Математикадан дидактикалы материалдарды олдануды педагогикалы жне психологиялы негiздерi
ОТСТІК АЗАСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫ ИНСТИТУТЫ
БАСТАУЫШ БІЛІМ ЖНЕ ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ
БАСТАУЫШТА ОЫТУ ДІСТЕМЕСІ КАФЕДРАСЫ
Математикадан дидактикалы материалдарды
Дайындау дістемесі» ннінен
5В010200-«Бастауышта оыту педагогикасы мен дістемесі »
Мамандыына арналан лекциялар жинаы
Оу трі: кндізгі жне ашытытан
Шымкент
ОЖ 74.262.21
Растырушы: Алиева К.С.
Математиканы оыту дістемесі пнінен лекция кешені. Шымкент:ОМПИ, 2016, 76 бет.
Лекция кешені 5В010200-«Бастауышта оыту педагогикасы мен дістемесі » мамандыыны студенттері шін арналан.
Лекция кешені оу жоспарыны жне «Математикадан дидактикалы материалдарды
дайындау дістемесі» пні бадарламасына сай лекция сабаына ажетті барлы мліметтерді амтиды. Лекция кешені жалпы лекциялы сабатарды йымдастыруды масаттары мен міндеттері жне жргізілуіне ойылатын талаптар, студенттерді міндеттері крсетілген. Сондай-а математикадан дидактикалы материалдарды дайындау дістемесі пнінен жргізілетін саба таырыптары жне оларды ткізуге арналан нсаулар беріледі.
Пікір жазандар:
Жетпісбаева Г.О.-п..к.,М.уезов атындаы ОМУ
Лекция кешені «Бастауышта оыту дістемесі» кафедрасыны № 1__хаттама, «29» 08. 2016ж, Бастауыш білім жне педагогика факультетіні дістемелік комиссиясында талыланып, сынылды №1 «31» 08. 2016
C Отстік азастан мемлекеттік педагогикалы институты,2016
Тсіндірме жазбасы
Курс бастауыш мектеп маліміні ксіби дайындыыны азіргі оамны леуметтік сранысын анааттандыратындай сапалы дегейін амтамасыз етуге баытталан.
Курсты объектісі - дістемелік – математикалы білім бастауыш сыныптар маліміні 5В010200-Бастауышта оыту педагогикасы мен дістемесі мамандыы бойынша азастан Республикасы мемлекеттік стандарты талаптарына сйкес жоары ксіби педагогикалы біліміні рамдасы ретінде.
Курсты пні – 5В010200-Бастауышта оыту педагогикасы мен дістемесі мамандыы бойынша азастан Республикасы мемлекеттік стандарты талаптарына сйкес болаша бастауыш сыныптар малімдерді математиканы оыту дістемесінен білім, білік жне дадыларын алыптастыру барысы.
Математикадан дидактикалы материалдарды дайындаукурсы бастауыш оытуды педагогикасы мен дістемесі мамандыы студенттеріне аса маызды математиканы оытуда бастауыш сыныптар оушыларына крнекілік негіздері арылы оларды дниеге ылыми кзарастарын арттыруда олданылатын практикалы маызы кшті дидактикалы принципті бірі боландытан, крнекілікті дістемелік жолдарын тексеріп, оларды пайдаланып, дістемесін жинастырып, крнекілікті бастауыш сыныптарда олданылытын негізгі трлерін, дістерін олдану арылы ажет болатын теориялы зірлікті ірге тасын алау масатын кздейді.
Математикадан дидактикалы материалдар дайындау дістемесі пнін оытуды масаты болаша малімдерді математикалы білімін тередете рі кеейте тсу жне орта буын математикасы талаптары трысынан аланда бастауыш мектеп малімдеріні шыармашылы ммкіндігін арттыру. Бастауыш курс математикасыны теориясына, педагогика жне психология пндеріне негіз жасай отырып, студенттерді пнді, объектіні зерттеу дістерін ылыми трыдан арастыру. Келешек малімдерді дидактикалы білгірлігін саба барысында жне сабатан тыс математиканы оытуда алыптастырып, шыармашылы жне ылыми зерттеу жмыстарына ажетті адылар мен біліктіліктерді алыптастыру.
Болаша бастауыш мектеп малімдеріне оу-трбие жмысында кездесетін иындытарды шыармашылыпен жее білуге негіз жасап, оларды теориялы жне практикалы, моральды трыдан дайындау. Сондай-а бастауыш сынып оушыларын оыту барысында кездесетін сабаты мазмны, дістемесі, оу ралы мен формалары жне оларды жетілдіру жолдарымен таныстыру. Математикалы ымдар, задар, асиеттер, фактілер, рекет тсілдері, логикалы амалдармен аыл-ой операцияларын арастыратын математиканы бастауыш курсыны теориялы негіздерінмен таныстыру.
Лекция 1
Математикадан дидактикалы материалдарды олдануды педагогикалы жне психологиялы негiздерi
Жоспар
1.Математикадан дидактикалы материалдарды олдануды педагогикалы жне психологиялы негiздерi.
2.Бастауыш мектептi оу процесiндегi крнекiлiк туралы ым.
1.«Крнекілік ралдары» ымыны мазмны психологиялы жне педагогикалы дебиеттерде трліше сипатталады. «Крнекілік терминіні тбірі кру» естігеннен шыса да, азіргі уаытта ол трліше сезім мшелері арылы санаа сер ету керектігін білдіреді.
Педагогикалы сздікте оытудаы крнекілікке «оушыларды тікелей абылдауындаы наты бейнелерде алыптасан оытуа негізделген дидактикалы станым»- деп анытама беріледі.
Оыту процесінде табиат заттары мен былыстарыны маызды роль атаратыны жне крнекілік бейнелерін алыптастыруды ажеттігі ралдары болып табылатыны белгілі. Мысалы, В.А.Сухомлинский жеке тланы жан-жаты дамуына серін тигізетін кріністермен амтамасыз етуді ралы ретінде баланы табии ортада трбиелеп-оытуды арастырды. Ол баланы табии ортада оытуды ттас жйесін жасай отырып, «табиат- бала ойын жетілдіруді айнар кзі» деп атап крсетті.
оршаан ортаны трлі заттары мен былыстары крнекілік ралдары ретінде зор маыза ие. Л.И.Мендельштиман, О.Занков, Ж.Т.Мингазов, Л.И.Фридман, Л.Я.Зорина, В.И.Евдокимов, И.Н.Нманов, .Жнісова жне т.б. сияты кптеген педагогтар осы кзарастарын з ебектерінде зерттеп, тжырымдаан.
Таным теориясына сйкес, сезімдік бейнелер бір адама крнекі боланымен, екінші адама крнекі болмауы бден ытимал. Сондытан, «крнекілік ралдары» ымы Л.И.Мендельштманны пікірінше шартты трде ана айтылады.
Оушыларды теориялы ойлауын дамытуа крнекілікті бір жаынан кптеген нрселер мен былыстара тн анарлым орта асиеттеріне назар айдармауа ммкіндік береді, ал екінші жаынан ымдарды деректендіруге септігін тигізетін трлерін олдануа жрдем етеді. Крнекі ралдарды бл ммкіншіліктері А.М.Пышкало жазан мааланы бірінде ашылып крсетілген: «р алуан нрселерімен жне геометриялы фигуралар модельдерімен жанаса, кптеген тжірибелерді орындай отырып, оушылар оларды андай материалдан жасаландыын, тр-тсіне, салмаына жне т.с.с. атысты шамалы олара анарлым орта асиеттерді айындайды»
Кейінгі кезедерде педагогикалы классиктері, діскерлер жеке пндерді оыту дістерін зерттеп, оытуды крнекілік принципін наты анытай тсті.
азасандаы педагогикалы ой-пікірлерді тарихында лы аартушыларды, азаты алдындаы атарлы зиялы кілдеріні ебектерінде оыту мен трбиені негізгі мселелері туралы кзараста ерекше орын алады.
Абай зіні шыармаларында аыл ойды дамытып, шын ылыми білім алуды ажеттілігін, ол шін ойлау, зейін, ес, мінез лы, ерік жігер, иял сияты психологиялы процестерді дамыту керек екендігін ашы ынды. Білім алуда педагогикалы принциптерді олдануды насихаттау туралы пікірлерді дидактикалы мра болып есептеледі. лы Абайды «Адам баласыф кзбен кріп, лапен естіп, олмен стап, тілмен татып, мрынмен иіскеп тыстаы дниеден хабар алады» деген дана ойы педагог классиктерді пікірлері мен штасып жатыр.
Балалар рашан оылатын нрсе- заттар мен олма-ол тікелей танысуа уес, ынталы келеді, сондытан крнекілік рашанда оушыларды білімдерді мегеру стінде бейсенділігін дамытуа сер етеді, дние тану-білу жмысында оушыларды назарын белгілі баыта жмылдырады.
Біра бкіл оу крнекілікке негізделеді деуге, тек крнекілік арылы ана шектеледі деуге болмайды.
Педагогиканы классиктері оылатын нрсе мен заттар жне былыстар оиаларды алашы рет білуді байауды ролін жоары баалай отыра, байауды абстрактілі ойлаумен тыыз байланысты болатындыын ескертеді.
2.Оу рдісін йымдастыруды негізі саналатын маызды жадайларды бірі- крнекілік принципі болып табылады. А.Я.Коменский оны дидактиканы «алтын ережесі» деп атады. Ол: егер біз оушылара наты шынайы білім беруге ниеттенсек, онда біз барлыын жеке баылауымыз бен сезім крнекілігі арылы оытуа мтылуымыз керек»,- дейді.
Ал, кру мшесіні апарат абылдау ммкіндігіні те зор екенін айта отырып, біз крнекілік принципін бірінші орына оямыз. Дегенмен, ол тек кзге ана сйенбейді, сонымен атар баса да сезім органдарын ескереді. К.Д.Ушинский андай да бір жадайды адамдарды барлы сезім мшелері анша кп атысса, ол бізді есімізде соншама берік саталады. Физиологтар мен психологтар бл жадайды адамдарды барлы сезім мшелері бір-бірімен зара байланыстыында деп тсіндіреді. Егер адам апаратты бір уаытта кру жне есту арылы алса, онда ол кру немесе есту арылы келіп тскен апарата араанда шиеленісті абылданатыны эксперимент жзінде длелденген.
Л.В.Занковты пікірінше, малім сзімен крнекі ралдарды штастыруды алты формасы бар, атап айтанда:
1-форма: Малім сзді кмегімен оушылар жргізілетін баылауа жетекшілік жасайды, объектіні бейнесі туралы, оны тікелей абылданатын асиеттері мен атынастары туралы білімді оушылар баылау процесінде крнекі объектіні зінен алады;
2-форма: Малім сзді кмегімен оушыларды здері крнекі объектілерге жасалан баылаулары негізінде жне оларды брыы білетіндері негізінде балаларды былыстар арасындаы абылдау процесігде кзге кріне оймайтын байланыстарды саналы трде ынуа жне тжырымдауа бастайды;
3-форма: Объектіні бейнесі туралы, оны тікелей абылданатын асиеттері мен атынастары туралы мліметтерді оушылар малімні сз млімдемесінен алады, ал крнекі ралдар сзбен берілген мліметтерді длелдеу ызметін атарады;
4-форма: Оушылар крнекі объектіге жасаан баылауына сйене отырып, педагог былыстар арасындаы оушылар тікелей абылдай алмайтын байланыстар туралы хабарлайды, яки орытынды жасайды, жекелеген деректерді біріктіреді, жинатайды;
5-форма: Не сз жрдемімен, немесе крнекі трде крсете отырып, малім оушылара олда бар объектілері мен жмыс істегенде орындауа тиісті іс-рекеттерге атысты, сондай-а ол іс-рекеттерді орындалу дістеріне атысты нсау береді;
6-форма: Педагог сзді жрдемімен, оушылара олда бар объектілермен олар жасауа тиісті іс-рекеттерді орындау дістері жайында нсау береді, мны зінде малімні нсауы олма-ол крсетіліп отырады.
Крсетілген ралдарды пайдалануды танымды тиімділігі Л.В.Занковты пікірі бойынша, оларда берілетін мліметтермен оушыларды здігінен орыта алу дрежесінен айындалады.
«Крнекілік ралдары» ымыны мазмны психологиялы жне педагогикалы дебиеттерде трліше сипатталады. «Крнекілік терминіні тбірі кру» естігеннен шыса да, азіргі уаытта ол трліше сезім мшелері арылы санаа сер ету керектігін білдіреді.
Математика нрселерді зі мен айналадаы мір былыстарын ана емес «натылы мірді кеістік формалары мен санды атынасын»-екенін (Ф.Энгельс) зерттеген, сондытан математиканы оытанда дл осы жатарын айырып алуа тырысады; нрселерді сапалы белгілері болса, еленбей ала береді. Математикалы атыстар мен операцияларды оып йрену шін кбінесе арнаулы кмекші ралдар пайдаланылады. Мндай ралдар кейде, нрселерді зіне немесе айналадаы мірден алынан ситуациялара (жадайлара) араанда анарлым крнекі болып шыады.
Математика сабатарында крнекілікті дрыс пайдалану айын кеістік жне санды тсініктерді, мазмнды ымдарды алыптасуына кмектеседі, оушыларды логикалы ойлау жне сйлеу абілетін дамытады, натылы былыстарды арастыру жне талдау негізінде кейін практикада олданылатын, тжырымдара келулеріне кмектеседі.
Крнекілікті саба рдісінде олдану, жзеге асыру, оны іс-жзінде орындалуы малімні білім дегейіне, шеберлігіне, ебек тжірибесі мен іскерлігіне жне жауапкершілігіне байланысты болып оу, трбие жмысында жасы нтиже беретінінен сенім тудырады.
Баылау сратары
2.Оу рдісін йымдастыруды негізі саналатын маызды жадайларды бірі- крнекілік принципі болып табылады. А.Я.Коменский оны дидактиканы «алтын ережесі» деп атады. Ол: егер біз оушылара наты шынайы білім беруге ниеттенсек, онда біз барлыын жеке баылауымыз бен сезім крнекілігі арылы оытуа мтылуымыз керек»,- дейді.
Ал, кру мшесіні апарат абылдау ммкіндігіні те зор екенін айта отырып, біз крнекілік принципін бірінші орына оямыз. Дегенмен, ол тек кзге ана сйенбейді, сонымен атар баса да сезім органдарын ескереді. К.Д.Ушинский андай да бір жадайды адамдарды барлы сезім мшелері анша кп атысса, ол бізді есімізде соншама берік саталады. Физиологтар мен психологтар бл жадайды адамдарды барлы сезім мшелері бір-бірімен зара байланыстыында деп тсіндіреді. Егер адам апаратты бір уаытта кру жне есту арылы алса, онда ол кру немесе есту арылы келіп тскен апарата араанда шиеленісті абылданатыны эксперимент жзінде длелденген.
Л.В.Занковты пікірінше, малім сзімен крнекі ралдарды штастыруды алты формасы бар, атап айтанда:
1-форма: Малім сзді кмегімен оушылар жргізілетін баылауа жетекшілік жасайды, объектіні бейнесі туралы, оны тікелей абылданатын асиеттері мен атынастары туралы білімді оушылар баылау процесінде крнекі объектіні зінен алады;
2-форма: Малім сзді кмегімен оушыларды здері крнекі объектілерге жасалан баылаулары негізінде жне оларды брыы білетіндері негізінде балаларды былыстар арасындаы абылдау процесігде кзге кріне оймайтын байланыстарды саналы трде ынуа жне тжырымдауа бастайды;
3-форма: Объектіні бейнесі туралы, оны тікелей абылданатын асиеттері мен атынастары туралы мліметтерді оушылар малімні сз млімдемесінен алады, ал крнекі ралдар сзбен берілген мліметтерді длелдеу ызметін атарады;
4-форма: Оушылар крнекі объектіге жасаан баылауына сйене отырып, педагог былыстар арасындаы оушылар тікелей абылдай алмайтын байланыстар туралы хабарлайды, яки орытынды жасайды, жекелеген деректерді біріктіреді, жинатайды;
5-форма: Не сз жрдемімен, немесе крнекі трде крсете отырып, малім оушылара олда бар объектілері мен жмыс істегенде орындауа тиісті іс-рекеттерге атысты, сондай-а ол іс-рекеттерді орындалу дістеріне атысты нсау береді;
6-форма: Педагог сзді жрдемімен, оушылара олда бар объектілермен олар жасауа тиісті іс-рекеттерді орындау дістері жайында нсау береді, мны зінде малімні нсауы олма-ол крсетіліп отырады.
Крсетілген ралдарды пайдалануды танымды тиімділігі Л.В.Занковты пікірі бойынша, оларда берілетін мліметтермен оушыларды здігінен орыта алу дрежесінен айындалады.
«Крнекілік ралдары» ымыны мазмны психологиялы жне педагогикалы дебиеттерде трліше сипатталады. «Крнекілік терминіні тбірі кру» естігеннен шыса да, азіргі уаытта ол трліше сезім мшелері арылы санаа сер ету керектігін білдіреді.
Математика нрселерді зі мен айналадаы мір былыстарын ана емес «натылы мірді кеістік формалары мен санды атынасын»-екенін (Ф.Энгельс) зерттеген, сондытан математиканы оытанда дл осы жатарын айырып алуа тырысады; нрселерді сапалы белгілері болса, еленбей ала береді. Математикалы атыстар мен операцияларды оып йрену шін кбінесе арнаулы кмекші ралдар пайдаланылады. Мндай ралдар кейде, нрселерді зіне немесе айналадаы мірден алынан ситуациялара (жадайлара) араанда анарлым крнекі болып шыады.
Математика сабатарында крнекілікті дрыс пайдалану айын кеістік жне санды тсініктерді, мазмнды ымдарды алыптасуына кмектеседі, оушыларды логикалы ойлау жне сйлеу абілетін дамытады, натылы былыстарды арастыру жне талдау негізінде кейін практикада олданылатын, тжырымдара келулеріне кмектеседі.
Крнекілікті саба рдісінде олдану, жзеге асыру, оны іс-жзінде орындалуы малімні білім дегейіне, шеберлігіне, ебек тжірибесі мен іскерлігіне жне жауапкершілігіне байланысты болып оу, трбие жмысында жасы нтиже беретінінен сенім тудырады.