желатин мен желім ндірісіне олдану шін пайдаланан ананрлым дрыс, себебі мнда майынан айырылан сйектегі ауызды заттар з рамын сатайды.

 

Майдан ажыратуды электроимпульсті дісі сйекке конденсатор- ды элекр разрядта гидравликалы импульспен сер етуінен трады. Сйектен майды электро импульсті айыруа арналан ондырыда тменгі ысымдаы токтан 127-220В конденсаторда жиналатын жоары ысымдаы 50-90кВ жоары ток пайда болады. Разрядкада электр импульсі жару энегиясына теді, нтижесінде сйытыта пайда болан импульс сйектен майды ыыстырып шыады. Сйек пен суды атынасы 1:2-1:4 Алынан май жоары сапасымен ерекшеленеді.

Шыжытан шыжырылан май немесе майсулы суспензияны блу. Шыжыты су мен будан айналмалы торлы барабанда бледі. Майды су кйлегі бар ашы азанда шыжыранда шыжыты бледі, майды майсулы суспензиядан тге отырып алады.

Май массасын блу 70-90 немесе 48оС-та тседі. Май массасын ротационды фильтрде сзгеннен кейін шыжты ылалды прессте сыады. Центрафугалаудан немесе пресстеуден кейінгі шыжытаы ылалды массалы лесі 60-70%, май 8-13%.

Майды тазарту шыжырудан кейін майдан ылалды немесе арты оспаларды жою шін сепарирлеу мен тндыру олданылады. Тазартуды бл дістері ылал, оспа жне май тыыздыыны ртрлігіне негізделген. Сипарирлеуге 90-100оС температурадаы майды жібереді, оан 80-90оС дейін жылытылан 10-15% су яды.

Май 60-65оС-та 5-6 саат шамасында тнады. Арты ауыз блшектеріні ттуын жне эмульсияны бзылуын жылдамдату шін майа 1-2% млшерінде ра айнатыан тз 1немесе 2 помол осады.

Салындату жне орамалау. Біртекті пішін (рылым) алу шін сСонымен атар ышылдану дерісін тежеу шін майды пластиналы жне шнекті салындатышта, фрейзерде, салындатыш барабанда, роторда жне басада аппаратурада салындатады.

Бшке, жшік жне контейнерде буып-тйуге арналан айнатылан шошаны майларын 26-35оС дейін, фасовкілеуге арналанды 18-23оС дейін салындатады. Сиыр жне ой майларын 37-40 оС дейін, сйекті 30-35оС дейін салындатады. Майды бшке, жшік, контейнерге салар алдында оан полимер материалдан жасалан ап салады.

Майды 100, 200, 250г массада са фасовкілегенде пергамент, фальгаа, полимер материала немесе йнек банкалара орамалайды.

Таамды майларды сапасы органолептикалы баалау жне анализ негізінде аныталады. Сынаманы рбір партияны бір тр жне српынан алады. Органолептикалы баалауда тсі, иісі, дмі, консистенциясы жне еріген кйдегі млдірлігі аныталады. Химимялы анализ жолымен ылалды массалы лесі жне ышыл саны аныталады.

Стандарт талаптарына сай майларды тр жне српын анытайды. Тараны маймен толтыруа дейін жне кейін лшейді.

 

Сатау кезіндегі майды шыдамдылыы оларды сапа жне тріне табии антиышылдар рамына (токоферол, лецитин) жне сатау жадайына байланысты. Майды ыса мерзімде (1-айа дейін) сатаанда температурасы 5-6оС жне салыстырмалы ауа ылалдыы 80% болып келетін араы, ра, салын имараттара ояды. деріс аяталар кезде азана тз салады жне тндырады. рамында 5% дейін май бар айнатылан шыжыты 0,08 мПа жне 750С температурада вакуум жадайында ылалды массалы лесі 6 - 8% дейін кептіреді жне ра азы ндірісіне жібереді.

Горизонтальды вакуумды азанда алынан ра шыжытан майды сзгеннен кейін 75 – 800С – та 4 саата дейін здіксіз рекетті шнекті прессте немесе периодты рекетті гидравликалы прессте сыады. Шыжыты пресстегеннен кейінгі майды массалы лесі 12% аспауы ажет. Пресстелген шыжыты салындатады жне азыты н ндірісіне жібереді.

Ылалды массалы лесі 15 - 40% шыжыты ТВ жне ТН – 800 фильтрлеуші цинтрифугаларда майынан айыранда ондаы майды рамы 10 - 44% дейін азаяды. Майсыздандырылан шыжыты горизонтальды вакуумды азанда кептіреді.

Майынан айыруда шыжыты цинтрифугалауды олдану пресстеуге араанда жоары сапалы май алуа ммкіндік береді.

 

Майды шыжыруа арналан кезекті ондырылар

Майды ра немесе ылал діспен шыжыруа арналан кезекті (периодты) рекетті ондырылара атмосфералы ысымда жмыс жасайтын ашы азандар немесе арты ысымда жмыс істейтін автоклавтар жатады.

Ашы азандар екі жне бір абыралы болып келеді. Екі абыралы бумен ыздырылады, бір абыралыда бу тікелей шикізата беріледі. Жмса шикі майдан майды шыжыру кбінесе ра діспен жргізіледі. Ашы азанда алдын – ала саталан шикізатты барлы таамды майларын шыжырады.

Майды атмосфералы ысымда шыжыру. Майды ашы азанда ра тсілмен екі сатыда шыжырады. Бірінші сатыда саталан шикі – май 3 немесе 4 абылдауа 500С дейін ыздырылан азана кішкене порциямен салынады, шикізатты здіксіз араластыра отырып 65 – 700С дейін ыздырады. Екінші сатыда май массасын 80 – 900С дейін 20 минут ыздырады. Коллагенні гидротермиялы ыдырауы мен глобулярлы ауыздар денатурациясы жреді, нтижесінде олар шыжы трінде тнады, ал май тссіздене тседі. Шыжыру затыы 70 – 80 минут. Майды тздау мен алдын – ала тндыру кйлекке бу беру тотатылан со жне араластырышты айыраннан кейін азанда жргізіледі. Тзды шыыны шикізат массасыны 2% райды, оны 3 немесе 4 абылдауда осады. 20 – 25 минут тндыраннан кейін шыжырылан майды шарнирлік труба арылы тндырыша яды, содан со сепаратора жібереді. Тазартылан майды салындатады жне ыдыстара яды, ал шыжыты осымша майсыздандырады. дерісті жалпы затыы азан сыйымдылыына байланысты 150 – 215 минут. Ашы азанда май шикізатынан майды толыымен шыару ммкін емес. Шыжырудан кейін тндырылан шыжыта 20% дейін май болады, оны материалды шыынды жне арнайы жабдытарды талап ететін осымша шыаруа жіберу ажет болады.

Желатин мен желім ндірісіне арналып делген сйекті ашы азанда атмосфералы ысымда ылал тсілмен майынан айырады. Бл шін тиеу жне тсіруі механизацияланан суырмалы перфорирленген корзиналы азандар ыайлы. азанды бу кйлегі арылы ыздыран дрыс,себебі сйек пен бу серлескенде мыты эмульсия тзіледі жне майды сорпаа блінуі лаяды. Майды сйектен шыжыру 90 – 1000С –та суда (су сйекті жылдам жне тегіс ыздыруа, май жасушаларын бзуа ажет) жргізеді. Майды делген сйектен шыару затыы 5 – 6 саат. Мнда шикі сйек рамындаы 90% дейін май шыжырады. Желатин мен желім ндірісіне арналып саталан сйекті (5 см.жуы) айнату затыы 4 – 5 саат, май шыымы - 40%.

Майды арты ысым астында шыжыру. Арты ысымды майы аз шел аралы, еміздік аралы саталмаан шикізаттардан май шыжыру кезінде олданады. Бл шін ртрлі конструкциялы жне араластырышы бар универсал горизонтальды вакуумды азандар олданылады. Автоклавта майды су атысында шыжырады, оны еріту алдында 20% млшерінде яды немесе ол бумен ыздыру кезіндегі бу конденсациясы нтижесінде тзіледі. Су арты ысымды стауа,жылу алмасу арындылыын жоарылатуа жне ауыздарды гидротермия- лы ыдырауын жою шін ажет.

Жмса шикі – майды жне шыжыты бу кйлегі бар вертикальды автоклавта 115–125оС–та, аппарат кйлегіндегі бу ысымы 0,25–0,3 мПа,автоклав ішінде 0,2–0,225 мПа шыарады. деріс 5 саата созылады.

Сйек майын екі абыралы немесе бір абыралы суырмалы корзиналары бар автоклавта шыжырады. Одан май мен сорпа периодты немесе здіксіз аады. Сйек майын сСонымен атар горизонтальды вакуумды азанда шыарады. Арты ысымда жмыс жасайтын автоклавтарда негізінен сйекті майынан айырады, одан кейін азыты н ндіреді,ал сорпаны желім ндіруге жібереді. Мнда - 74% дейін шыарылады. Сйекті су оспай 0,4 – 0,5 мПа арты ысымда бумен майдан айырады,деріс 1 шикізатты тиеу жне корзиналарды тсіруді оса есептегенде 1,5 – 2 саат созылады. Концентрленген сорпа мен май тзілуіне байлынысты май блгішке жіберіледі.Блгеннен кейін майды тндырыша,содан со сепаратора,ал сорпаны абылдаыша жібереді.

саталан сйектерді горизонтальды вакуумды азанда майсыздандыранда су яды (1:1 масса атынасында), майсыздан- дыруда 0,15 – 0,2 мПа арты ысымда 120оС температурада 4 – 4,5 саат аралыында жргізеді.

айнатылан сйекті азанды 0,06 – 0,08 мПа ысымда жне 80 – 850С температурада 1 саат кептіреді. Алынан май мен сорпаны сзгіш арылы тндырыша яды.

 

Майды горизонтальды вакуумды азанда ра шыжыранда жмса шикізатты алдын – ала сатауа болады. Трі, шикізат српы мен май ндірісі жадайына байланысты шикізатты горизонтальды вакуумды азанда бір (вакуум астында), екі (I – шісі ысым астында, II – ші вакуум астында) немесе ш фазада (вакуум астында,содан со ысыммен жне айтадан вакуум астында) шыжырады.

саталан шикізат майын вакуум астында шыжыранда май аз ышылданады, друмендер, каратиноидтар мен лицитиндер жасы саталады,ал барлы жылулы деу циклы (майды шыжыру жне шыжыты сусыздандыру) бір аппаратта жзеге асады. Бл жадайда эмульсиядаы май шыыны азаяды, ауыздары тере гидролиз жне деструкцияа шырамаандытан таамды масата жарамды, жоары сапалы шыжы алынады. Майды бір фазалы шыжыру 0,06 – 0,08 мПа алды ысымда, 70оС азан температурасында жне азандаы бу кйлегіні ысымы 0,18 – 0,2 мПа – да жргізіледі. деріс (шикізатты тиеу мен шыжыты сзгіштен шыаруды осанда) 195 – 255 минут созылады. саталан шикізаттан майды шыжыру ысым астында екі немесе ш фазада жреді. Егер шикізаттаы ылалды массалы лесі 30% арты болса, онда оны алдымен вакуум жадайында сусыздандырады. Майды ысым астында (екінші фаза) шыжырудаы шикізатты арты ылалы байланыстырушы лпадаы ауыздарды гидролизін кшейтеді, шыжыты кептіру дерісін иындататын желімді сорпа пайда болады. Сусыздандыруды азандаы 3 кПа алды ысымда, 85оС температурада жне кйлектегі бу ысымы 0,3 – 0,4 мПа боланда 45 минут жреді.

Екінші фазада май шикізатын айнату буланан ылал есебінен пайда болан арты ысым жадайында жреді. Осы периодтаы кйлектегі бу ысымы 0,3 – 0,4 мПа, азан ішінде 0,17 мПа,температура 115оС деріс затыы 90 – 150 минут.

шінші фаза вакуум астында (0,06 – 0,08 мПа) ылал рамы 0,3 – 0,5 жне 8 - 10% сйкес болана дейін май жне шыжыты сусыздан- дыру. Температура 65 – 85оС, бу кйлегіндегі ысым 0,25 – 0,3 мПа шыжыру затыы 90 минут.

Шыжырылан жануар майларында (рама майдан баса) трі мен сортына байланысты 0,2-ден 0,3% дейін ылал болады.

Шыжырылан жануар майларын буып-тю жне сатау. орытылан жануар майларын ааш немесе фанерлі штапталан бшкелерге, сонымен атар ааш жшіктерге 30 кг-нан салады. Ыдыс тбіне пергамент немсе лдір тсейді. Майдалап лшеп буып тю шін картон, ааз, шыны, металл ыдыстар олданады.

Шыжырылан жануар майларын - 5-тен -8°С дейін температурада 6 айа дейін сатайды. Дкенде бл майларды 0-4°С температурада 80% ылалдылыта сатаан жн.

 

Мал майыны сапасын сараптау

Органолептикалы крсеткіштері бойынша. Май шикізатыны тсі: а сарыш тартан, сары, а сары аздап жасыл реді. детте барлы малды ішмайлары а жне сары тс аралы редерімен кездеседі. Бзыла бастаан май оыр не жасыл тсті болады, майды тсі біркелкі болмай ала-ла болып келеді. Шошаны шел майы – тсі а, ызылт реді, аралытарында блшы ет лпалары кездеседі.

Май тсін – кндізгі жарыта, ст тсті шыныа алыдыы 5 мм-дей етіп жаып жарыа шаылыстыру арылы анытайды.

Майды иісі мен дмі – майдан алынан температурасы 20С орташа лгіден аныталады. Сапалы май шикізатыны зіне тн иісі мен дмі болады. Бзыла бастаан майдан жаымсыз ышыл иіс шыа бастайды. Дмі ашы-ышыл, майа тн емес бтен дм блінеді.

Майды тыыздыы малды тріне, денеде орналасан жеріне, сапасына байланысты болады. Бзыла бастаан май жмсарып, жаылыш, жыш, созылыш кйде болады. Майды тыыздыын металл алашаны температурасы 15-20оС-таы май шикізатына батыру арылы анытайды.

Сапалы май – тны, ашы, айын болады. Бзылайын деген майды тсі кмескіленіп, кнгірт тартып, блдыр лайа айнала бастайды. Майды млдірлігін – таза, млдір, тссіз пробиркада 60-70оС-дейін ыздырылан майды, кндізгі жарыта тнытылыына арап баалайды.

 

Баылау сратары:

 

1. Майды шыжыру дерісіндегі температура

 

2. Пресстеуден кейінгі шыжытаы ылалды массалы лесі

 

3. Майды ашы азанда ра тсілмен неше сатыда дейді