Сабаты таырыбы: Жай есептерді оытудаы дидактикалы материалдар

Жоспар

1.Жай есептер трлерін оытудаы дидактикалы материалдар

1.Математиканы оыту жйесіне жай есептер аса маызды роль атарады. Жай есептерді шыару арылы математиканы бастауыш курсыны негізгі ымдарыны бірі – арифметикалы амалдар туралы ым, т.б. біратар ымдар алыптасады. Жай есептерді шыара білу оушыларды рама есептерді шыара білуді игере дайынды басышы болып табылады.

йткені рама есепті шыару біратар жай есептерді шыаруа келіп тіреледі. Жай есептерді шыаранда есеппен жне оны рамды бліктерімен алаш танысу болады. Жай есепті шыарумен байланысты балалар есепке жргізілетін негізгі дістерді игеретін болады. Сондытан малімні жай есептерді р трімен жмысты алай жргізу керектігін жне крнекілікті алай пайдалануды йретуді маызы зор. Енді, бастауыш класта арастырылатын жай есептер трлері жне соан сйкес андай крнекіліктер пайдалану керектігіне тоталамыз.

Есепті иллюстрациялау – есепке енетін шамаларды, берілген жне ізделіп отыран сандарды мшелерге блу шін, сондай-а оларды арасындаы байланысты таайындау шін крнекілік ралын пайдалану.

Иллюстрация нрсе трінде немесе сызба трінде болуы ммкін.

Бірінші жадайда иллюстрация ретінде есепке сз болып отыран не нрселерді зі немесе оларды суреттерін пайдалануы ммкін, соларды кмегімен заттарды тиісті амалдары иллюстрацияланады.

Мысалы, мына есепті иллюстрациялау керек:

1-есеп: «Балалар тбешіктен тмен арай сыранап жр. Олардан 5 ыз бала жне 2 ер бала йлеріне кетіп алды. Барлыы анша бала йлеріне кеті?».

Бл жадайда иллюстрация ретінде балаларды здерін пайдаланан дрыс, тата алдында тбешіктен сыранап жргенбалаларды кескіндейтін бір топ оушыны шаырып алып, оларды «йге кететіндерін» крсетуге болады, демек 5 ызды бір шетке шыарып ояды, содан кейін 2 ер бала йлеріне кетеді (ыздара барып осылады). Сонымен жиындарды бірігуі иллюстрацияланады, сонда балалар кетті делінетін болса да есеп осу амалымен шыарылатыны оушылара белгілі болады.

Кбінесе заттарды зінен грі суретті немесе баса заттар пайдаланылады.

2-есеп. «орапа Дана 3 шар, ал Сара 2 шар салды. орапта барлыы неше шар бар?» деген есепті тсіндіру шін класа шар келуді ажеті жо, ол шін оны дгелектер суретін пайдаланса жеткілікті. Мнда балаларды здері нрселермен жмыс істегендеріні мні зор. Балалар парта стіне алдымен 3 дгелек содан кейін 2 дгелек ояды. Нрсені крсете отырып тсіндіру, есепте айтылан, мірде болатын жадайларды балаларды кз алдына жасы елестетуге кмектеседі, ал есепті шыару шін андай амал тадап алуы керектігін крсететін болады. нрсені иллюстрациялау сіресе 1 класта кбірек олданылады. Есепті иллюстрациялауда атып алан діс жо, ай дісті олдану керектігін малім шеберлігіне байланысты. Жоарыдаы есепті иллюстрациялауды схема трінде крсетейік.

1. Малім басшылыымен балалар шартты суреттерді пайдаланады. Айталы, шарды райсысын дгелекпен алмастырылады, дгелектерді р тобын жне барлы дгелектерді айналдыра оршаймыз, яни

 

Немесе 3 шар -3ызыл, ал 2 шар – 2кк дгелекпен алмастырылады. Оушылар алдымен ызыл, сонан кейін кк дгелектерді суретін салады.

 

Нрсені иллюстрациялаумен атар 1 кластан бастап схема трінде тсіндіру де пайдаланылады, ол есепті ысаша жазу.

ысаша жазуды ыайлы трде шамалар, берілген жне ізделіп отыран сандар, сондай-а есепте не туралы айтыланы крсететін кейбір «бар еді», «таы осылды», «болды», т.с.с. сздер жазылады.

Есепті ысаша жазу кесте трінде, кестесіз сзбен чертеж трінде жазуа болады. жоарыдаы арастырылан есепті атесіз сзбен былай жазан тиімді жазуа болады.

Д – 3 шар ? Д – 3 шар

С – 2 шар С – 2 шар

немесе Барлыы - ?

есепті ысаша жазуды крнекілікпен крсету оушыларды есеп мазмнымен таныстыруа жне орындалатын амалдарды тадауа кмегі тиеді.

Мысалы, екі санны осындысын табуа арналан есепті шыарумен оушылар танысады: “стелде 5 шелпек бар. Анасы таы 2 шелпек ойды. стелде барлыы неше шелпек болды?”

Есепті шартын оыаннан кейін ол схема трінде крсетіледі. Схема есепті талдаумен атар жргізіледі, мндаы белгілі шама шаршыа, ал белгісіз дгелекке орналастырылады, содан со дерек пен ізделінді шама арасын осатын баыт сызыымен (стрелка) толытырылады.

Пайымдау лгісі:

 

 

 

 

5 шелпек болды – бл белгілі шама, сондытан оны шаршыа жазамыз. Таы 2 шелпек ойды – бл да белгілі шама, оны да шаршыа жазамыз. Неше шелпек боланын табу керек – бл белгісіз шама, оны дгелекке жазамыз.

 

+

 

Есепті екінші айтара оыанда шамалар арасындаы байланыс аныталып, стрелкамен крсетіледі: анша боланын білу – анша бары жне бірге ойаны нешеу екенін білу деген сз. Демек, стрелка шаршылардан дгелекке арай баытталан жне есепті шешу барысында осу амалын олдану ажет.

Осылайша жай есепті барлы трлеріне схемалар рылады, мысалы:

 

 

арты кем

 

алдыты табу санды бірнеше санды бірнеше

бірлікке арттыру бірлікке кеміту

 

 

 

Белгісіз осыл- белгісіз азай- белгісіз азайт-

ышты табу ышты табу ышты табу.

 

 

? арты ? есе арты

 

 

айырмалы салыстыру еселік салыстыру

 

санды бірнеше санды бірнеше

есе арттыру есе кеміту

 

Жай есепті барлы трлері бойынша схемалармен танысаннан кейін рама есептерді шешуге йретуде схемаларды олдануа болады, йткені рама есеп екі (бірнеше) жай есептен мынадай трлендірулер арылы рылады: бірінші есепті сраын жне екінші есепті шартында арты деректерді алып тастау.