Ойы жараларды емдеу жолдары

Ойы жараларды емдеу рдісті дрежесіне байланысты болады. Емді 1-ші дрежеде бастаан аса маызды, рдіс кшейген сайын емні тиімділігі де азаяды.

1-ші жне 2-ші дрежедегі ойы жараларды консервативті емдеуге болады. Бл шін жараны антисептикалы деу жргізіп жне май жапалар олданамыз, мндай діс теріні эпителизациясын кшейтеді.

1-ші дрежедегі ойы жарада заымдалан жерді балалара арналан иісмай немесе шыранаты жаып, ультраклгін сулелерімен емдік сеанс ткіземіз. Теріде мацерация пайда болса бриллиант кгімен дейміз, жиектеріне солкосерил майын жаамыз. Солкосерилмен окклюзивті таышты олдану (дене блігін ауа жне сумен байланысыны алдын алу шін олданылатын герметикалы ошаулау) теріні ажетті ылалдануына, йкелісті, ауырсыну сезімін азайтуа жне теріні эпителизациясына сер етеді. Жапа май майлыа 2-3 мм алыдыта жаылады жне жараны дегеннен кейін жауып трады. Теріні уалауа болмайды. Жараны жазылу тиімділігі бар аэрозольдер: олазоль, пантенол жне т.б. Аэрозольдерді кпіршікті жараа біркелкі жаып кнде немесе кнара олданады.

2-ші дрежедегі ойы жара пайда болан жадайда, жараны кніне бірнеше рет дезинфицирлеуші ертіндімен деп, солкосерилмен, левомиколмен немесе стратомедпен биоокклюзивті таыш ойан пайдалы жне жараны жазылуына тиімділік крсететін аэрозольдерді, содан кейін солкосерилмен жйелі терапия олданан дрыс. Жасы емдік тиімділікті ферменттермен, гидроколлоидты жне гидрогелді аппликация ою крсетеді, бл діс жараны тиімді тазалап, абынуа арсы жне жараны жазыш сер береді. Теріде кпіршік пайда боланда бриллиант кгі ертіндісімен дейді, содан кейін ра дкелі таыш ояды.

3-ші жне 4–ші дрежеде басты емні трі – бл хирургиялы ем. Іріді жараны санациялау шін антисептиканы барлы трлерін олданады: механикалы, физикалы, биологиялы, химиялы.

Механикалы антисептика некроздалан тіндерді кесіп алып тастау, іріді уыстарды ашу. Егер жараны санациясын жргізбесе, онда тіндерді шіріген німдері жне микроб токсиндері интоксикацияны кшейтеді.

Биологиялы антисептика май жапаларды жне аэрозольдерді олдануды кздейді, ол некроз тінін шектеуге, еруіне жне тартуына, жараны тазалануына сер етеді. Грануляцияны жне эпителизация рдісіні жетілуін кшейтетін жапа майлар (солкосерил, левомиколь, стратомед жне т.б.), аэрозольдер (олазоль, пантенол жне т.б.) ферменттермен аппликациялар (трипсин, химотрипсин), сонымен атар гидроколлоидты жне гидрогельді таыштар (Purinol гель, Comfeel плюс, Biatain байлам жне т.б.)

3-ші жне 4–ші дрежедегі ойы жараларды клемі лкен ауымды, сондытан науас азасында біршама сйыты жоалту байалады. Науас азасында дегидратацияны дамытпай, ажетті сйытытарды энтеральді жне парентеральді енгізген дрыс. Жарадан кп млшерде экссудативті блініс блінсе арнайы абсорбирлейтін сорыш таыштарды олданан жн, олар з алдына жараны ратуа жне сйытыты соруа рекет жасайды.

Физикалы антисептика айналымды жасартатын іс-шаралардан трады: гироскопиялы таыш материалдарды, дренажды олдану, жараны ультраклгін сулелермен жне лазермен деу.

Химиялы антисептика – теріні жне жара маайын деуге арналан антисептиктерді олдану. Антисептик ретінде 70% этил спиртін, йодты спирттік ертіндісін (1%-5%), 3% сутегіні асан тотыы, диоксидинні 0,5% ертіндісін, хлоргексидинді, микроцидті жне т.б. олдану.

Жарадан кп млшерде экссудативті блініс блінсе арнайы абсорбирлейтін сорыш таыштарды олданан жн, олар з алдына жараны ратуа жне сйытыты соруа рекет жасайды.

Ойы жараны тазалаан со, грануляция тіндеріні жетілуі, барлы шараларды жргізу жне жарадаы микрофлораны болуын баылау, хирургиялы емді олдануа (оперативті) - жергілікті тіндерден пластика, тері-фасциальді немесе тері-блшыетті жамаулармен пластика жасау олданылады.

Операциядан кейін пайда болан асынулара тері астына сйытыты жиналуы, ан кетулер, жараны ірідеуі, жіптерді жабылмауы, тері жамауыны некрозы жне жылан кздерді пайда болуы жатады.

Ойы жараларды алдын-алу

Ойы жаралады пайда болуыны аупін санды баалайтын бірнеше шкалалар бар. Нортон баалау шкаласы — бес лшемнен тратын баллды санайтын жйе: физикалы жадай, психикалы жадай, белсенділік, озалышты жне стамсызды (сурет 65).

Нортон шкаласы бойынша: балл аншалыты аз болса, соншалыты ауіп жоары. 14 немесе одан тмен баллды суммада науас ауіп аймаына енеді, ал 12 балдан тмен болса жоары ауіп аймаына енеді. Бл мейірбике баылау картасымен осыланда шкала олданыса те ыайлы, себебі кнделікті есептелген балл саны тіркеледі жне соан байланысты ойы жараны алдын алатын мейірбикелік шаралар олданылады.

 
 

 


Сурет 65.

Нортон шкаласы

 

ЕСМ-ді блімдерінде ойы жараны алдын алу масатында универсальді Waterlow баалау шкаласы бойынша олданылады. Оны ойан масаты «естелік жазба» сратары бойынша ойы жараны алдын алу болып табылады. Аталан карта ойы жараа келетін факторларды анытап, ойыты даму аупін баалауды жне алдын алуды жне емдеуді амтамасыз етеді (сурет 66).

Сурет 66.

Ватерлоу шкаласы

 

Waterlow шкаласы бойынша: балл аншалыты жоары болса соншалыты ауіп жоары. ортынды нтижемен балдар осылып, ауіп дрежесі аныталады:

1-9 балл - ауіп жо

10-14 балл – ауіп бар

15-19 балл - жоары ауіп дрежесі

20 балдан жоары - те жоары ауіп дрежесі

Алашы арау кезінде ауіп дрежесі аз боланына арамастан ойы жараны дамуыны аупін анытап баалау жйелі трде жргізілуі керек. Егер науас ауіп тобына жатса, міндетті трде шыл алдын-алу іс-шараларын бастау ажет.

Экзогенді ойыты пайда болуыны алдын алу шін, гипс таышыны, емдік шинада, жабыса пластырь олдану кезіндегі теріні дрекі жне за басылуын жоямыз. Жарада тран дренаж ттіктері, катетерлер жне басада ралдарды немі ауыстырып немесе алпын згертіп отыру маызды.

Эндогенді ойыты пайда болуыны алдын алу шін келесі нсаулар беріледі:

· Нортон немесе Ватерлоу шкалаларын пайдалана отырып науас жадайын немі баалау

· Науас алпын рбір 1,5-2 саат сайын згерту (тнгі уаыттада): Фаулер жне Симс алыптары, о жне сол жа бйірімен, ішіне (егер арсы крсеткіш болмаса) жатызу. алып трлері науасты жадайына жне ауруына сйкес ауыстырылады. Егер науас тсегінде з бетінше ауысан болса, онда оны мадатап, кмектесуіміз ажет.

· Науасты тсекте дрыс ауыстыру – тсектен ктеріп дене алпын згерту.

· Арнайы рылыларды олдану: ола жне аяа білікше (білікше орнына жасты олдануа болады), табан астына тірегіштер олдану.Ойы жараны пайда болуы ммкін жерлері тсекке тимес шін тыспен апталан немесе жаймамен жабылан резенкелі дгелекті олданады.

· Ойы жараа арсы арналан гофрирленген беткейі бар матрацты кереуеттерді олдану. Матрасты автоматты компрессорлы яшытары рбір 15 минут сайын ауамен толтырылады, нтижесінде науасты тініні басылу дрежесі згереді. Науас денесіні тіндеріне ысым арылы уалау жргізу алыпты ан микроциркуляциясын амтамасыз етеді, бл тері жне тері асты май шеліні оттегімен жне оректік заттармен амтамасыз етілуін кшейтеді.

· Тсекте биомеханика ережелеріне сйкес науасты ыайлы жатуын баылау

· Тсек жадайын адаалау (тама алдытарын сілку, тсек жаймасында атпарларды болмауын, тегістігін жасау).

· Науасты киіміні жадайын тексеру (лас киімді уаытылы ауыстыру; науас денесіне баытталан дрекі тігісті, ішкі тймелері бар киімдерді олданбау).

· Тері жадайын кнделікті тексеру.

· Теріні лсіз жерлерін сабынды жылы сумен немесе дезинфицирлеуші ертінділермен кніне 2 рет деу жргізу (ажет жадайда бірнеше рет).

· Теріні ратыында ылалдайтын иісмайларды олдану, сіресе болаша ойы пайда болатын жерлерді. Кшті тер блініс кезінде - рататын сепкіш олдану.

· Науасты таамды рационын баылау (олданатын таамны сапалы жне санды асиеттерін). Рационында ажетті ауызды, минералды тзды жне друменді сапасын баылау. ажет жадайда диетаа згеріс енгізу.

· Сйыты абылдау режимін баылау – тулігіне олданатын сйыты санына арсы крсеткіш болмаса 1,5 л аз болмауы керек. Сйыты саны азайса зр концентрациясыны жоарлауына келеді, бл зр шыару жолдарыны инфекциясын даму аупін жоарлатады.

· Зр тотамаан жадайда лкендерге арналан памперстерді олдануа болады, оны уаытылы ауыстырып отыран жн (4 саат сайын). Ер адамдара сырты зр абылдаыштарды олдануа болады. Памперсті ауыстыранда (жаялыты) міндетті трде сабынды жылы сумен ластанан жерледі гигиеналы деу жргізіп, ратамыз.

· Бірінші ызаруы немесе теріні бозаруы пайда болан сттен бастап лимон шырынымен, 10% камфор ертіндісімен немесе ылалды слгімен сртеміз жне квару шамымен сулелендіру емін жасаймыз.

· Айын крінген ойы жараны шыл трде калий перманганат ертіндісімен, Вишневский майымен, синтомицин эмульсиясымен немесе перуан майы осылан самырсын бальзамымен емдейміз.

Алдын алу шаралары емдік шаралара араанда тиімді. Егер уаытылы шараларды дрыс олданса 95% жадайда ойыты алдын алуа болады.