Сабаты таырыбы: арапайым шамаларды оытудаы дидактикалы материалдар

Жоспар

1.лес жне блшекті оытудаы дидактикалы материалдар.

1. Бастауыш сыныпта лес, блшек, оларды жазу, салыстыру, санны лесін, лесі бойынша санды табу, санны блшегін табу сияты мселелер арастырылады.

Балаларды лестермен таныстыру практикалы іс-рекет арылы жзеге асырылады. Блшек туралы алашы тсінік алашы тсінік наты заттар геометриялы фигуралар, шамалара практикалы амалдар олдану арылы беріледі.

Жолаты зындыы 12 см, ол 3 те блікке блінген. Бір блігіні зындыы неше сантиметр? (4 см)

алай білдідер?

12:3=4 (см), сонда саны бойынша лесін табу шін андай амал олданамыз? (блу)

Жола те 4 блікке блінген. Оны бір блігіні зындыы 3 см. Ттас жолаты зындыы анша сантиметр? (12 см) алай білдідер?

4*3=12 (см), сонда лесі бойынша санын табу шін андай амал олданамыз? (кбейту).

Блік, лес туралы тсінік фигураларды те блікке блу, блігін табу арылы алыптастырылады. Мысалы, геометриялы фигураларды бліктерге блу арылы лес ымымен таныстыру. Слайд бойынша салыстыру кестесін талдап, есеп растыр.

лесті алашы рет кбейту мен блуді оытумен байланысты 3-сыныпта оытады. лесті оытып шаманы оытумен тыыз байланысты, сондытан оушылар математиканы мірмен байланысын аарады. Оны бтінді бліктерге блу проблемалы жадай туызудан бастауа болады: «Алманы аасымен арындасына те бліп бер» жне т.б. бтін санды бірнеше те бліктерге блуді жне лесті клемі р трлі болатындыын трлі фигураларды (геометриялы) олданып крсеткен тиімді. Масылы: «дгелекті, шаршыны, тіктртбрышты, жолаты, кесіндіні те екі блікке бл». «рашан те» блікке блінетінімізді баса айтан жн. Блуді р трлі тсілдері крсетіледі, бгуді олдануа болады.

Шаманы лесі сзбен айтылады, арапайым лес тріне жазылмайды, біра 4-сыныпта бастауыш мектеп матиматикасыны курсын жалпылау барысында ммкін дегейде лесті жазылуы беріледі.

лесті алуды бірінші сабаында оушылар бірден шаманы лесін табуды шешуге йренеді. Мысалы: «кк кесіндіні зындыы анша сантиметр? Кк кесіндіні жартысыны (екіден бір блік) зындыы анша сантиметр?» (4 см)

Бірден р трлі шамалар арастырылады: «тулікті жартысы неше саатты райды? Ал тулікті трттен бір блігі? Ал штен бір блігі неше? Саатты жартысы неше минут? Ал саатты штен бірі ше?», «зындыы 20 м жолаты жартысы анша метр? Ал трттен бірі ше?», «орапта 18 кг шай бар. орапты жартысы анша килограмм? Ал он сегізден бір блігі ше?», «Ыдыста 24 литр ст бар. Ыдысты штен бір блігінде анша литр ст бар? Ал жиырма трттен блігі ше?». Есепті салыстыру жне оларды шешу арылы оушылар р трлі шамалара лесті олдануа жне табуа йренеді.

Мысалы, бір кесінді алайы. Кесіндіні зындыы анша сантиметр? Кесіндіні неше те блікке блуге болады? рбір блікті зындыы анша сантиметр? зындыы 1 см болатын 5 бліктен тратын кесіндіні сыз. осуды кмегімен оны зындыын алай табуа болады? Ал кбейту ше? Оушылар шаманы лесі бойынша табуа берілген есепті шешуге дайындалады: «Сымны бестен бір блігіні зындыы 20 см. Сымны зындыын тап?» Оушылар «бестен бір блікті» алай тсінеді, оны алай алады? Бтін сымда анша бестен бір блік бар? Кесіндіні барлы зындыын алай табуа болады?

4-сыныпа оушылар санны лесін табуа есептер шыарады, лесі бойынша санды табу кері есептер растырады. Ал одан со километрді, метрді т.б. мынан, миллионнан бір бліктерін табады. лшеу жйесі мен онды санау жйесіні арасындаы байланыс туралы тсіндірме беріледі. «милли-, санти-, дици-, кило-» сздеріні маынасын ашады. «дици-» оныншы блік, «санти-» мынан бір блік. Ал «кило-» 1 000 есе арты.лестер туралы дрыс тсінік алыптастыру шін геометриялы фигураларды, кесінділерді лгісі, жолашалар, ленталар т.б. заттарды алуа болады. Мысалы: кесіндіні жартысын алу шін, оны екіге бліп, бір блігін алу керек, ал оны трттен бір блігін алу шін не істеу керек?- тртке бліп, І блігін алу керек. Жолаты уелі екі бкте, оны бір блігін крсет, енді таы екі бкте, сонда барлыы неше блік. (4) оны бір блігін крсет. Екі дгелек ал. Оны біреуін бірдей екі блікке бл, мынау бір дгелек немесе ттас дгелек, ал мынау оны жартысы, немесе І блігі. Бтін дгелекте осындай неше дгелек бар. (2) 2 немесе неше жартыдан трады? (2) крсетідер. Шаршыны екіден бір лесін алай шыарып алуа болады? Оушылар бктеу арылы крсетеді.

лестерді екі санны кмегімен жазады. Мысалы: 1/2; 1/4; (екіден бір, трттен бір деп оылады). 2,4 сандары фигураны немесе затты 2,4 блікке блінгендігін, ал 1 саны сондай бір блігі алынандыын крсетеді.

Алманы трттен бір блігін крсет. Ол шін тртке бір бліп бір блігін крсет. Ол шін тртке бліп бір лесін жазамыз, оны былайша жазады: 1/4 . кесіндіні 1/8 блігін крсет. Кесіндіні 8-ге бліп, бір лесін аламыз. Ттас кесіндіде осындай 8 лес бар. Алынан білім мен дадыны бекіту шін трлі жаттыулар сынуа болады.

I. Суретте жолашаны андай лестері крсетілген? Атадар жне жазыдар.

II. Кез-келген тік тртбрыш, шаршы, кесінді алып, оны бліктерге бліп, лестерін крсет жне жаз.

III. Суреттегі жолатарды пайдаланып, лестерді салыстыр. Кз млшерімен салыстырса, е лкені 1/2 лес екені, ал бірдей 5 кесінді алып, оны 1/2; 2/3; 1/5; 1/7; 1/9; лестерін бктеу арылы салыстырып алан білімдерін бекітуге жне айталауа болады. Блшек туралы тсінік осы лес туралы тсініктерді табии жаласы болып табылады. Блшек туралы ым алыптасу шін:

1) Кез-келген бірнеше бліктерге бледі.

2) Сол бліктерді (наты санны) бірнешеуін бледі.Мысалы: кесіндіні шке бл, оны блігін ата жне жаз. 1/3 лес (штен бір). Енді екі блігін крсет. Ол алай аталады? 2/3; 5/6. Бл блшек, ол да лес сияты жазылады жне оылады, мндаы, 3,6 анша блікке блгенді, ал 2,5-анша блікті аланды крсетеді. Бл таырыпты оып йренгенде балалар:

1) Блімі оннан кіші лестерді жасап, жаза білу керек. Трмыстаы 1/3; 1/4; 1/2; атауларын білу керек;

2) Блімі оннан кіші жай блшектерді ои, жаза біліп блшекті алымы мен бліміндегі сандар нені крсететінін жасы білу керек;

3) Алымы бірге те блшектерді ана салыстыра білу керек;

«Тік тртбрыш формалыбашаны зындыы 72 км, ені одан 2 есе кем. Башаны ¾ блігіне ккніс, алан жерге картоп егілген. анша кв, м жерге картоп егілген?»

Балалар схемасыз, сызбасыз былай шыарып бере алады.

I тсіл

1. 72:2=36 (м) – башаны ені.

2. 72·36=2592 (кв. м) башаны ауданы.

3. 2592:4·3=1944 (кв. м) ккніс егілген жер.

4. 2592 – 1944=648 (кв. м) картоп егілген жер.

Жауабы: 648 кв. м

Егер схема, сызба пайдаланса, онда оны баса тсілмен шыаруа болады.

Сызбадан башаны ¼ блігіне ана картоп егілгені аны крінеді жне ауызша талдау арылы жаа тсілді пайда боланын жете тсіндіруге болады. II тсіл

1. 72:2=36 (м) – башаны ені.

2. 72·36=2592 (кв. м) – башаны ауданы.

3. 18·36=648 (кв. м) – картоп егілген жерді ауданы.

Жауабы: 648 кв. м.

III тсіл

1. 72:4=18(м) – картоп егілген жерді зындыы.

2. 72:2=36(м) – картоп егілген жерді ені.

3. 18·36=648(кв.м) – картоп егілген жерді ені.

Жауабы: 648 кв. м.

IV тсіл

1. 72:4·3=54 (кв.м) – ккніс егілген жерді зындыы.

2. 72-54=18 (м) – картоп егілген жерді зындыы.

3. 72:2=36 (м) – картоп егілген жерді ені.

4. 72:2=36 (м) – картоп егілген жерді ауданы.

Жауабы: 648 кв. м.

Осындай бірнеше есептер шыараннан кейін оушыларды ызыушылыы артып, з бетімен іздену жмысыны пайда боланы айындалып крініс бастады. сіресе, жасы оитын оушылар белсене атыса бастады.

Саба кезінде есепті, мысалдарды тез шыаран оушылара, детте, осымша тапсырма береміз, ол есепті оушы ешандай иындысыз шыарып бере салады. Ал егер шыарып отыран есепті баса тсілін іздестірсек, онда балаларды ойлау абілеті арта тскен болар еді жне де бл оушыларды есеп шыаруды тере мегеруіне кп сер етеді.

рине, арастырып отыран есепті рдайым бірнеше тсілмен шыару ммкін емес. Дегенмен ара тура болсын есепті шыаруды ммкін тсілдерін іздестіру есеп шешуін тексеруге йретуді тиімді жолдарыны бірі.

лесі бойынша санды табуа жне санны лесін табуа арналан есептер алма-кезек беріліп отырады жне оларды ауызша жне жазбаша шыаруа болады.

Санны блшегін табуа арналан есептер.

«Салтанатты 20 метр лентасы бар еді. Ол 3/4 блігін Аидаа берді. Аида неше метр лента алды?»1 метрді 1 см-ден алып, зындыы андай кесінді, сызу керек? (20 см) берілгені анша? (3/4 блігі). Аидаа берген блігін алай кескіндеу керек? Барлы лентаны 4-ке бліп, соны ш блігін алу керек. Ол неге те? (5 метрге). Содан кейін нтижесін 3-ке кбейтеміз. Бдан нені білеміз? Аиданы неше метр аланы. Ол неге те?

(5*3=15 (м).Шешуі:5*3=15/м/.Жауабы: Аида 15 метр лента алды.

Алдыы уаытта р алуан жаттыуларды орындаанда осыан сас пайымдау келтіріледі. Мысалы: 3/4 км-де неше метр бар 1/4 км-де неше метр бар екендігін табамыз, ол шін 1 км-де 1000 м бар екенін 1000 –ды 4-ке блеміз.250 –ді 3-ке кбейтеміз. 750 шыады, демек, 3/4 км-750 м.