Бастауыш сыныптарда крнекi ралдарды олдануды жолдары мен маызы
Жоспар
1.арапайым математикалы тсініктерді алыптастырудаы крнекіліктер.
2.Балаларда уаыт жне кеістік ымын алыптастырудаы крнекіліктер
1.арапайым тсініктерді алыптастыру бірінші сынып оушыларын математиканы оытуа дайындаудаы ажетті шарт болып табылады.
арапайым тсініктерді алыптастыру міндеттері тмендегіше:
1. Балаларды мектептік мірге бейімделуіне,я болмауа, тілін дамытуа кмектесу, мектепке дейінгі мекемелердегі дайындытан тпеуіне байланысты з атарластары жне лкендермен сйлесуге тарту.
2.р оушыны мектепке дайынды дегейін анытау.
3.Мектепке дейінгі кезеде алан білім, білік жне дадыларын айындау, жйелеу жне толытыру.
4.10 клеміндегі заттарды санай алу жне сандарды оытуа дайынды ретіндегі заттарды реттік нмерін анытай алу біліктерін алыптастыру.
5.Тедік жне тесіздік ымдарына дайынды ретінде заттарды екі тобын салыстыру.
6.осу жне азайту амалдарын оытып йретуге, сондай-а сан ымын анытауа тірек білім болып табылатын заттарды екі тобын біріктіру жне топтан бірнеше затты бліп алуа йрету.
7.Шама жне сан ымдарын оытуа дайынды ретіндегі заттарды зындытарын салыстыру, затты, кесіндіні зындыын лшеу жне лшем бірлігі 1-см-ді егізу сияты ымдарды мегеру.
8.Геометриялы фигураларды арапайым трлері, заттарды бір-біріне атысты орналасуы мен жне амалдар мен рекетті ту ретімен кеінен таныстыру.
9.Бтін жне блшек ымдарына дайынды ретіндефигураны бліктерге блу жне оны бліктерден растыру біліктерін алыптастыру.
10.Дптермен жмыс істеу: оны беттерін шамалай алу,жаза білуге дайынды ретінде арапайым элементтерді жазуа йрету.
арапайым математикалы тсініктерді алыптастыру дістемесі:
1.ртрлі заттарды санауды йрену жне солара жаттыу.
2.Практикалы жмыстарды орындау нтижесінде заттарды тобын салыстыруа йрету.
3.Заттарды екі тобын біріктіру жне топтан бірнеше затты бліп алу.
4.Заттарды ртрлі белгілеріне арай (тсіне, пішініне,лшеміне) арай салыстыру.
5.Заттарды зындытарын салыстыру жне лшеу.
6.Геометриялы фигуралармен таныстыру.
7.Кеістік жне уаыт туралы тсініктер алыптастыру.
арапайым тсініктер: заттарды санау, заттарды жне оларды тобын салыстыру, санды жне реттік сандар арасындаы байланыс, арапайым кеістік жне уаыт туралы тсінік.Осы таырып бойынша оушылар таырыпты оытуды міндеттерін, масатын, мазмнын, олданатын крнекіліктерді білуі тиіс.
арапайым тсініктерді алыптастыруда олданылатын крнекіліктер:
1.алталы полотно –
2.Нрселерді суреті, (он-оннан);
3.Санау таяшалары (он-оннан);
4.Геометриялы фигуралар (он-оннан);
5.Кеістік жне уаыт туралы суреттер;
6.Ертегі кейіпкеріні суреті;
Санау таяшалары – (саны 10) жеке пайдалану шін ааштан немесе пластмассадан жасалады. Малім зындыы 25-30см-ге те ашы боялан таяшаларды дайындайды. Бл рал пайдалануда анша, неше деген деген сратара жауап беріп, берілген жиындарды элементтерді арасында зара бір мнді сйкестік орнатуа ммкіндік береді. Мысалы, малім балалара 3 шыбы алып.оларды оушылара санатып анша деген сраа жауап береді.
Сонда неше шыбы боланы жне алайша 3 шыбы шыаны анытайды. Одан кейін таы бір шыбыты осады да, сол сратара жауап береді.
Геометриялы фигуралар – жаа санды жасауа, сандарды салыстыруа, бір-бірлеп осу жне бір-бірлеп шегеруге, сан тізбектерін руа, сандара арифметикалы амалдар олдануа пайдаланады. Мысалы, 4+1+1 мысалын шыаранда, геометриялы фигураларды пайдаланып, амалдарды иллюстрациялап крсету болады. 4 кк квадрат алып ойыдар, оан таы 1 сары квадратты жылжытып ойыдар. Неше квадрат болады? Таы да 1 сары квадрат осып ойыдар, неше квадрат болады? Мысалды жазыдар: 4+1+1 мысалды алай шыарандарыды тсіндірідер. Малім оушылара геометриялы модельдерді ебек сабаында жасауа болады.
Заттарды суреттері – жемістер, ойыншытар, й мліктері, хайуанаттар, транспорт трлері, кесінділер, карточкалар, демонстрациялы материалдар ретінде пайдаланылады. Мнда заттар ойыныны ерекше сипаттамасы екеніне оушыларды кзін жеткізеді. Заттарды суреттерін малім сандарды санауда жне салыстыруда пайдалана алады. Бл ралдар арапайым тсініктерді алыптастыруда, есеп шыаранда, есепті мазмнын суретпен тсіндіруде жиі олданылады. Сонымен бірге суреттер сандарды салыстыруда олданылады. Мысалы, балалар алмалара араанда алмрттарды біреуі кем (аз) екенін, ал алмрттара араанда алмаларды біреуі арты (кп) екенін анытайды. Малім «алмалар анша болса, алмрттар сонша болу шін не істеу керек?» - срайды. (1 алманы алып ою керек деп жауап береді).
Мнда крнекілік бойынша теестіруді трліше орындауа болытынын ыну керек.
Мысалы, сандарды салыстыруа йретуде лкен жне кіші, сонша арастырылады.
а) Сандарды салыстыру екі топ заттарын салыстыру арылы іске асырылады.
 |
айсысы кем: немесе ? айсысы арты? Неге?
 | |||
 |
3 жне 4 сандары туралы не айтуа болады?
3<4 жне 4>3.
2.Кеістік бадарларын зерттеу оларды бадарлай білуіні негізгі з дене мшелерін айыра білуі екендігін крсетті.Осы ерекшеліктерді ескеріп балаларды,з дене мшелерін,оларды атауларын айын трде айыра білуге йрету жне солара сйеніп балаларды кеістік баыттармен таныстыру те маызды.О олы жне сол олын жне з денесіні о жаымен сол жаын айыра білуді ерекше мні бар.Балалара бл жнінен едуір иынды келеді, егер балаларды екі олыны атауларымен жне оларды трліше функцияларымен бірден таныстырып отырса, ондай иындыты жеуге болады; о олымен бала асы ,ал сол олымен - нан немесе тарелка стайды ; о олымен бала арындаш стайды; сурет салады, ол ааз жылжымау шін сол олымен оны степ отырады.Осыны есте сатап жне рашан балалара ескерте отырып, трбиелі балаларды з дене мшелерін айыра блуін , заттарды кеістікте орналасу жне кеестіктегі имыл-озалыс болатын аныты болуын алыптастырады; алдында - ала арай , артында арта арай о жотан оа арай сол жатан - сола арай.
Кеістік жне уаыт тсініктерді алыптастыруда олданылатын крнекіліктер:
алталы полотно, нрселерді суреті, санау таяшалары; геометриялы фигуралар кеістік жне уаыт туралы суреттер «Адар-стар», «Кршіні ата», «Не згерді» «Сыйырлы терезе»ойындары жне саат макеті мен календар.
Сондай-а уаыт тсініктерде (таерте , кндіз кешке , тн ) режімдік мезеттерді ткізгенде кнделікті смірде алыптасуы тиіс . Тулікті бл блшектеріде, сондай-а кішкентайлар мен ересек балаларды іс- рекетіні згеруіне арай ажыратылады. Біра крсетілген уаыт мезеттерінде ересек балаларды іс- рекеті трліше боландытан, белгілі бір жерді немесе белгілі бір географиялы болуды зіне тн ерекшеліктері болатынын ескеру керек. Уаыт мезетін есептеу р бала шін натылы жне толымды болуы тиіс, сондытан тсіндіргенде кптеген белгілерді пайдалану керек.
Бастауыш мектепте арастырылатын шамаларды бірі – уаыт аралыы . Уаыт туралы алашы тсінікті балалар мектепке дейінгі кезеде алады . Кн мен тнні ауысуы , жыл мезгілдеріні ауысуы , саат , минут , апта кндері , жыл , ай , баланы міріндегі режимдік мезеттерді ауысуы –уаыт жніндегі тсінікті алыптастырады.